Tweede Kamer opnieuw inconsequent bij burgerinitiatief

Foto: -JvL- (cc)

ANALYSE - De Tweede Kamer bevestigt met haar recente besluit voor het accepteren van het burgerinitiatief over een EU-referendum dat ze haar eigen regels inconsequent toepast. En daarmee devalueert de Tweede Kamer opnieuw een mooi democratisch instrument.

Twee weken geleden was er al de uitspraak dat de commissie voor verzoekschriften en burgerinitiatieven van de Tweede Kamer het burgerinitiatief ‘geen overdracht bevoegdheden naar EU zonder referendum’ op de agenda plaatste. Het duurde alleen weer even voor het verslag ook voor de gewone sterveling vindbaar en leesbaar was. Het verslag maakt pijnlijk duidelijk hoezeer de commissie met twee maten meet. Het is even taaie kost om te lezen, maar graag neem ik u in stapjes door het aangenomen burgerinitiatief met bijpassende motivering en een afgewezen burgerinitiatief met de motivering daarvoor.

Vooraf even de belangrijkste regel uit het reglement van orde van de Tweede Kamer zelf:

132a, lid 2
c. een onderwerp waarover korter dan twee jaar voor indiening van het burgerinitiatief door de Kamer een besluit is genomen, behoudens in het geval van substantiële en voldoende concrete nieuwe feiten of omstandigheden die ten tijde van de beraadslaging over het onderwerp in de Kamer niet bekend waren;

Nederland krijgt geen nieuwe energie

Dan eerst het afgewezen burgerinitiatief “Nederland krijg nieuwe energie”. Dit burgerinitiatief wilde een plan om Nederland in 2050 geheel duurzaam van energie te voorzien op de agenda van de Tweede Kamer zetten. Dit vooral omdat de Tweede Kamer en de regeringen tot op dat moment alleen nog maar aan het prutsen waren om de 14% van 2020 te halen (waarvan toen al duidelijk was dat het niet lukte).

Hier de tekst van de afwijzing:

…dat deze controle achterwege is gelaten omdat het burgerinitiatief niet voldoet aan de voorwaarde genoemd in artikel 132a tweede lid onder c van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer namelijk dat het niet een onderwerp betreft waarover korter dan twee jaar voor de indiening van het burgerinitiatief door de Kamer een besluit is genomen, dat de commisie voor de Verzoekschriften en de Burgerinitiatieven heeft vastgesteld dat de vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI) op 6 december 2010 een wetgevingsoverleg heeft gevoerd met de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over onder andere het energiebeleid en duurzame energie zoals de brief van de minister van 30 november 2010 over de stimulering van duurzame energie na 1 januari 2011,
dat de minister tijdens dit overleg zijn energiebeleid voor deze kabinetsperiode heeft uiteengezet, zoals duurzaamheidsdoelstellingen via groene groei, energie als economisch topgebied, ruimte voor kernenergie en energiediplomatie zodat in 2020 14 % van de energie duurzaam zal zijn, dat het kabinet in februari 2011 een plan van aanpak voor de «green deal» aan de Kamer zal aanbieden, dat de Kamer impliciet met het voorgestelde beleid heeft ingestemd omdat geen moties zijn aangenomen waaruit het tegendeel zou blijken. Dit kan worden gelijk gesteld met een besluit, zoals de Kamer eerder heeft bepaald bij de behandeling van het burgerinitiatief van Clean Air Nederland en het burgerinitiatief van A. Bonte c.s. betreffende een verbod van consumentenvuurwerk, dat tijdens voornoemd wetgevingsoverleg de PvdA-fractie een nota voor een bestendiging van het beleid voor duurzame energie aan de Kamer heeft aangeboden, van oordeel, dat dit burgerinitiatief daarmee niet voldoet aan de voorwaarde in artikel 132a tweede lid onder c van het Reglement van Orde zoals hierboven beschreven,

En ze verwijzen in het stuk naar dit overleg. Niet onbelangrijk detail hierbij is dat dit overleg plaatsvond één dag voordat het burgerinitiatief met alle handtekeningen werd aangeboden aan de commissie.

Dus hoewel er niet gestemd is in dat overleg, is er wel sprake van een “besluit”. En dat “besluit” komt in de buurt van wat het initiatief vroeg (er stonden wat woorden van gelijke strekking in). En dus kon het de prullenbak in.

