Vincent van Rossem over Utrechts Centrumplan

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Na het publiceren van een minidocumentaire, is dit interview een tweede gastbijdrage van architect Ad van der Stok over het Utrechtse Centrumplan.

Vincent van RossemDe minidocumentaire over het Utrechtse Centrumplan, Beloftes die schuld maken, is sinds afgelopen vrijdag op Sargasso te zien. Hierin wordt geanalyseerd hoe de Utrechtse politiek de uitkomst van het referendum uit 2002 naast zich neerlegt en de doelstellingen van deze grootschalige binnenstedelijke verbouwing uit het oog verliest.

Terwijl er veel aandacht is voor deelproblemen van deelprojecten als het Muziekpaleis en de nieuwe bibliotheek, laat Utrecht het belangrijkste probleem ongemoeid: de ruimtelijke opzet van Hoog Catharijne met een boven- en onderwereld. Terwijl de sociale onveiligheid die dat tot gevolg had, de aanleiding vormde van deze miljarden kostende binnenstedelijke verbouwing.

Vincent van Rossem, Architectuurhistoricus en hoogleraar Monumenten en Stedenbouwkundige vraagstukken aan de Universiteit van Amsterdam bekeek de documentaire. In onderstaand interview reageert hij.

Documentaire:

Interview:
Wat is na het zien van de documentaire uw eerste reactie?
Altijd weer dezelfde ellende…

Wat verwacht u van de kwaliteit van de architectuur en stedenbouw in het gebied als straks de bouwkranen verdwenen zijn? Mogen we de verbetering verwachten die de gemeente ons voorgespiegeld?
Mijn verwachting is dat het niet beter zal worden.

Kunt u Hoog Catharijne plaatsen binnen de context van de modernistische stedenbouw? Wellicht in relatie tot de Bijlmer waar de functiescheiding ook een niveauscheiding tot gevolg had.
Hoog Catharijne is natuurlijk kenmerkend voor de meest radicale en dus dwaze ideeën van de moderne stedenbouw. Scheiding van verkeerssoorten leidt altijd tot onveilige ruimten. Alleen een gewone straat werkt goed.

Het lijkt erop dat de gemeenteraad ondanks goede bedoelingen geen grip heeft op het plan. Ziet u dat vaker gebeuren in relatie tot dit soort stedenbouwkundige plannen en kent u misschien voorbeelden waar dat juist goed gaat? En waar hangt dat eigenlijk vanaf?
De gemeente Utrecht heeft ooit uitverkoop gehouden rond het CS en kan nu niet meer terug. Want wie gaat dat betalen? Men zal afhankelijk blijven van die onroerend goed maffia.

De invloed die lokale politici op plannen hebben hangt dus mede af van de vraag wie de grond in eigendom heeft. Toch komen deze plannen grotendeels bij de gemeentelijke projectorganisatie vandaan en ze zijn ook verschillende keren in de raad besproken. Bovendien geeft de gemeente ook de bouwvergunning af. Kan de gemeenteraad niet op een andere manier controle uitoefenen, door zelf bijvoorbeeld een second opinion van deskundigen te vragen?
De bewegingsvrijheid van de overheid is klein wanneer het gaat om grote investeringen. Om dergelijke projecten te realiseren is de armlastige gemeente in feite geheel afhankelijk van ontwikkelaars. Er is genoeg controle en regelgeving, daar gaat het niet om. De wethouder heeft geen keus, wordt in feite gechanteerd. Bovendien denkt elke gemeente in Nederland dat dergelijke ontwikkelingen goed zijn voor de vooruitgang. Vooral werkgelegenheid telt zwaar, terwijl met gronduitgifte veel geld verdiend wordt om andere dingen mee te doen.

Nederland heeft toch mensen van naam op het gebied van stedenbouw en architectuur. Waarom horen we in de media nooit iets van hen als dit soort plannen bedacht worden?
De stedenbouwkundigen en architecten zijn allemaal afhankelijk van ontwikkelaars voor opdrachten. Zwijgen is goud in die wereld. Bovendien gelooft men in die kringen graag in projecten als HC, dat is voor de ontwerpers kassa. Denk je heus dat ze gaan zeggen: meneer, we gaan weer gewoon ouderwets straatjes maken met kleine huisjes en een kruidenier op de hoek. Daar wordt niemand rijk van.

