COLUMN - Waarin Max Molovich antwoord hoopt te krijgen op een vraag waar hij al een tijdje mee rondloopt: waarom hebben wij een biologische klok die iets te langzaam tikt?
Het tv-programma Labyrint ging gisteren over de biologische klok. En dan niet de biologische klok die ervoor zorgt dat vrouwen op een gegeven moment kindertjes willen. Maar over de biologische klok die ons lichaam elke dag op een vast tijdstip vertelt dat het slaap moet gaan krijgen of juist wakker moet worden.
Die biologische klok staat ingesteld op 24 uur per dag. Een onderzoeker onderzocht wat er gebeurde als je mensen laat denken dat een dag 28 uur duurt. Dit doe je door mensen in een afgesloten ruimte op te sluiten en het dag- en nachtritme te verleggen door het op andere tijden licht te laten zijn en ze op andere tijden te eten te geven. Gevolg: de hoofdklok blijft dezelfde tijden aanhouden alleen raken er heel wat andere klokken (die van het maag-en-darmstelsel bijvoorbeeld) enigszins ontregeld, met allerhande problemen als moeheid en obesitas tot gevolg, om het even samen te vatten.
Mijn interesse was gewekt: ik loop al jaren rond met een vraag over ons dag-en-nacht-ritme die ik maar niet beantwoord. Helaas is mijn vraag ook tijdens deze uitzending van Labyrinth niet beantwoord. Vandaar dat ik ’m maar even hier stel. Wellicht zit er onder de lezerschare van Sargasso nog een bioloog die mij kan vertellen wat ik nu wel eens zou willen weten.
Ooit heb ik vernomen dat onze biologische klok eigenlijk op 25 uur staat afgesteld in plaats van op 24 uur. Als je in een afgesloten ruimte zit (bijvoorbeeld als je een astronaut bent) en je hebt geen benul van dag en nacht, dan krijg je na verloop van tijd een dag-en-nacht-ritme van 25 uur. Of je meer gaat slapen of meer wakker bent, dat werd er niet bij verteld. Het werd als een soort leuk weetje gepresenteerd, een geinigheidje, zoiets wat het goed doet op verjaardagen.
Hier las ik dat onze biologische klok inderdaad wat traag loopt, waardoor de dag dat de wintertijd wordt ingesteld en dus 25 uur duurt zeer prettig aanvoert. Dagen die 24 uur duren, duren eigenlijk iets te kort. De oplossing die de auteur aanbrengt om dit verhelpen, is om de zomertijd af te schaffen. Waarom 24 uur wintertijd prettiger voor onze iets te langzame biologische klok is dan 24 uur zomertijd, begrijp ik overigens niet. Maar goed, ik wil het best aannemen (ik ben de beroerdste niet).
Ik blijf alleen met mijn vraag zitten: waarom hebben wij een biologische klok die een natuurlijk ritme van 25 uur heeft, terwijl de aarde sinds mensenheugenis, en naar ik vermoed daarvoor ook, rondjes van 24 uur maakt? Dat zou die biologische klok van ons na die ontelbare etmalen toch wel moeten weten? Wat is het evolutionaire nut van dat uurtje dat we tekort komen? Waarom loopt onze biologische klok iets langzamer dan onze aarde? En wat is het gevolg hiervan? Slapen we in 24 uur naar verhouding meer of zijn we juist wat langer wakker? Vragen mensen. Vragen. Waar ik dan eindelijk antwoord op hoop te krijgen. Wie verlost mij van mijn slapeloze nachten?
Reacties (13)
Even googelen had een artikel uitgespaard:
http://www.news.harvard.edu/gazette/1999/07.15/bioclock24.html
Spelbreker #cor!
Overigens draait de aarde steeds langzamer om haar as, dus over een ‘paar’ jaar komt de echte dag met onze biologische klok overeen.
Tenzij we tegen die tijd naar een 26-urige interne klok zijn geëvolueerd. Zou wel logisch zijn gezien de wet van behoud van ellende.
@Cor: ik heb het artikel (uit 1999) gelezen, en het geeft geen antwoord op Max’ vraag. Wat het artikel wel zegt is dat de gemiddelde biologische dag geen 25 maar 24 uur en 11 minuten duurt. Maar alsnog wordt er geen verklaring gegeven waarom dat zo is. De vraag staat dus nog.