EU-referendum

Over het EU-referendum schrijft de commissie in haar acceptatie het volgende:

Op verzoek van de commissie heeft de vaste commissie voor Europese Zaken onderzocht of het voorstel van de indieners in de twee jaren voorafgaande aan de indiening van het burgerinitiatief in concluderende zin aan de orde is geweest in de Kamer. Bij brief van 19 april 2013 heeft de vaste commissie voor Europese Zaken laten weten dat dit naar haar oordeel niet het geval is.

Opmerkelijk is al dat hier niet langer het woord “besluit” staat, maar “concluderend”, een woord dat in het reglement niet gebruikt wordt. Maar dat terzijde.

In een debat uit december 2012 werden twee moties ingediend. De eerste luidde:

overwegende dat de Europese Unie steeds meer een politieke unie wordt;
overwegende dat de Nederlandse soevereiniteit steeds verder wordt aangetast;
draagt de regering op om ieder besluit dat leidt tot de overdracht van bevoegdheden aan de Europese Unie of een van haar instellingen door middel van een bindend referendum vooraf voor te leggen aan de Nederlandse bevolking,

En de tweede:

… van mening dat het voor het draagvlak van de Unie noodzakelijk is dat de Nederlandse bevolking betrokken wordt bij besluiten die van doorslaggevend belang zijn voor de toekomst van de Europese Unie;
constaterende dat er een routekaart voorligt die moet leiden tot een eurozone waarin het economische beleid en begrotingsbeleid in belangrijke mate gezamenlijk worden vastgesteld;
verzoekt de regering, ervoor te zorgen dat de Nederlandse bevolking zich kan uitspreken over de toekomst van de Economische en Monetaire Unie via een referendum,

Beide moties zijn in stemming gebracht (een besluit!) en afgewezen.

Voor de volledigheid nog even de wervende tekst op de petitie voor het burgerinitiatief:

dat de sluipende overdracht van bevoegdheden aan de EU stopt.
dat indien toch nieuwe bevoegdheden worden overgedragen, een referendum wordt gehouden waarin de Nederlandse bevolking zich over die bevoegdheidsoverdracht kan uitspreken.

Het lijkt me overduidelijk dat de Tweede Kamer het gevraagde besluit van de petitie al genomen had. Dit geheel in tegenstelling tot de situatie bij het burgerinitiatief over Energie.

De conclusie kan dan ook niets anders zijn dan dat de commissie inconsequent is en haar besluiten laat ingeven door politiek opportunisme. En daarmee schofferen ze wederom de burgers die zo graag mee willen helpen een levendige democratie te krijgen en tienduizenden mensen mobiliseren om iets geagendeerd te krijgen. Schaf het burgerinitiatief zo af of neem het serieus.

Reacties (20)

#1 Niet JeZus

Onze politici zitten helemaal niet te wachten op mondige burgers die ook inspraak willen, dat is allang duidelijk.

  • Volgende discussie
#2 Bismarck

Goed speurwerk Steeph! En inderdaad, het lijkt zelfs wel alsof de burgerinitiatieftekst is geïnspireerd door één van de verworpen moties. Is na te gaan wie dat initiatief is gestart (je zou bijna denken dat het iemand uit de ondersteuning van de Kamerfractie is)?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Jos van Dijk

Dit is inderdaad een aanfluiting. Het lijkt er op dat de Commissie zich niet heeft durven verzetten tegen de enorme voornamelijk positieve media-aandacht voor dit burgerinitiatief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Bernard Weiss

Het burgerinitiatief? Het referendum? Doekje! Bloeden!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 rrustema

Het burgerinitiatief als instrument heb ik nooit zien zitten. Als men graag de dialoog met burgers wil aangaan heb je al petities. Het is niet makkelijk om met de laagst mogelijke drempels meer dan één grote petitie per week te organiseren als burger (ik tel weinig 10K+ op petities.nl). Eén per week is niks, als je het vergelijkt met bijvoorbeeld de grote hoeveelheid Kamervragen.

Het burgerinitiatief maakt het niet makkelijker, maar juist moeilijker. Meer formele regels geven meer mogelijkheden om er niets mee te hoeven doen. Wat win je ermee? Je organiseert teleurstelling. Een bureaucratische benadering, geen politieke.

