Democratie in Nederland: iedereen mag op een partij stemmen, en vervolgens worden alle stemmen bij elkaar opgeteld en de zetels verdeeld. Een mens, een stem. Het klinkt heel redelijk. Straks roept iedere politicus dan ook dat het ‘volk heeft gesproken’. Maar is dat ook zo? Nee. Het huidige systeem is democratisch gezien het slechtste wat je kunt bedenken.
Het grootste probleem van dit systeem is dat er een winnaar uit kan komen die voor een meerderheid van de kiezers het minst gewenst is. Neem bijvoorbeeld een commissie die uit 9 leden bestaat. Er moet een voorzitter gekozen worden en vier mensen kiezen voor Piet, 3 voor Truus en 2 voor Jaap. Volgens het ‘meeste stemmen gelden’-principe wordt Piet nu voorzitter, met vier stemmen.
Maar wat er in dit systeem wordt vergeten is dat een meerderheid van de stemmers Piet juist helemaal niet als voorzitter zou willen hebben, maar Truus. Dat zou het geval kunnen zijn als de Jaap-stemmers ook een voorkeur voor Truus boven Piet zouden hebben.
Dat deze situatie niet ondenkbaar is, bewees Al Gore in 2000 in de staat Florida. Bush won met een handjevol meer stemmen en werd zo president, terwijl een meerderheid van de inwoners niet op hem gestemd had.
Uiteraard zijn er alternatieven voor dit systeem. Zo zou je je kunnen indenken dat je de beschikbare partijen op volgorde moet plaatsen, waarbij de volgens jou beste partij bovenaan komt te staan, en de volgens jou slechtste partij onderaan. De nummer één krijgt een aantal punt overeenstemmend met het aantal partijen, en de nummer laatst krijgt één punt.
Dit heet de Borda-count, en is reeds in 1770 bedacht. Een andere, misschien betere, methode is bedacht door Manzoor Zahid, en is gebaseerd op de hiervoor beschreven methode. Het verschil is dat je de partijen niet rangschikt, maar per partij aangeeft hoe je erover denkt. Bijvoorbeeld van ‘zeer goed’ tot ‘zeer slecht’. Op basis van die antwoorden worden er punten toegekend aan de partijen, waarna op basis van de totalen wederom het aantal zetels wordt bepaald. Deze methode heet de Borda Majority Count.
Zijn deze methodes perfect? Nee geen van allen. Maar ze zijn stuk voor stuk wel beter dan het systeem dat we nu hanteren.
Een laatste alternatief, maar waarschijnlijk niet heel erg geliefd, zou een geheel revolutionaire zijn: loten. Laat het lot bepalen wie onze volksvertegenwoordigers worden. Het klinkt absurd en het betekent dat elke vier jaar waarschijnlijk de complete kamer wordt gevuld met totale groentjes, maar op lokaal gebied zijn er positieve resultaten behaald. Inspraakavonden waar op deze manier mensen voor werden uitgenodigd waren een stuk constructiever dan de bijeenkomsten waar iedereen mocht aanschuiven. Dat laatste levert meestal alleen maar een zaal op met de ‘usual suspects’, en heeft helemaal niets meer met democratie te maken.
Helaas kon ik geen Borda-poll vinden, dus moeten we het hier nog doen met een ouderwetse poll.
Dit artikel is gebaseerd op een artikel uit de wetenschapsbijlage van de Volkskrant van zaterdag 5 juni 2010.
Reacties (57)
Die loting lijkt me interessant. Kies er nu niet voor, omdat niet is uitgewerkt uit wat voor pot er wordt geloot.
Puur random is riskant. Het wordt al beter als in de pot kandidaten een afspiegeling zit van de bevolking.
Zo’n systeem zal er niet komen. Omdat veel mensen te weinig vertrouwen in elkaar en in zichzelf hebben. Of het wel makkelijk vinden hun ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ op het bordje van een ander te schuiven. Niks mooier dan even op weg van werk naar huis een papiertje in een busje dumpen. Met een rood potlood aanwijzen wie er aan het werk moet.
Het gevaar van loting lijkt me dat ook mensen die zich niet zo interesseren voor politiek, of maar een heel beperkt interessegebied hebben, wel meeloten, waardoor je een parlement krijgt waar een heleboel zinnige dingen misschien niet gezegd worden.
Over usual suspects valt ook het een en ander te zeggen, maar ervaar dit als een minder groot probleem.
“Het grootste probleem is dat er een winnaar uit kan komen die voor een meerderheid van de kiezers het minst gewenst is.”
Dit is in de situatie Nederland pertinent onjuist. De regering wordt vrijwel uitzonderingsloos gevormd door een coalitie van partijen die samen van meer dan de helft van de kiezers de eerste keus waren.
Inderdaad, in een coalitie-regering ligt het niet zo makkelijk. Echter, hoe waarschijnlijk acht je het dat iedereen van een partij blij is met de gekozen coalitie?
@3: De afzonderlijke partijen? Ja. De coalitie? Toch meestal niet.
