COLUMN - Op 3 maart 2013 interviewde ik Wouter Henkelman, Associate Professor aan de École Pratique des Hautes Études. Sinds 2006 is hij met een kleine groep specialisten bezig de teksten uit het Persepolis Fortification Archive (hierna PFA) te vertalen en uit te geven. Het Persepolis Fortification Archive geeft gedetailleerde informatie over de organisatie en administratie van het Perzische rijk. Het archief was destijds inzet van een controversiële rechtszaak.
De rechtszaak
Op 4 september 1997 bliezen drie zelfmoordterroristen zichzelf op in de Ben Yehuda straat te Jeruzalem. De aanslag werd vervolgens opgeëist door Hamas. Aangezien Hamas financiële steun ontvangt van de Iraanse overheid, hebben enkele Amerikaanse overlevenden de Iraanse overheid voor het federale gerecht gesleept en smartengeld geëist. De rechter heeft de klagers gelijk gegeven, maar de Iraanse overheid is niet van plan de schadevergoeding te betalen. Om het smartengeld alsnog binnen te halen heeft de advocaat van de overlevenden, David J. Strachman, geopperd de kleitabletten van het Persepolis Fortification Archive aan de hoogste bieder te veilen. De tabletten zijn officieel in bezit van Iran maar liggen sinds 1937 in bruikleen op het Oriental Institute te Chicago. Als de tabletten geveild worden, raken ze waarschijnlijk verloren voor de wetenschap. Niet door verwaarlozing of door oorlog, maar door een Amerikaanse rechtszaak wordt dit erfgoed nu bedreigd.
Panorama van Persepolis.
Foto door Ggia, 29 december 2010.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/20101229_Top_panoramic_view_of_Persepolis_Iran.jpg
Het Persepolis Fortification Archive
Het Persepolis Fortification Archive werd in maart 1933 opgegraven tussen de verdedigingsmuren van Persepolis, een paleizencomplex van de Achaemenidische koningen. Het archief bestaat uit zo’n 16.000 kleitabletten daterend uit de tijd van Darius de Grote (522-486 voor Christus), toen het Achaemenidische Rijk in volle bloei was, en maakte deel uit van de paleisadministratie. Het archief diende om de invoer, opslag en herverdeling van gewassen, vee en andere goederen in goede banen te leiden. De kleitabletten geven objectieve en gedetailleerde informatie over de werking van de economie en administratie van dit rijk. Het archief biedt een belangrijk tegenwicht aan de gekleurde en onvolledige narratieve bronnen uit de Grieks-Romeinse wereld. De kleitabletten zijn daarom van groot belang voor de bestudering van het Achaemenidische rijk.
Wouter Henkelman.
http://www.fgw.vu.nl/nl/over-de-faculteit/medewerkers/medewerkers-f-h/dr-w-f-m-henkelman/index.aspx
Wouter Henkelman
Ik interviewde Wouter Henkelman over de voortgang van de rechtszaak. Henkelman, associate professor aan de École Pratique des Hautes Études, is sinds 2006 betrokken bij het ‘Persepolis Fortification Archive’ project. Samen met een selecte groep specialisten is hij bezig de tabletten te vertalen voordat ze mogelijk verloren gaan voor de wetenschap.
Hoe kan het dat een Amerikaanse rechtbank de Iraanse overheid een vonnis op kan leggen? Iran is toch een soeverein land?
De meeste landen hebben in het burgerlijk wetboek een bepaling die vreemde mogendheden soeverein verklaart. In de VS is er bijvoorbeeld de ‘Foreign Sovereign Immunities Act’. Deze bepaling maakt het burgers vrijwel onmogelijk om vreemde staten in Amerika voor het lokale of federale gerecht te dagen. In principe was de situatie daarmee dezelfde als in andere landen.
De VS heeft echter in 1996 een antiterrorisme-wet aangenomen die rechtsgang tegen vreemde mogendheden in bepaalde gevallen wel mogelijk maakt. In 2008 werd via het inmiddels beruchte ‘Lautenberg Amendment’ op deze wet bepaald dat, mocht een veroordeelde staat in gebreke blijven bij het betalen van opgelegde strafboetes, niet alleen commerciële maar ook culturele goederen in beslag kunnen worden genomen (indien deze zich op Amerikaans grondgebied bevinden). Dit is inderdaad enigszins bedenkelijk. De eenzijdig afgekondigde universele jurisdictie en de daaruit voortvloeiende regelingen worden door andere landen, dus ook de Islamitische Republiek Iran, niet erkend.