Als politici niets met petities willen doen, moet je daar wat aan doen. Die cultuur proberen te veranderen. Zo organiseer ik een evenement voor petities op 4 juli (laatste dag voor het reces) op het Plein in Den Haag met de uitnodiging aan Kamerleden om naar buiten te komen en een praatje te maken met de burgers die petities hebben georganiseerd of hebben ondertekend. Kom ook! Vooral als je een petitie vertegenwoordigt (als petitionaris of ondertekenaar).

Ook vervelend aan het burgerinitiatief is dat het veel kostbaarder is dan een petitie. De kosten van een petitie zijn laag omdat ondertekeningen niet gecontroleerd hoeven te worden. Door de bureaucratische en juridische aard van een burgerinitiatief (zoeken naar een manier om het af te wijzen, controle van ondertekeningen) is het veel kostbaarder. En daarmee koop je dus meer teleurstelling bij de burger… Great.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 objectief

Ik had nog niet van dit initiatief gehoord.
Nu heb ik wel een vraag: als straks de zon niet schijnt, en het ook windstil is, zitten we dan zonder stroom ?
Windstille nachten komen voor, vooral bij strenge vorst.
Krijg ik dan een trapperaandrijving voor m’n cv circulatiepomp ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Steeph

@5: Zijn er kosten bekend van dat uitzoeken van die handtekeningen en zo? Eigenlijk wel benieuwd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Steeph

@6: Vermoeiende offtopic reactie. Heb je nog iets te zeggen over het onderwerp zelf (namelijk Burgerinitiatief en politiek)?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 objectief

@8:
Het dringt misschien niet tot je door, dat wat ik probeer te zeggen is, dat het me lariekoek lijkt dat wij in 2050 geen olie-, gas-, kolen- of kernenergie meer nodig hebben.
Hoe dat dan juridisch ligt weet ik niet, maar als ik tweede kamer was zou ik aan dit soort onzin ook geen tijd verspillen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 A. de Man

@5: “Het burgerinitiatief maakt het niet makkelijker, maar juist moeilijker. Meer formele regels geven meer mogelijkheden om er niets mee te hoeven doen. Wat win je ermee? Je organiseert teleurstelling. Een bureaucratische benadering, geen politieke.”

De spijker op z’n kop.

Maar vooral @steeph: wat had je gedacht. We hebben er al eerder over gediscussieerd. Ik was sceptisch over de haalbaarheid. Vrijwel alles waar veel regels aan te pas komt is ingewikkeld en dus voor mererlei (?) uitleg vatbaar. Dat begint bij het wetboek en culmineert in de brij aan overheidsregels.
Vanuit het positieve, idealistische, maar ook naieve perspectief worden regels geschreven op een zodanige manier om dingen duidelijk en eenduidig te maken.
Vanuit het negatieve perspectief worden regels geschreven op een zodanige manier dat ze kunnen worden omzeild of genegeerd.
Hoezeer ik ook een idealist ben, ik realiseer me dat regels nooit afdoende kunnen zijn, omdat ze niet de gehele werkelijkheid kunnen beschrijven.
Het gaat om de praktijk. Het initiatief van Rustema lijkt mij veel meer op te leveren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 sikbock

mooi, m’n handtekening dus niet voor niets gezet.

on topic: de stemming over een motie is volgens mij geen besluit in de zin van de algemene wet bestuursrecht.

Een motie is een verzoek van de kamer aan het kabinet om een besluit te nemen. Het kabinet neemt vervolgens dat besluit of legt de motie naast zich neer ( neemt dus geen besluit)

Een motie op zich is dan ook geen besluit. De stemming daarover dus ook niet.

==> er wordt dus ( volgens mij, even kort door de bocht concluderend) niet met twee maten gemeten..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 A. de Man

@11: i rest my case, no further questions

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Steeph

@11: Uhm, het reglement van orde gaat over de besluiten van de Kamer zelf. Een stemming is een besluit.

Veel duidelijker dan dit:
c. een onderwerp waarover korter dan twee jaar voor indiening van het burgerinitiatief door de Kamer een besluit is genomen,

kan het volgens mij niet.