Het mechanisme dat de biologische klok aanstuurt wordt bepaald door licht o.a. verantwoordelijk voor de aangemaakte hoeveelheid melatonine, naar wij dachten. Te lang te veel kunstlicht en te lang turen naar beeldschermen doen deze hoev. aanmerkelijk afnemen waardoor de dag a.h.w. opgerekt wordt (we slapen later/ korter en vooral eten we meer)…
Poolreizigers die waanzinnig worden omdat het klokje bij 24/7 daglicht compleet vastloopt of het verschijnsel cabin fever (poolnachten): ook bekend bij bloggers en gamers..afijn: The Shining
@1 Dank. Als ik dit artikel had gelezen, had ik mijn vraag iets anders moeten stellen. Onze biologische klok mag dan wel stabiel zijn en in overeenstemming met de draaitijd van de aarde, we hebben kennelijk wel de behoefte, als we de kans krijgen, om ‘m een uurtje rust te gunnen. Want als we zelf mogen bepalen hoe lang een dag duurt, dan resetten we onze biologische klok om de 25 uur en niet om de 24 uur en elf minuten.
Misschien is onze klok niet exact 24 uur omdat dat gewoon niet nodig is. Omdat er geen evolutionair voordeel te behalen valt uit verdere verfijning.
En dat uurtje extra, dat is gewoon omdat uitslapen lekker is.
@3: Het onderzoek roept zelfs nog meer vragen op. Want wat betekent het volgende eigenlijk?
The variation between our subjects, with a 95 percent level of confidence, was no more than plus or minus 16 minutes, a remarkably small range.”
Gebruikt hij nu het BI om de spreiding aan te geven? Want dat is nogal misleidend. Dat BI betekent bij 24 proefpersonen namelijk dat gemiddeld gezien een proefpersoon meer dan drie uur(!) afweek van de 24 uur 11 minuten.
@7: 3 uur moet 40 minuten zijn, stop de tijd!
Ik heb hier ooit een reden voor gehoord: het is gemakkelijk om door een externe stimulans een biologische dag korter te maken (wat inhoudt dat je eerder wordt gewekt dan dat je zonder externe stimulans wakker zou worden) dan langer (want dan zou je langer moeten slapen dan je zonder stimulans zou doen), dus is de biologische klok iets langer dan 24 uur, zodat je de ‘gemakkelijke’ bijstelling vaker moet doen dan de ‘moeilijke’.
De biologische klok variëert per persoon. Sommigen hebben “van nature” een biol.klok van zo’n 23 uur, de meesten van meer dan 24 uur. De klok wordt dagelijks bijgesteld door zgn. “Zeitgeber”: Het daglicht, het radionieuws, de wekker, de vuilniswagen op straat enz. enz.. Haal je de “Zeitgeber” weg, dan gaat je eigen klok op zoek naar een nieuwe kloktijd. Als je snel een aantal tijdzones overslaat (krijg je de zgn. jet-lag) dan duurt het een dag of wat (zeg 1 tot 2 weken) voor je aan de nieuwe “Zeitgeber” aangepast bent. De term “Zeitgeber”komt van de Duitse Professor Rutenfranz, die al 30 jaar geleden onderzoek deed naar de biologische klok.
Overigens: De mensen, die van nature neigen naar een kortere dag dan 24 uur, ontpoppen zich als ochtendmens. De mensen die van nature tenderen naar een langere dag dan 24 uur, manifesteren zich als avondmens. Mijn persoonlijke indruk is, dat zich in de loop van een mensenleven ook nog verschuivingen voordoen van meer ochtendmens of meer avondmens.
Als je op hetzelfde moment als iedereen eet, heb je minder kans om jouw deel te krijgen. Onze iets uit de pas lopende interne klok kan zijn geëvolueerd om ons te helpen de concurrentie de baas te blijven.
Mijn biologische klok bepaalt niet echt of ik honger heb.
Wanneer je slaapt, zul je ook geen trek hebben.
Het gaat hier om de mens als evoluerend organisme. Computersimulaties lieten zien dat voedselcompetitie het grootst is bij soorten met een 24-uursritme. Wanneer je iets later wakker wordt dan je buurman is de kans dat je een ‘leeg schap’ aantreft groter.