ANALYSE - Economieën die bestaan uit een groot percentage zelfstandigen zijn inefficiënt en kennen veel armoede.
Over het ondernemerschap valt in Nederland nauwelijks een kwaad woord te beluisteren. Ook zelfstandigen zonder personeel, de zogenaamde ZZP’ers, worden maar al te vaak de hemel in geprezen. Deze ondernemers zijn onder meer ‘initiatiefrijk’ en durven bovendien ‘zelf verantwoordelijkheid voor hun toekomst te nemen’. Het Platform Zelfstandige Ondernemers beweerde onlangs zelfs dat ZZP’ers ‘de economie uit het slop kunnen trekken’.
De realiteit is anders. Een hoog percentage zelfstandigen is veeleer een teken van economisch falen, namelijk een wijdverbreid onvermogen om voldoende banen te creëren. Zoals deze interactieve grafiek laat zien, bestaat er een direct verband tussen het percentage zelfstandigen en armoede. In 2005, bijvoorbeeld, waren Tanzania en Bangladesh de twee landen waarin het zelfstandig ondernemerschap met afstand het meest floreerde.
Een recent rapport (pdf) van onderzoeksbureau Panteia concludeerde naar aanleiding van een vergelijkend, meerjarig onderzoek tussen 26 economisch ontwikkelde landen dat wanneer het percentage ZZP’ers groter is dan zeven procent van de beroepsbevolking, dit remmend werkt op de economische groei. Hoewel ZZP’ers zorgen voor een flexibele arbeidsmarkt (wat gunstig is voor bedrijven) en een positieve bijdrage leveren aan de mate van concurrentie, wegen vanaf een bepaald punt deze voordelen niet meer op tegen de nadelen.
Het ondernemerschap, zo wijst onderzoek uit, vereist immers generalisten in plaats van specialisten. Een te hoog percentage ZZP’ers zorgt dus voor een suboptimale mate van arbeidsdeling en -specialisatie. Daarnaast beschikken ZZP’ers zelden over voldoende kapitaal voor investeringen en zijn mede daardoor niet in staat om schaalvoordelen te benutten.
Het is dus bepaald geen goed nieuws dat in Nederland het aantal ZZP’ers de afgelopen jaren fors is toegenomen. Op dit moment zijn er ruim 700.000 ZZP’ers op een beroepsbevolking van een kleine acht miljoen werkenden. Dit betekent dat momenteel net iets minder dan negen procent van de Nederlandse beroepsbevolking ZZP’er is – en dit percentage stijgt nog steeds. Als we het eerder aangehaalde onderzoek mogen geloven betekent dit dat de Nederlandse arbeidsmarkt inefficiënt werkt. Nog erger is dat deze inefficiëntie in rap tempo toeneemt.
Uiteraard is het vanuit zowel economisch als sociaal oogpunt beter om inefficiënte ZZP’ers aan het werk te hebben dan dat deze zelfde individuen met een uitkering thuis op de bank zitten. Niettemin zou het nóg beter zijn als een belangrijk deel van de bestaande ZZP’ers (weer) in loondienst zou werken. Zodoende is beleid dat de arbeidskosten van ZZP’ers verhoogt ten opzichte van de arbeidskosten van reguliere werknemers, macro-economisch gezien, zeker niet onverstandig.
Reacties (34)
Helder verhaal, hoewel ik de parallel met Tanzania en Bangladesh wat ver gezocht vind.
Maar het is logisch: in het huidige systeem met een zelfstandigenaftrek, een MKB-winstvrijstelling en eventueel een startersaftrek kun je met 400 uren tegen 60 euro en de rest aan ‘scholing’, ‘acquisitie’ en ‘administratie’ vrijwel belastingloos door het leven voor ongeveer 1800 euro netto in de maand. Prima leven.
ZZP’ers worden in Nederland helaas te vaak verward met ondernemers.
Ondernemers klinkt wel goed toch. Beter dan dagloners.
“een direct verband tussen het percentage zelfstandigen en armoede”
Twee ontwikkelingen laten zien is niet hetzelfde als een relatie tussen die twee ontwikkelingen aantonen.