De Borda-count leent zich trouwens nogal voor strategisch stemmen en is voor hele volksstammen in Nederland simpelweg te moeilijk (ons huidige systeem is gezien de taferelen die ik vanmorgen bij het stemmen aanschouwde al moeilijk genoeg).
Ik bedoel, ik zou het gruwelijk vinden als de VVD samen met D66 gaat regeren.
@4: Precies, dat is nu juist weer een van de bezwaren tegen een coalitie land. Ik stem VVD, maar zal me later zwaar bekocht voelen als mijn partij in zee gaat met de PvdA of GroenLinks.
@6: Wat zag je dan? Bij mij was het erg rustig. Apart trouwens dat er geen gordijntjes voor de stemhokjes hingen. Ik stond met mijn rug naar de medewerkers van het stembureau.
@6: De Borda Majority Count is eenvoudiger en in mijn optiek ook beter.
@4: Bij Nederlanders? Totaal niet, altijd wat te zeuren. Punt is dat de partijen die de regering vormen wel vrijwel per definitie (minderheidsregeringen zijn erg zeldzaam) een meerderheid van de kiezers achter zich hebben. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Australië, waar min of meer het Borda-count systeem wordt toegepast (instant run-off).
Toegegeven, we doen nog wel iets verkeerd bij de restzetels (de methode D’Hondt leidt tot oververtegenwoordiging van partijen met meer stemmen, zeker ook gezien de kiesdrempel).
En wat te denken van census kiesrecht? Ik snap, zelfs als aardig verdienende VVDer, de bezwaren tegen zo’n systeem best, maar persoonlijk lijkt het me wel wat. Degene die betaalt beslist.
@9: Voor mij in de rij stond een koppel (ik schat beiden rond de 50), waarvan de vrouw het stembiljet van de man uiteenvouwde en hem aanwees op wie hij moest stemmen (NB. alles ongeveer 1 meter van het stemhokje en ik weet zeker dat zij mee kon kijken wat hij stemde, bij gebrek aan gordijntjes en omdat ze om beurten in hetzelfde hokje stemden).
@12: Een land is geen BV.
@12: Aha, en had je ook al een inkomensgrens in gedachten? Je zou trouwens je ideetje even moeten posten bij de VVD, die hebben er vast wel oren naar.
@9 Bij de gemeenteraadsverkiezingen heb ik geklaagd dat de hele stembureau-ploeg mee kon kijken. Werd beleefd aangehoord, maar werd ook duidelijk beschouwd als gezeur.
Vandaag moet ik nog stemmen, ben benieuwd hoe ’t nu staat opgesteld.
@15: De grens is simpel: ben je een netto betaler aan de overheid mag je stemmen; ben je een netto ontvanger even niet.
@12: En wat te denken van meritocratisch kiesrecht? Ik snap, als aardig opgeleide wetenschapper, de bezwaren tegen zo’n systeem best, maar persoonlijk lijkt het me wel wat. De elite beslist.
(of was daar nou toch iets mis mee…?)
@17: Naast het compleet immorele aspect van jouw plan, zal die die grens dus per individu bepaald moeten worden. Ex-studenten mogen pas rond hun veertigste gaan stemmen en ambtenaren (ook verpleegkundigen, agenten, leraren en politici) nooit. Stem VBB, die gaat een gigantische bureaucratie optuigen om u te weerhouden te stemmen!
Aanvulling #20: misschien kan Nyfer zich daar wel mee bezig houden.
Heb wel ’s gedacht aan een systeem waarbij ofwel de bevolking ofwel de kamers een minister-president kiest. Die stelt dan vervolgens een regering samen, waarbij de tweede kamer (of beide) per minister z’n goedkeuring moet geven -beetje a la de manier waarop in de Verenigde Staten een regering wordt gevormd.
Die regering zal dus voor ieder besluit een kamermeerderheid nodig hebben (in tegenstelling tot hoe ’t in Nederland nu gaat: door onderhandelen kunnen er dingen in een regeerakkoord komen, waar eigenlijk maar een minderheid voor is).
Is een beetje een variant op een minderheidsregering (wat me trouwens ook al een stuk demokratischer lijkt, dan ’t koehandelsysteem van nu).
@12 en @18: je kunt dit ook ‘gewogen’ doen: bij census-kiesrecht telt je stem dan voor een even groot aandeel, als het aandeel dat je aan belasting betaalt. Stemmen kan dan niet meer anoniem vrees ik.
Bij het gewogen meritokratisch stelsel zit er aan het stembiljet ook een IQ-test vast, en telt je stem zwaarder mee naarmate je hoger skoort. Hieraan kleeft wel ’t nadeel dat ’t tellen van de stemmen wat langer gaat duren.
@20: Ik denk dat je überhaupt weinig mensen zult vinden die voor hun 40ste netto-betaler zijn. Uitgezonderd mensen die het familiebedrijf van hun ouders overnemen.