(En het ergens niet over stemmen als besluit typeren vind ik al helemaal knap in deze)

@10: Ik geef de moed niet op. Ik vond het vanaf het begin (ik schreef er in 2006 al over) een draak. Maar ik blijf streven naar een burgerinitiatief zonder die voorwaarde. En anders gewoon afschaffen en doen wat Reinder zegt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 rrustema

@7: Het is nationaal nog nauwelijks voorgekomen dat de ondertekeningen gecontroleerd moesten worden. Natuurlijk kost zoiets geen miljoenen, maar het is altijd meer dan niet controleren.

Op lokaal niveau heb ik al een redelijk aantal keren overleg gehad met ambtenaren die de opdracht hadden gekregen van de politiek om het eparticipatiebeleid te implementeren, inclusief een verordening wanneer burgerinitiatieven goedgekeurd worden. Steevast een flink boekwerkje dat tot in detail wordt uitgewerkt door ijverige ambtenaren die daar gewetensvol en nauwkeurig mee aan de slag gaan. De baas wil het immers. Voordat er een burgerinitiatief in zicht is. Bijna altijd wordt er wel een verkennende studie gedaan naar het gebruiken van Digid omdat een oppositiepartij er een vraag over heeft gesteld. Wat mij betreft allemaal geldverspilling…

Het trieste is dat de pleidooien voor burgerinitiatieven vaak van de zogenaamde progressieve partijen komen om traditionele, defensieve partijen (CDA, VVD) tot iets te dwingen op dit terrein. Als die partijen niet willen dan moet je leiden door het goede voorbeeld te geven! Ga dan niet die onwilligen dwingen met allemaal regels die vooral gebruikt kunnen worden voor het tegenovergestelde: burgers buiten houden.

PvdA, GroenLinks, D66, en lokale partijen, ga die petities omarmen. Trompetgeschal en tromgeroffel als er één binnenkomt. Maar ga burgers dan ook eerlijk en goed uitleggen waarom de wensen in hun petitie niet haalbaar zijn. Betrek ze bij alle lastige afwegingen en doe niet aan cherry picking; alleen die petities omarmen die in je program passen en wegduiken als er onzin binnenkomt. Dan neem je burgers niet serieus.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 sikbock

@13: uhm..

Artikel 132a. Burgerinitiatief

1. Het burgerinitiatief is een voorstel om een onderwerp voor behandeling door de Kamer voor te dragen en is gericht op de vervaardiging, wijziging of intrekking van een wettelijke regeling dan wel op het te voeren regeringsbeleid.

2. Het burgerinitiatief kan niet betreffen:
a. een aangelegenheid van een decentrale overheid;
b. een vraag over, klacht of bezwaar tegen het regeringsbeleid;
c. een onderwerp waarover korter dan twee jaar voor indiening van het burgerinitiatief door de Kamer een besluit is genomen, behoudens in het geval van substantiële en voldoende concrete nieuwe feiten of omstandigheden die ten tijde van de beraadslaging over het onderwerp in de Kamer niet bekend waren;
d. belastingen en begrotingen;
e. zaken die in strijd zijn met de Grondwet en de goede zeden.

==> Even kort vertaald: als het besluit van de kamer rechtsgevolgen heeft http://nl.wikipedia.org/wiki/Rechtsgevolg
(als er bijvoorbeeld wordt ingestemd met een algemeen verbindend voorschrift of als het kabinet een besluit heeft genomen dat rechtsgevolgen heeft), kun je spreken over een besluit in de zin van artikel 132a.

Een stemming over een motie is procedureel, heeft geen rechtsgevolgen ( zie @11) en is dus geen besluit in de zin van dit artikel.

De ratio achter artikel 132a lid 2 onder c is, dat men bijvoorbeeld wil voorkomen dat als de staten generaal recent een wet hebben vastgesteld, die binnen twee jaar al weer op de schop zou moeten. Hetzelfde geldt voor een besluit van het kabinet.

Anders blijf je immers aan de gang?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 sikbock

@15: mwah, niet echt duidelijk uitgelegd, maar goed

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Andy Cap

@15: Stel je nou eens voor dat mensen op die manier in het geweer komen tegen wetten en kabinetsbesluiten, waarvan ze veronderstellen dat een groot deel -of het grootste deel- van de bevolking tegen is. Dat kan toch niet?

