Transport in zenuwcellen: over John op blauw-roze badslippers

ACHTERGROND - Wetenschapscommunicatie kan heel leuk zijn, laat de co-promotor van Eva Teuling zien.

In 2003 begon ik aan een promotieonderzoek bij het ErasmusMC in Rotterdam. Mijn onderzoek richtte zich op een ziekte van de zenuwcellen: Amyotrofe Laterale Sclerose (ALS). Bij deze ziekte gaan de zenuwcellen die de spieren in het lichaam aansturen, de motor-neuronen, dood, waardoor spieren verlamd raken. De patiënt overlijdt uiteindelijk door verlamming van de ademhalingsspieren. Hoe ALS precies ontstaat is nog steeds grotendeels onbekend, en er is ook nog geen medicijn beschikbaar. Mijn promotie-onderzoek richtte zich op het transport van stoffen in de zenuwcellen. Een motor-neuron kan namelijk enorm lang worden: het centrum van de zenuwcel bevindt zich in het ruggemerg, terwijl de uitlopers, de axonen, tot in de uiterste puntjes van de tenen en de vingers komen om de spieren aan te kunnen sturen. De hypothese was dat een verstoring van dit transport zou kunnen leiden tot de dood van zenuwcellen, en dit zou kunnen bijdragen aan het ontstaan van de ziekte ALS.

Vier jaar promotieonderzoek lijkt lang, maar uiteindelijk is het maar net genoeg om een heel klein puzzelstukje op te lossen. Maar nu, tien jaar later, is mijn co-promotor Casper Hoogenraad hoogleraar Celbiologie aan de Universiteit van Utrecht, en nog steeds gefascineerd door transport in zenuwcellen. In Utrecht heeft hij nu een grote onderzoeksgroep waarin meerdere postdocs en promovendi verschillende aspecten van dit proces bestuderen. Het onderzoek focust zich op de moleculaire biologie van dit transport: hoe werkt het transport precies, welke eiwitten zijn erbij betrokken, en wat gebeurt er met de cel als het transport niet meer goed werkt? Dit onderzoek kan uiteindelijk leiden tot inzichten in het ontstaan en het behandelen van ziektes.

Transport in zenuwcellen is een ingewikkeld proces waarbij verschillende eiwitten langs verschillende ‘wegen’ in de zenuwcellen verschillende kanten op lopen. Om dit goed uit te kunnen leggen ontwikkelden de onderzoekers, met Neuroscience en Cognition van de Universiteit Utrecht, een animatiefilmpje waarin ze het verhaal uitleggen door te vertellen over een dag in het leven van John, het motor-eiwit. Op zijn blauw-met-roze badslippers stapt hij dapper door Utrecht, en laat zich niet tegenhouden door alle obstakels onderweg, net als in een zenuwcel.

Dit filmpje over fundamentele wetenschap bewijst: wetenschapscommunicatie hoeft niet saai te zijn – met een knipoog naar de werkelijkheid kun je complexe materie heel goed uitleggen.

Via Sciencepalooza.