Hoe groot is de tweedeling tussen hoog- en laagopgeleiden in Nederland? Dat hangt ervan af bij wie je je nieuws vandaan haalt.
| Trouw: ‘Balans tussen hoog- en laagopgeleiden’ | NRC: ‘WRR en SCP: Tweedeling in Nederlandse samenleving’ | |
| Er lopen geen scherpe scheidslijnen tussen hoog- en laagopgeleide Nederlanders, blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van het SCP en de WRR dat vandaag verschijnt. Polarisatie zou kunnen ontstaan rondom kwesties als Europa of immigratie. En er is nóg een duidelijk smaakverschil: wat is humor?
Nederlanders leven niet in gescheiden werelden, hooguit in verschillende sociale netwerken: die van hoog- en laagopgeleiden. Tegengestelde sociaal- culturele blokken, zoals je bijvoorbeeld in de VS aantreft, bestaan in Nederland niet. |
Nederland deelt zichzelf sociaal en cultureel in tweeën. Er is een groeiende groep van hoogopgeleiden die ‘open’ denken over Europa en migratie, en die het liefst met elkaar omgaan. De laagopgeleiden delen met elkaar het wantrouwen over politiek, een gebrekkig zelfvertrouwen en het gevoel dat hun sociaal-economische positie bedreigd wordt door de Europese eenwording en de globalisering. […]
Bij de hoogopgeleiden, die sinds de jaren zeventig en tachtig als groep fors zijn gegroeid tot zo’n 30 procent van de bevolking, hebben de onderzoekers het zelfs over ‘sociale sluiting’: ze kijken neer op de cultuur van lageropgeleiden, ze trouwen het liefst met elkaar. |
Het artikel in Trouw voegt aan het bovenstaande nog toe:
De strijd tussen bevolkingsgroepen gaat vandaag de dag […] vooral over globaliseringskwesties als open grenzen, immigratie en Europese eenwording.
Dit is wel een venijnige tegenstelling, vinden de onderzoekers Mark Bovens, Paul Dekker en Will Thiemeijer. ‘Want deze gaat verder dan een tegenstelling van belangen, maar uit zich ook in uiteenlopende overtuigingen over de nationale identiteit en verbondenheid met het politieke systeem’. 22 procent van de Nederlanders bevindt zich in het kamp vóór open grenzen. Dit zijn vooral hoogopgeleiden. 17 procent is juist vrij nationalistisch; dit zijn veelal laagopgeleiden. De hoogopgeleiden hebben vaak veel vertrouwen in de politiek en de maatschappij. De laagopgeleiden zijn veel wantrouwender. De meerderheid van de Nederlanders zit er echter tussenin, en denkt er keer op keer het zijne van.
En ook:
‘Opleidingsniveaus worden zo de harde kern van de sociaal-culturele verschillen.’ Maar vooralsnog is opleidingsniveau niet zo’n sterk oriëntatiepunt, dat Nederlanders die ervaren als een scheidslijn.
Hoewel Trouw en NRC min of meer uitgaan van dezelfde conclusies en observaties, is hun presentatie heel anders. En dat maakt nogal wat uit voor de indruk die je als lezer krijgt.
Ik zei het al eerder: framing is alles.
Lees het rapport hier (pdf) zelf.
Reacties (17)
Het wordt in de NRC wel bijna gebracht alsof het een soort van racisme is:
Natuurlijk trouwen hoog opgeleide mensen over het algemeen met hoog opgeleide mensen. Je moet immers wel een beetje op hetzelfde niveau functioneren voor een gelijkwaardige relatie. De kans is a priori een stuk groter dat het “werkt”.
Daarbij is het nu natuurlijk een stuk makkelijker om hoger opgeleiden te vinden. Het zijn er nu gewoon veel meer, de mobiliteit is toegenomen en nu is opleiding veel meer een maatstaf van wat iemand echt kan dan vroeger, toen een opleiding vaker iets was dat je had als je het kon betalen.
Maar goed, we hebben de onderzoeksresultaten. Wat gaan we er aan doen?
Mensen lezen van nature een artikel met een stukje vooringenomenheid. Vaak halen mensen de conclusie al uit de titel zonder het stuk te lezen ‘want daar hebben zij geen tijd voor’. Ik haal wel eens het geintje uit dat ik een blogstukje via Twitter presenteer met een vraag die niets met het stuk te maken heeft. De meeste reageerders reageren op de vraag en niet op het stuk.
Ooit was er een onderzoek waaruit bleek dat DNA tests in maar liefst 98% van de gevallen de schuldige aanwees. Een ander onderzoek wees aan dat maar liefst 1 op de 50 verdachten achteraf onschuldig bleek te zijn. En tja, dat is precies hetzelfde percentage maar de ‘framing’ is anders. Mensen zijn vaak erg makkelijk te manipuleren.