Overigens, wat is het alternatief? Overheden hebben nog nooit banen gecreëerd. Dat kunnen ze ook niet, tenzij gesubsidieerd (en dus niet duurzaam): salarissen betalen in een sector die dringend gestimuleerd moet worden gaat ten koste van een efficiëntere en duurzamere inzet van middelen (en hoger besteedbaar inkomen voor iedereen). Vooral grote bedrijven lopen tegen de kosten van personeel aan die bovenop het salaris komen.
Dat er tussen de ZZP’ers verborgen werklozen zitten die bij een reorganisatie op hun 55e buiten boord vielen geloof ik graag, maar om ZZP’ers als zodanig weg te zetten als slecht voor de economie is een gotspe.
D’r valt enorm veel aan te merken op zowel onderzoek als artikel. Om te beginnen: correlatie != causaliteit.
De premisse is al dat veel banen creeeren het meest efficient is (wie zegt dat, ik durf de bewering aan dat het omgekeerde net zo vaak het geval is) en dat een economisch model dat eigenlijk vrij recent pas wordt toegepast de maatstaf is van hoe het eigenlijk zou moeten zijn. De samenleving en de manier waarop arbeid wordt verricht is in permanente staat van verandering.
2040 is niet 2012 is niet 1950 is niet 1865 is niet 1140.
Daarnaast zijn demografie, arbeidsverdeling, staat van de economie en cultuurverschillen zo groot dat er niets zinnigs over te zeggen valt. Een “ZZP’er'” in Bangladesh is doorgaans geen architect of fysiotherapeut en de incentive om te ondernemen is totaal anders.
Als je argument is dat schaalvoordelen moeilijk te exploiteren zijn door ZZP’ers, laat DAT nou net de dingen zijn die in prijs steeds goedkoper worden. Als er één huidige trend is die bepalend is voor de nabije toekomst is het de toenemende mogelijkheden om producent te worden.
Dat ZZP’ers generalisten zijn is natuurlijk ook onzin. Het zijn vaak generalisten in hun specialisme. Als er iets te zeggen valt over mogelijke verborgen werkloosheid onder ZZP’ers is dat wellicht dat er simpelweg economisch te weinig activiteit plaats vindt maar dan heb je niet in de gaten hoeveel verborgen werkloosheid er in loondienst plaatst vindt.
In een diensteneconomie waarin technologie om te produceren steeds goedkoper wordt, automatisering nog steeds zorgt voor het outsourcen van werk aan computers, turn-around & innovatie accelereert, toegevoegde waarde voornamelijk van specialisten komt maar vluchtigheid van merken en bedrijven steeds groter wordt, is een personeelsbestand van 200 inflexibele werknemers niet per definitie een voordeel. Het is zelfs in veel gevallen inefficient.
In deze nu al 5 jaar durende economische neergang is de ZZP’er niet goed of slecht maar slechts een symptoom van een economisch en productiemodel dat op losse schroeven staat.
Banen hebben niet de toekomst, banen worden straks ook uitbesteed.
Overigens, en dat vind ik zo frappant van al die liberale pseudo-wetenschappers die zichzelf economen noemen, Rutte CS.
(pardon, historicus, niet dat dat verschil maakt):
Overheden kun wel degelijk banen creeren door elementaire ondernemersprincipes toe te passen zoals ‘groot inkopen’.
Dat is wat je doet als je een sector subsidieert met in je achterhoofd toekomstige winstgevendheid; schaalvergroten door te stimuleren. Zo moeilijk is het niet, daar heb je maar 1 ding voor nodig logisch nadenken.
Bijvoorbeeld investeren als overheid in toekomstige productie- en grondstoffencapaciteit levert EN banen op EN tromgeroffel:productie & grondstoffen (energie).
Dat is nu betalen om straks minder te hoeven betalen. We staan met z’n allen bij de Makro om kilo’s wasmiddel in te kopen maar als de overheid ’t gaat doen is het ineens een slecht idee.