Nee, dan kun je inderdaad wel aan de gang blijven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Steeph

@15: Eerst dat laatste statement. Het accepteren van een burgerinitiatief (bv over een specifieke wet) betekent niet het intrekken van die wet, alleen dat het onderwerp opnieuw op de agenda komt.
En overigens heeft in dat geval de kamer een besluit genomen (een stemming gedaan over een wet).

Ik vind jouw interpretatie best knap, maar je kan het reglement van orde van de Kamer alleen op kamer van toepassing laten zijn.

Maar goed, even aannemend dat jouw argumentatie wel steekhoudend is, hoe verklaar je dan het afwijzen van dat andere initiatief? Daarbij vooral kijkend naar deze zin uit de toelichting:
” dat de Kamer impliciet met het voorgestelde beleid heeft ingestemd omdat geen moties zijn aangenomen waaruit het tegendeel zou blijken. “

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 sikbock

@18; dat een burgerinitiatief niet direct tot het intrekken van die wet leidt, is iedereen wel duidelijk denk ik. Wat ik van de rest denk te begrijpen is het volgende:

Door middel van een burgerinitiatief kun je de 2 e kamer vragen om een onderwerp op de agenda te zetten. Dat onderwerp moet betrekking hebben op een (nog niet bestaande of te wijzigen) wettelijke regeling of op het te voeren regeringsbeleid.

Indien het onderwerp te maken heeft met een wettelijke regeling mag er de afgelopen 2 jaar door de kamer geen besluit over dat onderwerp zijn genomen, tenzij er nieuwe feiten op tafel zijn gekomen. Er is sprake van een besluit als de juridische status van dat wetsontwerp verandert. Als er wordt ingestemd met een wetsontwerp verandert de status en kan het door naar de eerste kamer. Ook als een wetsontwerp wordt verworpen verandert de juridische status van het ontwerp. Dan gaat het (bij wijze van spreken) de juridische prullenbak in.

Een burgerinitiatief kan echter ook betrekking hebben op te voeren regeringsbeleid. De regering (het kabinet) is – even simplistisch gesteld – de uitvoerende macht. Regeringsbeleid is dan ook niet meer dan een dik pak regels waarin staat hoe de regering haar bevoegdheden de komende tijd zal gaan gebruiken. Soms is dat regeringsbeleid nieuw, maar vaak wordt het op lopende dossiers gewoon overgenomen van de regering die ervoor zat.

Nu tot de kern van de poedel.

In het geval van het burgerinitiatief over duurzame energie was er door de regering al nieuw beleid ontwikkeld en lagen de wettelijke kaders al vast. De hoofdlijnen van de invulling van dat beleid waren al duidelijk en de minister zou de kamer op korte termijn een plan van aanpak aanbieden.

Omdat er door de kamer ten aanzien van dat nieuwe energiebeleid geen moties waren ingediend heeft de kamer in voorgaande en vergelijkbare gevallen ( o.a. clean air) eerder besloten dat de status van dergelijk (in de kamer) onbetwist beleid gelijk gesteld kan worden aan dat van een wetsontwerp waarover reeds gestemd is. Je kun er immers gevoegelijk vanuit gaan dat als er in de kamer brede consensus is over een onderwerp, en zich geen nieuwe feiten hebben voorgedaan – de kamer door een burgerinitiatief niet opeens van mening zal veranderen. Het lijkt mij dan ook redelijk dat deze situatie onder 132a lid 2 onder c gebracht wordt.

In het geval van het burgerinitiatief over Europa is er duidelijk nog geen regeringsbeleid over hoe om te gaan met verder gaande overdracht van bevoegdheden aan de EU. Er heerst dan ook grote twijfel en verdeeldheid in de kamer. De ingediende moties daarover onderstrepen dat alleen maar.

Het verschil tussen het eerste burgerinitiatief over de duurzame energie en het tweede over Europa is dus dat er in het eerste geval al regeringsbeleid op de plank lag en een grote mate van consensus heerste in de kamer die gelijk kon worden gesteld aan een – fictief -genomen besluit.

In het geval van het burgerinitiatief over Europa is dat allemaal niet het geval.

Lijkt mij dus geen sprake van willekeur..

* trekt maar eens een biertje open *

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Steeph

@19: Het is een gave :-)
Maar voor een goedwillende leek niet meer te volgen. Dus conclusie is hetzelfde: schaf die regel af of schaf het burgerinitiatief af.

  • Vorige discussie