Elamitische kleitabletten uit het Persepolis Fortification Archive.
http://oi.uchicago.edu/research/projects/pfa/
Maakt men zich in de VS druk om de kans dat cultureel erfgoed verloren gaat?
Er is veel aandacht voor de rechtszaak in de VS, vooral omdat het juridische precedenten schept. In vergelijkbare zaken, door dezelfde groep aangespannen, heeft de rechter overigens ook in hoger beroep bepaald dat de culturele goederen niet kunnen worden toegewezen. Dit is in lijn met de politiek van het State Department. Zij zien liever geen politieke conflicten ontstaan als gevolg van burgerinitiatieven.
Is de kans dat deze kleitabletten verloren gaan nog steeds reëel?
Zelfs als ‘we’ zouden winnen, zijn we de tabletten kwijt. Iran zal de collectie direct terugvorderen, wat je Iran overigens ook niet kwalijk kunt nemen. Het zou voor ons echter wel frustrerend zijn. Hoe toegankelijk de tabletten in Teheran zullen zijn is maar zeer de vraag. Daarom heb ik inmiddels goede contacten opgebouwd in Iran.
Hoe lang kan de rechtszaak nog duren?
De hoop is dat het nog wel even duurt voordat het hoger beroep behandeld is. Misschien gaat de zaak zelfs naar het US Supreme Court. Dit geeft ons meer tijd om de teksten te vertalen en te redigeren.
Op 19 juli 2016 bepaalde het U.S. Seventh Circuit Court of Appeals dat de kleitabletten uit het Persepolis Fortification Archive niet mogen worden geveild om de overlevenden te compenseren. Hiermee zijn de kleitabletten als het goed is in veiligheid gesteld. De Iraanse overheid heeft de collectie vooralsnog niet teruggevorderd.
Reacties (9)
“Iran zal de collectie direct terugvorderen”
Dat lijkt me heel erg logisch. Sterker nog, als ik de Nederlandse overheid was, zou ik preventief alle culturele bezit uit de VS terughalen en een verbod op uitleen aan de VS instellen. Anders ben je voor je het weet je spulletjes kwijt.
@1: En de nederlandse goudvoorraad!
(in NY heeft de Nederlandse bank 2x zoveel goud liggen als in ons eigen land)
Is het mogelijk de URL’s bij de foto’s daadwerkelijk als hyperlink weer te geven? Dank u wel.
Zelfs als ‘we’ zouden winnen, zijn we de tabletten kwijt.
Ik neem aan dat er ondertussen wel goede foto’s genomen zijn? Het wetenschappelijk werk kan dan toch wel door gaan. iig mbt de vertalingen?
@3: Om kleitabletten te bestuderen is wel meer nodig dan alleen een foto. De tabletten en de oneffenheden in de klei zijn immers driedimensionaal en moeten ook van dichtbij bestudeerd kunnen worden. 3D-foto’s zouden een uitkomst kunnen bieden.
PS: Ik heb de URL’s bij de foto’s nu als hyperlink weergegeven.
@2: Ligt dat goud er nog wel echt of alleen nog maar op papier? Er circuleren verschillende lezingen.
Om bij cultuurschatten te blijven: Op de grote Jeroen Boschtentoonstelling afgelopen jaar schitterde de Tuin der Lusten door afwezigheid. De spekken hangen erg aan het doek dat Alva indertijd meegerausjt heeft. Pleistertje op de wonde is wel dat het Prado dagelijks aan het eind van de dag gratis toegankelijk is, iets waar de Nederlandse musea zich eens door mogen laten inspireren. Voor wie die reis te ver is: de door Napoleons soldaten geroofde mosasaurus ligt als ‘Frans nationaal erfgoed’ in Parijs.
Maar er ligt ook nog iets uit de Krim in ons Allard Pierson. Moeilijk.
@0 Ik vond je serie al heel fijn, maar de combinatie van verloren oudheden en dreigende actualiteiten maakt het helemaal top.
In de V.S. hebben ze een grote muil over Iran, maar zelf bijv. toetreden tot het internationaal strafhof is er ook niet bij.
;-)
@4: OK. Is die 3-D relevant voor de vertaling?
@4: 3d scannen en uitprinten. De techniek staat voor niets tegenwoordig.