Dat overheden geen banen kunnen creëren is inderdaad nonsens. Verder eens met de kritiek in @4, maar de vraag is wel hoe we met die ontwikkelingen moeten omgaan. Onze hele maatschappij is nog steeds grotendeels gebaseerd op “banen”, dus het verdwijnen daarvan heeft nogal een grote impact.
Misschien willen we in dit leven nog andere doelen nastreven dan “efficiëntie”.
Totaal eens, ik ben bang dat de komende tijd niets aan dat beeld van ‘hoe het moet zijn’ zal veranderen.
Het hele sociale en maatschappelijke stelsel is in principe gebaseerd op een mogelijk achterhaald concept, probeer dat maar eens aan de man te krijgen als je 65-67 of korten op HRA al amper aan de man krijgt.
Ik ben voor een soort skunkworks-achtige afdeling van de overheid.
Hm, ik denk dat hier vooral oorzaak en gevolg door elkaar gehaald worden. Vanwege de slechte stand van de economie vinden veel mensen geen baan, en worden ze uit arren moede maar zzp’er, want je moet toch wat.
Het lijkt me nauwelijks te verdedigen dat dit stijgende aantal zzp’ers omgekeerd weer zorgt voor nog grotere economische ellende.
@4:
Je kritiek op het aangehaalde onderzoek (en het bovenstaande artikel) komt neer op het volgende: “2012 is niet 1992-2008 (de periode waarbinnen het onderzoek is uitgevoerd) en daarom zijn de conclusies achterhaald.”
2012 is inderdaad niet 2008 (of 1992). Dat zal uiteraard niemand ontkennen. Niettemin zul je hard (of op zijn minst geloofwaardig) moeten maken dat de economie de afgelopen jaren zodanig is veranderd dat de conclusies van het onderzoek niet meer gelden.
Dan dit:
“In een diensteneconomie waarin technologie om te produceren steeds goedkoper wordt, automatisering nog steeds zorgt voor het outsourcen van werk aan computers, turn-around & innovatie accelereert, toegevoegde waarde voornamelijk van specialisten komt maar vluchtigheid van merken en bedrijven steeds groter wordt, is een personeelsbestand van 200 inflexibele werknemers niet per definitie een voordeel.”
Bovenstaande paragraaf is zo algemeen dat deze ook best in 1992 geschreven kunnen worden. En dan was er, macro-economisch gezien, niet veel juist aan geweest. Waarom nu dan wel?
@6:
“Misschien willen we in dit leven nog andere doelen nastreven dan ‘efficiëntie’.”
ZZP’ers zijn over het algemeen inderdaad gelukkiger dan werknemers in loondienst. Dat dan weer wel.
@8:
“Het lijkt me nauwelijks te verdedigen dat dit stijgende aantal zzp’ers omgekeerd weer zorgt voor nog grotere economische ellende.”
Als deze trend op de wat langere termijn niet gekeerd wordt, dan dus waarschijnlijk wel.
@8, het leidt tot meer snelle oppervlakkige producten en minder specialistische innovaties. Iedereen vindt het wiel opnieuw uit, en komt daardoor maar zelden verder dan het basismodel. Dat leidt niet meteen maar wel na verloop van tijd wel degelijk tot economische nadelen.
Heel simpel is dat al voor te stellen dat een zzp’er minder tijd heeft om puur vakinhoudelijk bezig te zijn: een zzp’er moet zich immers ook bezighouden met administratie en acquisitie en dergelijke.
Het inhoudelijke argument in het artikel lijkt me op zijn minst de moeite van het onderzoeken waard omdat het aannemelijk is dat ZZP-ers noodgedwongen veel vaker generalisten zijn. Het is ook nogal waarschijnlijk een ongunstige balans tussen aantal generalisten en aantal specialisten een negatief effect op economische ontwikkeling kan hebben.
De parallel met de discussie over flexibel ontslagrecht lijkt me duidelijk. Er is meermaals aangetoond dat ook bij ontslagrecht een balans gezocht moet worden tussen flexibiliteit in kosten (snel personeel erbij of eraf) en de bereidheid van personeel om te investeren in specifieke kennis en vaardigheden voor eigen bedrijf. Wie investeert er nog in bedrijfsspecifieke kennis als hij morgen eruit geknikkerd kan worden?
