Vučić: “Tito was een ‘smart guy'”

ELDERS - De nieuwe Servische president houdt zowel Brussel als Moskou aan de lijn.

Zondag won de huidige Servische premier Vučić de presidentsverkiezingen met 55% van de stemmen. Zijn tegenkandidaten in de eerste ronde kwamen niet boven de 16%. Bijna de helft van de Servische kiesgerechtigden bleef thuis.

De overwinning van Vučić bracht deze week in talrijke steden massa’s  -meest jonge- demonstranten op de been. Ze protesteerden tegen de nieuwe president, onregelmatigheden bij de verkiezingen, de partijdigheid van de media en de uitschakeling van het parlement tijdens de campagne. Op verschillende plaatsen werd ook geprotesteerd tegen het gebrek aan perspectief op werk en tegen voortdurende bezuinigingen. Een van de demonstranten:

“The same things are happening over and over for years, the same people, we must stop it. The same people are creating our future constantly. Serbia must be a better country [rather than a country] from which young people are leaving and criminals and thieves are staying.”

Aleksandar Vučić (47) komt oorspronkelijk uit de rechtse, nationalistische Radicale Partij van Šešelj. Hij brak daarmee omdat hij anders dan Šešelj aansluiting wilde zoeken bij de EU. Dat standpunt bezorgde hem enkele jaren geleden een grote populariteit. Inmiddels is het aantal voorstanders van aansluiting bij de EU flink gedaald. Bij de parlementsverkiezingen van vorig jaar april behield de SNS (Progressieve Partij, let niet op de naam) ondanks een verlies de overgrote meerderheid: 131 van de 250 zetels . De SRS van Šešelj kwam terug met 29 zetels.

Vučić heeft nu alle macht in handen. Verwacht wordt dat hij aanstuurt op grotere presidentiële bevoegdheden. Een Orbán- of Erdogan-scenario is niet ondenkbaar. Sinds 2005 heeft Servië nog nooit zo laag gescoord op de democratie-test volgens het Freedom House. De Europese Unie is gewaarschuwd, schrijft Srđan Cvijić van het Open Society European Policy Institute. Vučić is de EU tegemoet gekomen met spijtbetuigingen over Srebrenica en met een gematigde houding inzake Kosovo. Maar hij is ook een autoritaire leider die de berichtgeving in de media weet te stroomlijnen. In de afgelopen maand kreeg hij als premier én als kandidaat-president 92% van de tijd die op de publieke zenders aan politiek nieuws werd gewijd. Hij zat rechters, journalisten en politici van de oppositie dwars en zijn anti-corruptieprogramma negeerde de leden van zijn eigen partij. Vučić is misschien wel voorstander van deelname aan de Europese markt, maar beslist geen aanhanger van Europese waarden. Met de steun aan zijn leiderschap verliest de EU het contact met het echt Europees denkende deel van Servië, volgens Cvijić.

De Europese leiders hopen met Vučić stabiliteit op de Balkan te bereiken. De nieuwe president zegt te streven naar economische voorspoed door vrijhandel in het gehele voormalige Joegoslavië plus Albanië. Hij prijst Tito als een smart guy die mensen wist te verbinden. In economisch opzicht hoopt hij grenzen te slechten. Nieuwe snelwegen moeten betere samenwerking mogelijk te maken. In Servië zelf is de werkloosheid wel gedaald, maar armoede blijft voor veel mensen nog steeds het grootste probleem.

Vučić houdt, net als Orbán, ook de deur naar Rusland open. Woensdag kreeg hij bezoek van de Russische ambassadeur Chepurin die hem voor zijn overwinning de hartelijke felicitaties kwam brengen van Poetin. De nieuwe president beloofde in juni een hoge delegatie naar St. Petersburg te sturen om ‘de militair-technische, industriële, landbouwkundige en wetenschappelijke samenwerking tussen beide landen’ te verdiepen.

Dat Servië nog geen Rusland is blijkt uit de verschillende beoordeling van de demonstraties van deze week. Vučić is ’trots’ op zijn land waar mensen mogen demonstreren.  Hij ziet de demonstraties als een bewijs van democratie. In Rusland waarschuwt Sergey Zheleznyak, een functionaris van Poetin’s Verenigd Rusland voor ‘donkere krachten’ achter de demonstranten. “In all times the youth was the subject of manipulations and an instrument for materialization of the dangerous foreign interests”, aldus Zheleznyak.