Toch neig ik er naar het met het NRC eens te zijn,dat zal dan wel aan mijn(gebrek aan)opleiding liggen.
Maar ik zie om mij heen dan ook veel mensen zonder werk.vaak hebben die hun ganse leven gewerkt.Ze zijn echter uit de markt zijn geprijsd door goedkopere (?) of jongere arbeidskrachten.Uit welke landen die precies komen weet ik niet,maar ze liggen wel vaak ten oosten van Nederland.
De eerste vraag die de lezer van het onderzoek, of de berichtgeving er over zich stelt, is tot welke ‘groep’ hij of zij zich mag rekenen. Maar dan blijkt dat je hoger opgeleid bent, maar tegen ‘Europa’ en met een vertrouwen in politiek en instituties dat rock bottom is. Dan val je dus buiten de boot en mag je aannemen een statistieke marginaliteit te zijn.
Na het lezen van Rutger Bregman’s artikel ‘Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers’, in De Correspondent en hier gisteren onder de aandacht gebracht, is het niet zo moeilijk te bedenken waarom hoger opgeleiden zo veel vertrouwen hebben en de rangen gesloten te houden. Zijn het niet zij die volledig profiteren van de economie van gebakken lucht, waarin het niet van belang is of je maatschappelijk bijdraagt, maar of je voornamelijk waarde weet te halen uit stilstand en achteruitgang, dan wel sabotage en vernietiging? Zo lang het maar rendement opbrengt en persoonlijk voordeel? Als ‘het systeem’ hen bevoordeelt, terwijl hun inspanning niet meer is dan een comfortabel kunstje, is het ze dan aan te rekenen dat ze daar dan zo veel vertrouwen in hebben? Op je eigen feestje ga je natuurlijk niet zuur lopen doen, ook al valt er eigenlijk niets te vieren.
De hele ’tweedeling’ in de nederlandse samenleving is niet zo vreemd, als je bedenkt dat het er niet om gaat wat je maatschappelijk bijdraagt, maar om wat je er uit kan persen. Het is staand beleid in de politiek en bedrijsleven en wordt niet voor niets door hoger opgeleiden gecreëerd en gecultiveerd, met als lachende derden degenen die de kunstjes om de samenleving uit te persen het beste beheersen. Voor hen geldt als vanouds het verdeel en heers.
Je zou willen dat hoger opgeleiden niet alleen hun hebzucht en zelfingenomenheid zouden ontwikkelen, maar vooral ook hun ethisch geweten en in het tonen van hun verantwoordelijkheid, met empathische menselijkheid boven gewetenloos intellect.
De hoger opgeleiden zijn niet het probleem, de mensen met een boven gemiddelde intelligentie zijn het probleem, die kunnen zich gewoon niet inleven in de situatie van mensen die geen boven gemiddelde intelligentie bezitten*
* uitzonderingen daargelaten.
@4: jij hebt het niet over het verschil tussen hoger en lager opgeleiden, maar tussen grootverdieners en mensen met minder inkomen.
NB. Er zijn ook veel hoogopgeleide werkelozen die desnoods hun trots inslikken en naar een nederige baan solliciteren, want de baas wil geen wijsneuzen in de zaak die hem op zijn fouten betrappen.
(Middelmatigheid wordt meer beloond)
@7
Moet “want” in dit geval geen “maar” zijn?
Ondanks de aanmoedigingen om “onder” je niveau te solliciteren – ingegeven door de veronderstelling dat hoog opgeleiden zich te goed voelen – is het moeilijk om “nederige” banen te worden aangenomen.
Vanochtend een interview met een van de onderzoekers, Will Thiemeijer, gehoord op Radio 1. De weergave van NRC komt een stuk dichter in de buurt bij zijn woorden, met name zijn slotwoorden.
http://www.radio1.nl/item/238500-Kloof%20tussen%20hoog-%20en%20laagopgeleid%20zorgt%20voor%20ongemak.html
Onderzoeker gaf aan dat dit ook voor een deel mer vrijheid van informatiegaring te maken heeft: je kan o.m. door internet en vele media-aanbod eindeloos je eigen beeld bevestigd zien en zo blind worden voor beeld van ‘de andere groep’. Hij raadde in het interview aan ook buiten de eigen comfortzone te blijven kijken (daar waar je vroeger hiertoe gedwongen werd omdat er alleen nld 1 en nld 2 was op tv).
Wat gaan we er aan doen? Oncomfortabele tegengeluiden op Sargasso ook met respect bejegenen wellicht?
Het artikel in Trouw is geschreven door een optimist en in de NRC door een pessimist.
@9:
Als dat wederzijds is.
@11
“[Naam] waarom heb je [naam] geslagen/geschopt/gebeten/uitgescholden?”*
“Omdat hij het ook deed! Hij begon!”
“Zelf wanneer hij begon, mag je nog niet slaan/schoppen/bijten/schelden”.