Ik weet uit ervaring (eigen bedrijf) dat er bedrijven bestaan waarbij kennis van eigen product, technologie, markt en zelfs van specifieke klantwensen, een zeer belangrijke succesfactor kan zijn. Het gaat vaak om kennis die in jaren of decennia is opgebouwd.
Het verschil in succes tussen de ‘inflexibele’ Duitse en Japanse arbeidsmarkt waar wel ’s werelds beste auto’s geproduceerd worden en de hyperflexibele Amerikaanse arbeidsmarkt en de navenante kwaliteit van de auto’s, is ook een indicatie dat meer flexibiliteit een keerzijde kan hebben.
In het kort, o.a. hierom: http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/me-judice-economenpanel-waarover-bestaat-consensus-onder-economen
http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/geography/economic_change/characteristics_industry_rev1.shtml
http://econfuture.wordpress.com/2011/06/07/productivity-and-employment-a-structural-change/
De conclusies van het onderzoek gelden bijna per definitie niet omdat er niets te concluderen valt zoals ik al eerder stelde.
Dat je dan ook JUIST 1992 aanhaalt als eikpunt getuigt van enige
wereldvreemdheid.
In 1992 had ik geen discussie over economie gehad met iemand in wellicht Tahiti.
Ik denk dat sociaal-geografen hierover meer zinnige dingen kunnen zeggen dan economen.
Om op Parallalex’s visie door te bouwen, die imo dit artikel beter heeft herschreven, wil ik graag toevoegen dat juist de flexibiliteit van ZZP-ers markten doet schudden. een team van 2 vrienden kunnen apps en netwerken neerzetten die de wereld op zijn kop hebben gezet. ZZP-ers in Nederland moeten zichzelf vooral minder competitief instellen en meer kijken naar hoe ze met elkaar kunnen samenwerken.
De overheid kan hier fijn op bijspringen door te faciliteren. In grondstoffen maar ik in service. Denk bijvoorbeeld aan de openbare fabrication labs. Ontwerpers, veelal ZZP-ers met een snel inzetbaar netwerk kunnen profiteren van faciliteiten die het makkelijker maken om hun ideeën te verwezenlijken.
Om u gerust te stellen, de overheid is hier al een switch in aan het maken, alleen moeten burgers zelf ook eens hun blik veranderen. Dat negatieve Telegraaf geraaskalk mag wel eens ophouden. Wij zijn alleen verwende naysayers verworden terwijl juist nu het moment is om onze levenswijze grondig te herzien. Never waste a good crisis.
Wederom de scheidslijn: degene die positief staan tegenover ZZP fenomeen hebben het steevast over hoogopgeleide, specialisten, de zelfgekozen ondernemer, de ICT-er, de creative sector etc, degene die e nadelige kanten benadrukken halen de bouwvakker, de kapster de lager opgeleide, de werkeloze etc aan als voorbeelden. Wellicht s de term ZZP iets te generiek, te veel container om er algemene conclusies aan te verbinden?
Opmerkelijk dat op een linkse site als sargasso werken voor een kapitalist wordt verkozen boven arbeiders die hun eigen productie middelen bezitten.
Zijn we het links/rechts paradigma voorbij, of gewoon ideologisch verward?
Het probleem met internet is dat mensen die met oogkleppen een mening willen verkondigen wat half of niet gerelateerde onderzoekjes bij elkaar googlen en daarna niet meer hun eigen conclusies van gevonden verbanden kunnen onderscheiden. Dit stukje is daar een fraai voorbeeld van zo’n zak hooi.
Leuk stuk.
Maar de vergelijking met ontwikkelingslanden is lastig – daar is het ‘ondernemerschap’ het hoogst, maar dat zijn niet het type ZZP-ers die wij hier hebben.
