COLUMN - Een klassieke ethische hersenkraker is het trolleyprobleem. Stel dat je een stuurloos geworden trein ziet aanstormen op een spoor dat zich verderop in tweeën vertakt. Jij staat precies bij de wissel. Op het rechtdoor gaande spoor liggen vijf mensen gekneveld, als in een slechte western – ze kunnen niet weg. Rijdt de trein ongehinderd door, dan zal hij ze alle vijf doden.
Op het aftakkende spoor, dat alleen gebruikt kan worden wanneer jij de wissel omzet, ligt maar één iemand gekneveld. Er is geen tijd om de mensen verderop te bevrijden, je hebt maar een paar seconden.
Daar sta je. Wat doe je? Je kunt ingrijpen. Als je niets doet en verstijfd van schrik toekijkt, zullen er vijf mensen sterven. Kies je voor ingrijpen en voor the lesser evil, en probeer je te zorgen dat er maar één sterft?
In de loop der tijd zijn er allerlei varianten op dit gedachtenexperiment verzonnen. EenVandaag stuitte vorige week op de klimaatversie ervan: op het eerste spoor staat nu iemand die gewoon kan wegwandelen, maar dat koppig weigert, en die het spoor liever eigenhandig omgooit naar dat waarop vijf geknevelden liggen.
Bij Kessel, aan de Maas, dreigde het water afgelopen vrijdag tot een hoogte van 20,5 meter te stijgen. In 1995 hadden ze daar de 19,75 meter gehaald, en toen had het water 30 cm op de weg achter de dijk gestaan, die pal voor de huizen loopt.
Bewoner Geert: ‘Deze dijk voldoet eigenlijk niet meer aan de waterwet, hij moest dus veel hoger worden. Wij hebben getracht dat tegen te houden als bewoners. Want ja, anders is je mega-uitzicht weg.’ Hij zweeg even, keek uit over de nieuwe watervlakte voor de dijk en de half verdronken bomen die boven het Maaswater uitstaken, en zei voldaan: ‘En het is ons gelukt!’
Het land in rep en roer, kans op woeste overstromingen en hulptroepen die met gevaar voor eigen leven de bewoners en hun huizen moesten redden, maar Geert was gehecht aan zijn uitzicht. ‘Die dijk was dus bedoeld omdat het één keer in de driehonderd jaar zou overstromen. Nou goed, dat is nu dan. Maar die dijk, die willen we evengoed niet.’
De interviewer, verbaasd: ‘Ook nu niet?’ Geert, gedecideerd: ‘Ook nu niet. We zijn heel blij met de situatie.’ Er lag een brief van de gemeente: de bewoners moesten evacueren. ‘Dat gaan we niet doen, nee. Ook daar zijn we unaniem in, we blijven allemaal hier.’
Het liep – gelukkig voor Geert en zijn buren – ditmaal goed af. De trein stopte uit zichzelf, tegen alle verwachtingen in. Maar zijn relaas was exemplarisch voor de manier waarop veel mensen tegenwoordig tegen grote maatschappelijke problemen aankijken: neem mij niets af, vraag niets van mij, dan heb ik nergens last van – want ik heb het hier opperbest zo.
Corona bestrijden, meer doden en langdurig zieken voorkomen, en verdere klimaatveranderingen tegengaan zal offers vergen, van ons allemaal. Wie op een veilig plekje staat, kan zijn ogen niet sluiten voor het feit dat elders mensen sterven.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (7)
Geert heeft blijkbaar niet door dat zijn dijk, met de klimaatverandering, best wel eens elke 30 jaar over kan stromen.
Maar als zijn dijk overstroomt, geeft dat elders iets minder overlast.
Dus dit is eerder iemand die de trein naar zijn eigen spoor zet, en dan erop staan wachten blijft.
Geert wil vast wel een drijvende waterkering betalen.
https://www.deingenieur.nl/artikel/flexibele-waterkering-in-spakenburg-1
Als de hoogte/breedte verhoudingen zijn zoals in die tekening, dan duwt het water de waterkering nog steeds omver.
(Dat doet me denken aan mijn vroegere wiskundeleraar, die bij een voorbeeldsom lekker doordraafde terwijl er in de klas steeds meer protesterende vingers omhoog gingen. Eenmaal klaar draaide hij zich grijnzend om met de woorden: “Waardoor is aangetoond dat de figuur fout is.” )
Als leek met behoorlijk wat technisch inzicht ga ik geen ingenieur tegenspreken op basis van een vereenvoudigd schetsje ;-)
Een kans van 1 op 300 jaar betekent niet dat het gegarandeerd komende winter niet weer gebeurt (zelfs als we er van uitgaan dat die kans gewoon klopt en dus niet gewijzigd is ten opzichte van de aannames bij de aanleg van die dijk). En als je dat niet begrijpt, weet ik een manier van gegarandeerd winnen op de roulettetafel.
Nou ja, die Geert accepteert dan in elk geval de gevolgen nog. Al is het natuurlijk maar de vraag of hij dat ook had gedaan als zijn huis echt onder water was komen te staan.
Mij vielen de afgelopen tijd verschillende tweets op van de BBB. Er moest vooral heel erg veel rekening worden gehouden met de boeren in het overstroomde gebied. En ruime schadevergoedingen, natuurlijk. Dit stond in hun verkiezingsprogamma:
Nog maar eens afwachten of ze ondertussen iets anders tegen dat “realistisch” aankijken.
Of tegen de feiten.
Een ander feit is dat binnen de zetelverdeling van de waterschapsbesturen die boeren al royaal bediend worden. Waarbij het CDA als boerenpartij op sluwe wijze de verkiezingen voor het burgergedeelte van het bestuur probeert te manipuleren, door bijv als allerlei lokale lijstjes mee te doen. Weet die kiezer veel…