“Maar hij zei [scheldwoord] tegen me!”
“Dat begrijp ik, en dat is niet lief en nier aardig. Maar slaap/schoppen/bijten/schelden mag niet, ook al deed een ander jongetje het ook. Hoe had je dat nu anders op kunnen lossen [naam]?”
Etcetera
* haal door wat van toepassing is
@12: goed principe hoor Noortje. Maar ik ben niet zo christelijk, van de andere wang toe keren e.d. Ik sla meestal ook niet meteen terug. M.a.w. woorden: ik ben wel bereid om oncomfortabele tegengeluiden met respect tegemoet te treden hoor, maar ik verwacht hetzelfde van de anderen. Ik heb geen problemen met oncomfortabele tegengeluiden: zo lang ze mijn geluid ook maar respecteren. respecteer ik hun tegengeluiden ook.
@6: Waar precies doe ik dat?
@14: in reactie #4. Die gaat vrijwel alleen over geld.
Met het laatste stuk van je laatste zin daar was ik het wel eens hoor. Ethisch handelen, en empathie boven gewetenloosheid, staan bij mij hoog aangeschreven. Maar ik mis de band daarbij tussen hoog en laag opgeleid. De tasjesrovers bijvoorbeeld zijn gewetenloos, handelen niet erg ethisch en tonen geen empathie, maar ik betwijfel of ze hoog opgeleid zijn. Het is juist mijn ervaring dat die eigenschappen net zo vaak ontbreken bij laag opgeleide mensen als bij hoog opgeleide. Het verschil zit hem vaak in de hoeveelheid geld waar ze over beschikken. Je wordt nu eenmaal rijker als je niks met anderen deelt, over lijken gaat, etc.
@15: Fijn dat je het even toelicht, bedankt.
Lager opgeleiden zijn doorgaans minder ontwikkeld in ethisch en empathisch denken en handelen. In ieder geval beschikken hoger opgeleiden grosso modo over een bredere ontwikkeling en vooral het intellect om dieper op ethische en empathische vraagstukken in te gaan. De laatsten hebben niet alleen een streepje voor in hun vermogen om complexere afwegingen te maken, maar ook zijn zij het die beter betaalde banen hebben, waarbij in leidinggevende en beleidsbepalende functies een grotere invloed kan worden uitgeoefend op zaken die de hele, of grote delen van de samenleving kunnen bepalen of beïnvloeden, zowel gunstig als ongunstig. Niet iedere hoog opgeleide is materieel bevoorrecht, al is een groot gedeelte wel bovengemiddeld ‘smaakmakend’ voor de samenleving. Dat mag ook best iets ‘kosten’.
Vanwege de statistische basis waarom groepen in de samenleving worden aangeduid, was dat ook het uitgangspunt van mijn eerste reactie. Het is in hele algemene termen waarmee je heel veel verschillende individuen probeert te duiden. Zelf kijk ik dan naar de mensen waarmee ik zelf te makken krijg. Het zijn doorgaans de hoger opgeleiden waarmee ik een wat inniger contact heb en waarvan ik daarom weet hoe ze in het leven staan. Voor mij zijn vooral die ervaringen die de bril kleuren waarmee ik naar de wereld buiten mijn rechtstreekse gezichtsveld kijk. Dan zie ik dat geld verreweg het belangrijkste onderwerp is voor mensen met een hogere opleiding. Als het voor de enkele daaronder een scheldwoord is, dan is het toch voor de overgrote meerderheid een, nee, hèt mantra. Triest, maar -volgens mij- waar.
@16: kijk, zo komen we nader tot elkaar. Met deze toelichting kan ik een heel eind mee gaan. Ik wil daar alleen nog wel aan toe voegen, dat ook bij beter betaalde banen, (waar hoger opgeleiden inderdaad iets gemakkelijker in terecht komen – terwijl veel lager opgeleiden die hoge posities bereiken veel meer ‘self-made’ men zijn), maar dat daar dus ook de mensen met het minste empathie en de minste ethische bezwaren tegen allerlei zaken, de meeste kansen op promotie maken. Wie goed met de ellebogen kan werken en zonder aanziens des persoons alleen voor zijn eigenbelang op komt, schopt het in onze maatschappij verder dan wie eerlijk en ethisch probeert te handelen. De maatschappij zoals we die nu in hebben gericht, en de economische theorie, die we daarbij hebben gekozen, bevoordelen de slechterikken. Of om het nog wat populistischer te zeggen: misdaad en slecht gedrag wordt in onze maatschappij beloond. En dat zien we ook op veel lager niveau terug… alleen is daar de pakkans groter.
PS ik vind ook dat vuilnismannen meer verdienen dan bankiers, maar helaas krijgen de bankiers meer geld. Ik maak daarom ook altijd het verschil tussen verdienen en krijgen. Veel mensen krijgen veel meer geld dan ze verdienen.