“vanuit zowel economisch als sociaal oogpunt is het beter om inefficiënte ZZP’ers aan het werk te hebben dan met een uitkering thuis”
Vreemde vergelijking “inefficiënte ZZP’ers” raken snel hun werk kwijt. als ze al werk bekomen
@14:
Het is niet zo dat ik negatief sta ten opzichte van ZZP’ers an sich. Op de arbeids- en dienstenmarkt is nu eenmaal behoefte aan een zekere flexibiliteit. Ook zijn er genoeg voorbeelden van ZZP’ers die uiteindelijk uitgroeien tot een grotere onderneming. Dit staat in belangrijke mate ook los van opleidingsniveau en dergelijke.
Niettemin zitten er bewezen inefficiënties aan een arbeidsmarktmodel als “iedereen een ondernemer” (heel hard “INTERNETZ!!11!” roepen verandert daar overigens weinig aan). Complexe economieën (met complexe producten en diensten) vragen nu eenmaal om complexe organisatiestructuren. Zodoende hebben we nu al heel lang met een toenemende arbeidsspecialisatie te maken. Maar nu gaan we dus de andere kant uit. Niet eens zozeer omdat éénpitters inherent beter presteren, maar omdat veel mensen uit uit arren moede maar ZZP’er worden.
Want laten we wel zijn: ZZP’ers blinken gemiddeld vooral uit in snel en goedkoop, en veel minder in complex en specialistisch. Zodra je dat laatste in te grote mate kwijtraakt zul je daar toch een prijs voor moeten betalen.
EDIT: eigenlijk dus wat Dirk Zeeman @11 al opmerkte.
“Complexe economieën (met complexe producten en diensten) vragen nu eenmaal om complexe organisatiestructuren.”
Nogmaals, dat staat dus haaks op wat er op dit moment (al een tijd eigenlijk) gebeurt en dat is overal te observeren. Ik snap dus niet waarom je dit herhaalt als het simpelweg niet waar is.
Er is bijna geen vakgebied te verzinnen waarin het NU moeilijker is om als kleine producent te beginnen vergeleken met 50 jaar geleden.
Als het al moeilijk is dan zou dat zo maar eens zou kunnen liggen aan 1) de economie; er wordt amper uitgeleend, levensonderhoud & wonen is te duur
2) de buitenproportionele budgettaire restricties die de inkoop van grondstoffen met zich meebrengt (schaarste) en het voordeel van voorsprong door simpelweg eerder in de markt te zijn (de huidige marktleiders.
By all other metrics, is het nog nooit zo eenvoudig geweest om in een diensten-economie iets voor jezelf te beginnen, laat staan de creatieve sector. Gerelateerd is dan ook de conclusie dat we allemaal in de ‘fashion industry’ zitten.
Hoe vluchtiger de waarde van goederen en diensten, hoe moeilijker als kolos om op te anticiperen. En daar mag je je best zorgen over maken.
“Er is bijna geen vakgebied te verzinnen waarin het NU moeilijker is om als kleine producent te beginnen vergeleken met 50 jaar geleden.”
Dat is het punt helemaal niet.
Het gaat ook om de kwaliteit van goederen of diensten en de (in)efficiëntie waarmee deze worden geproduceerd. En dan blijkt dat ZZP’ers in bepaalde gevallen gewoon slechter presteren dan complexere organisaties. Met als uiteindelijk gevolg een lagere welvaart voor iedereen.
Zoals al eerder gezegd: Er is een groot verschil tussen ZZP’er uit noodzaak (arme landen met veel werkloosheid) en ZZP’er uit gedrevenheid en mogelijkheden. Door dit onderscheid niet te maken is dit onderzoek waardeloos. De term ZZP’er is inderdaad onduidelijk, het gaat in Nederland vaak om Zelfstandige Professionals (in tegenstelling tot andere ZZP’ers zoals de kapper en de klusjesman) die efficienter zijn en flexibeler zijn en door netwerken te creeeren niet zelf het wiel uitvinden en uiteindelijk productiever en creatiever zijn dan dezelfde persoon in loondienst. Dus deze ZP’er (lees b.v. Society 3.0) zal zeker een nieuwe inpuls aan de economie geven: Ze verhogen de productiviteit, creativiteit, verlagen de overhead en creeeren meer flexibele professionele netwerken.