Wat zou er voor nodig zijn om alsnog de verwachtingen waar te maken?
De enige goede oplossing is natuurlijk de hele kolerezooi afbreken en de oorspronkelijke stedenbouwkundige structuur herstellen. Dit jaar bestaat Heemschut 100 jaar (vereniging voor bescherming van cultuurmonumenten, red.) en ze hebben in feite al die tijd groot gelijk gehad: alleen de oude binnensteden functioneren goed.

Reacties (16)

#1 Siquo

Ut Rechts Centrum. Klinkt Haags.

  • Volgende discussie
#2 Ronald K

Voorspelbare reactie van Van Rossem. Ben meer benieuwd naar een reactie van Corio.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Hans Berends

Industriegebieden en logistieke knooppunten zijn nooit mooi. Jammer alleen dat de gemeente er ook haar eigen cultuurinvesteringen in stopt. Bieb en Muziekcentrum horen niet op een industrieterrein.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Harry

In mijn herinnering was het gebied waar nu Hoog Catharijne staat altijd raar en onbestemd. Mede door het hele drukke wegverkeer dat toen nog via de Graadt van Roggenweg (eerder nog Leidsekade-Leidseveer) en de Vleutenseweg (eerder nog Amsterdamse Straatweg)daar de stad binnenkwam. Daarbij genomen het voor zo’n stad idioot grote spoorwegcomplex, maakte dat het gebied voor de komst van Hoog Catharijne al unheimisch was.

De grootste blunder vond ik de Catharijnesingel, getransformeerd tot autoweg waar je honderd mocht rijden, ging van niks naar nergens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Cracken

“Scheiding van verkeerssoorten leidt altijd tot onveilige ruimten.”

Het wordt inderdaad tijd dat we de snelwegen ook openstellen voor fietsers.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Harm

@ Cracken – En de fietspaden voor auto’s…

De overtreffende trap van reageren: dom, dommer, domst

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Martijn Schroevers

De enige slimme oplossing is nooit gekozen: Breng HC terug op straatniveau. Betaal alles door de sporen van de NS van zuid naar noord in tunnels te laten zakken. Tienduizenden dure vierkante meters grond komen zo vrij. Utrecht wordt niet langer gespleten door een spoorbaan. En last but not least: schop de Jaarbeurs de stad uit naar de nu al gedoemde plek bovenop de A2 tunnel bij Leidserijn (scheelt meteen een hoop files de stad in en uit). Zo krijgt de stad haar centrum terug en worden alle wijken ‘over het spoor’ er in een keer weer bijgetrokken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Cracken

@6
Helemaal mee eens, die kutfietsers ook altijd met hun eigen paden. Alsof ze zo bijzonder zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Harm

@8 Fietsers worden pas echt bijzonder naarmate ze sneller overstappen op het rijden in een auto, om hun voormalige lotgenoeten plat te rijden.

Eeeeeh, wel bij het onderp blijven hoor….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Anoniem

Is dit de premiere van dit filmpje? Daar had je misschien wat meer werk van kunnen maken en er ook specifiek utrechtse media bij kunnen betrekken. Ook mis ik de standpunten van de verschillende politieke partijen. Die zou je ook individueel moeten benaderen om de doelstellingen waarmee dit filmpje gemaakt is waar te kunnen maken.

Verder niets dan lof voor de gedegen onderbouwing!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 spees

Vincent, wat vind je van appels?

Altijd weer dezelfde ellende.

En van vliegtuigen?

Altijd weer dezelfde ellende.

Van vroeger?

te gek, ik heb er mijn vak van gemaakt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 A. v.d. Stok

@5 en @6: erg gemakzuchtig. Zijn ‘altijd’ is wellicht wat overdreven, maar in de stad klopt ’t dat de meest gemengde gebieden, ook qua verkeer, het best functioneren. Dat betekent niet perse alles op dezelfde strook, maar wel al het publieke leven, incl. verkeer, geconcentreerd. Bedenk hoe de Bijlmer is opgebouwd. Een zelfde scheiding van verkeersstromen, wat ook daar heeft geresulteerd in onveilige openbare ruimte. Je zou misschien nog beter het hele maaiveld rondom HC kunnen ophogen. Dan ben je ook van die ververschrikkelijke begane grond af.

@7: dat lijkt ergens op, al zal de jaarbeurs nooit te ver van een station willen zitten.

@10: dank

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Martijn Schroevers

@12: De wil van de Jaarbeurs is al te lang leading geweest met alle dramatische gevolgen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie