Verloren Oudheid

COLUMN - Augustus 2016. Een coalitie bestaande uit Iraakse regeringstroepen en de Koerdische Peshmerga omsingelt de stad Mosoel, de laatste Iraakse metropool die nog in handen is van IS. De alliantie maakt zich op om de stad te heroveren. Op elk moment kunnen zij in actie komen en het nu al ruim twee jaar durende schrikbewind ten einde brengen komen. Weldra zal IS niet meer zijn dan een voetnoot in de geschiedenisboeken.

Het schrikbewind van IS

De schade die IS teweeg heeft gebracht is enorm. Tienduizenden mensen zijn door het oorlogsgeweld en door executies omgekomen, de verhoudingen tussen soennieten en sjiieten zijn nog verder verslechterd en de wreedheden van IS zullen de komende decennia als nationaal trauma blijven voortleven onder de Irakese bevolking. De vernietiging van waardevol cultureel erfgoed, waaronder vele Assyrische opgravingen en Romeinse woestijnsteden in Syrië, lijkt in dit grote plaatje slechts een bijzaak.

Wat gaat er verloren?

Toch heeft deze bijzaak veel mensen in het westen erg geschokt. Wij westerlingen vinden namelijk dat je respect moet hebben voor kunstschatten en historisch erfgoed, al weten we niet precies waarom. We voelen ons machteloos wanneer standbeelden van Assyrische vorsten met hamers kapot worden geslagen, al weten we niet precies wie de Assyriërs waren. Dat er in het Midden-Oosten veel oudheden zijn weten de meeste mensen wel, maar op school en ook in de media hoor je er weinig over. Dat er iets verloren gaat is wel duidelijk, maar wat gaat precies verloren?

Het Oude Nabije Oosten

Nu er vanwege de ongelukkige omstandigheden in het Midden-Oosten onder ‘het lekenpubliek’ een vraag is ontstaan naar kennis over de oude geschiedenis van de regio, ben ik gevraagd om voor Sargasso de serie ‘Verloren Oudheid’ te schrijven: een soort stoomcursus over de voorislamitische geschiedenis van het Oude Nabije Oosten. In elke column richt ik me op één archeologische site of historische bron. Om mensen te informeren, maar zeker ook om mensen de huidige ontwikkelingen in het Midden-Oosten in een breder perspectief te laten zien. Het moderne Midden-Oosten, de islam incluis, zijn immers niet los te zien van de ruim 3000 jaar geschiedenis die aan de komst van de islam vooraf ging.

De val van Nineveh

Ik begin mijn serie op dezelfde plek waar het schrikbewind van IS in Irak zal eindigen: de stad Mosoel. In augustus 612 v.Chr., toen Rome nog een boerendorp was, omsingelde een coalitie van Babylonische troepen en hordes Meden deze stad, toen Nineveh geheten. Nineveh was de hoofdstad van het Nieuw-Assyrische Rijk (744-605 v. Chr.); dat wel het eerste echte wereldrijk wordt genoemd. Bijna 150 jaar hadden de Assyriërs een schrikbewind gevoerd over het gehele Nabije Oosten en vele volken leken blij om van hen af te zijn. De Assyriërs zelf zagen zich echter als de beschermers van de goddelijke orde op aarde. Meer over de Assyriërs en de val van Nineveh lees je in mijn volgende column.