@Sandman: des te meer redenen om ons zorgen te maken, toch? Tenslotte krijgen we nu juist veel meer ZZP’ers uit noodzaak en minder uit gedrevenheid/mogelijkheden.
http://www.nu.nl/economie/2965405/aantal-startende-ondernemers-loopt-terug.html
Hoera, de crisis is voorbij. lmao…
Dat MOET de conclusie wel zijn Max :D
Zelden zo’n flauwekul gelezen…
Dan ga je er wel vanuit dat die banen vervolgens in Nederland blijven. Die aanname lijkt me echter onjuist. Want waarom zouden ze in Hongarije, Polen, Roemenië of India hetzelfde werk niet goedkoper kunnen doen?
IT-werk of engineering om maar eens wat te noemen.
@27:
Ondernemers, waaronder ZZP’ers, genieten allerlei belastingvoordelen ten opzichte van werknemers in loondienst (zie bijvoorbeeld reactie #1). Je zou dat oneerlijke concurrentie kunnen noemen met bovendien – op de lange termijn – ongunstige economische neveneffecten. Zo vreemd is het dus niet om die belastingvoordelen deels te compenseren.
Het argument dat die banen vervolgens naar het buitenland verdwijnen zou je ook kunnen toepassen op werk in loondienst. Dus waarom niet iets doen aan werkgeverspremies? Ik bedoel: met dit argument kun je wel aan de gang blijven.
@Prediker: de concurrentie met lagelonenlanden kunnen we toch nooit volhouden. Dus laten we dat ook niet te snel proberen. Daarnaast blijkt voor veel werk dat het eigenlijk toch veel beter wel in eigen handen gehouden kan worden: communicatie met mensen op een paarduizend km afstand in talen die geen moedertaal zijn verloopt echt minder goed.
Nog niet iedereen weet dat… maar als we dat nu eens net zo regelmatig herhalen als ‘dan gaat het werk naar het buitenland’… misschien dat mensen die it-projecten (bijvoorbeeld) moeten uitbesteden toch beseffen dat er wel iets in zit.
@28 “Je zou dat oneerlijke concurrentie kunnen noemen”
Nee. de kleine zelfstandige als zzp-ers vaak zijn neemt grotere risico’s s en heeft geen aanspraak op WAO, pensioen, ww of doorbetaling bij ziekteverzuim. Dat moet ergens gecompenseerd worden. Je reactie illustreert uitstekend waar je vandaan komt, wat je wilt en goed je geïnformeerd bent.
@Maxm, volgens mij zorgen die nadelen aan zzp’ers die je noemt ook voor oneerlijke concurrentie. Is het een van de redenen bv dat het voor de post en de zorg aantrekkelijk is om hun vaste medewerkers eruit te kieperen, en over te gaan op enge zzp-constructies. Het is niet automatisch zo dat oneerlijke concurrentie voordelig is voor de zzp’er zelf, maar het trekt wel het speelveld scheef, en bevoordeelt mogelijk oplossingen die zowel vanuit menselijk oogpunt als economisch oogpunt niet wenselijk zijn.
@Inca, Nee dat is niet correct, een groot deel van die lange termijn effecten wordt uiteindelijk door de werknemer zelf betaald van zijn bruto salaris. Een zzp-er wordt bruto betaald en mag zelf die keuzes maken met private partijen, omdat die overeenkomsten niet gespekt worden uit algemene middelen is enige compensatie op zijn plaats. Het grote voordeel voor de werkgever is grotere flexibiliteit en veel lagere administratieve lasten. Die ‘nare’ zzp-constructies worden door de belastingdienst niet erkend als ondernemer en krijgen daarom voor zowel de ex-werknemer als ex-werkgever de meeste voordelen dan ook niet.
Onwenselijk is een waardeoordeel dat berust op een verschil van inzicht of mensen in staat zijn om voor zichzelf te zorgen en te plannen of nog altijd de onaangepaste en ongeïnformeerde verworpenen der aarde in de hongersfeer zijn uit het begin van de industriële revolutie. Het effect is navenant discutabel
@32, over flexibilisering:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3356767/2012/12/01/De-vakbeweging-waartoe-is-zij-nog-op-aarde.dhtml
Opinie volkskrant. Nuf said.