Wordt trouwens wel enorm rekenwerk. Hoe zit het met (werknemers van) bedrijven die in overheidsopdracht werken (consultancy, maar ook toeleveranciers? Ga je ook ambtenaren aanstellen (die in ruil niet mogen stemmen) om van ieder individu na te gaan hoeveel BTW en accijns ze betaald hebben? Worden verkeersovertredingen dan nog beloond met boetes (die kunnen leiden tot nettobetalerschap)? Ik zie al die 35-jarigen al opzettelijk door rood rijden om alsnog mee te mogen stemmen met de verkiezingen over een maand.
Ik denk dat @VBB zich ook niet beseft dat GL dan even groot wordt als de VVD, immers allemaal rijke grachtengordel, en dat PVV dan wordt gehalveerd ;)
@22: Ik voorspel je dat zoiets juist tot meer koehandel leidt.
Als we toch alle gelijkheid binnen een democratie laten varen, doe mij dan maar de sofocratie waar slechts de wijzen ‘democratische’ invloed mogen uitoefen.
IQ testje met een ondergrens van 130 en voila, je hebt iets leuks :)
@24: Hoho, niet zo ingewikkeld. Het gaat mij over belasting op loon, niet over BTW of verkeersboetes o.i.d. Het gaat ook over je huidige situatie, niet je levenslange gemiddelde. Dus iedereen met een inkomen uit werk en die niet teveel ontvangt aan huursubsidie, zorgtoeslag, kinderbijslag, kinderopvangtoeslag etc. – dus netto meer betaalt dan krijgt mag stemmen.Een drukje op de knop bij de belastingdienst en je weet ’t. Niet zo moeilijk hoor.
Ik zei al: ik snap de bezwaren ook wel. maar principe dat iemand die meer bijdraagt een zwaarwegendere stem heeft vind ik niet zo raar.
@27: Aj, dat gaat erom spannen…
@28: Oh, maar dan heb je het niet over een netto-betaler. Toch nog lastig hoor. Welk meetmoment kies je? In december ontslagen = niet stemmen in het jaar erop? Ook als je de voorgaande jaren tienduizenden/jaar hebt opgeleverd? En als je je hele leven uitvreter bent geweest, maar toevallig het jaar voor een verkiezing de lotto wint? Of telt vermogensbelasting niet mee?
Of hoe ga je om met regeringspartijen die om verkiezingsopportune redenen de inkomstenbelasting naar boven of beneden bijstellen (of subsidies om die reden aanpassen)?
@27: 2,3% van de volwassen Nederlanders mag dan gaan stemmen. Count me in!
@30: Als je meer betaalt dan krijgt mag je stemmen. Meetpunt is het moment dat de stempassen de deur uitgaan. Ik zei al: er zitten haken en ogen aan (maar is niet voor niets ooit bedacht..)
@32: Toch nog zoveel?
@34: Als je uitgaat van een normale verdeling met SD=15 wel ja.
@33: En niet voor niets ooit afgeschaft.
Wel grappig het idee dat degene die belasting betaald mag stemmen, want politiek gaat immers over de bestemming van de belasting.
Wat wordt vergeten is dat de armen in de 19e eeuw niets kregen, dan dat ze zelf betaalden op de accijnzen voor zout enz. Tegenwoordig BTW genoemd.
Ook zie je dat degene die belasting betalen afgezien van de echte ondernemers, op bepaalde manieren afhankelijk zijn van / mede mogelijk gemaakt door de overheid dat ze een baan hebben.
@VBB:
Hoe sympathiek ook alle ideeen om de “belangrijken” of “wijzen” meer gewicht te geven in het stemproces, er zitten gewoon teveel haken en ogen aan omdat iedereen daar een andere mening over heeft.
Om er nog maar eens eentje te noemen: met je voorstel schaf je bijna het stemrecht voor vrouwen (als je zwanger bent en kinderen opvoed verdien je niet zoveel) af. Je wil toch niet terug naar 1922?
Sorry, maar ik vind dit echt niveautje historisch besef van een pinda.
Partijendictatuur moet voorbij gaan. Wij als kiezers mogen 1x stemmen, niets inbrengen over mogelijke kabinetten, beslissingen van die kabinetten, enz.
Het zou mooier zijn bij de verkiezingen wat meer vrijheid voor de kiezer in de zin wat hij/zij belangrijk vind, denkt over bepaalde zaken, zodat de politici ergens een klein beetje gebonden worden. Zij zijn volksvertegenwoordigers, geen lobbyisten of kantoorklerken. Teveel hoor je: zonder last of ruggespraak.
@37: Heb je wat tegen Indische mensen, Mark?
@38: die ruggespraak passen kamerleden juist voortdurend toe! Dat heet fractievergadering, waarbij dan de last van fractiediscipline wordt opgelegd. Als ooit de rechter aan de grondwet mag gaan toetsen, zou je de meeste kamerleden kunnen aanklagen.
@39: nee, maar wel tegen pinda’s.
@40.
Ik bedoelde dat ze geen ruggespraak en last tegenover de achterban hebben. Degenen die hun in die positie hebben gekozen. Van mij mag de volksvertegenwoordiger zeker zelfstandig kiezen, zolang hij/zij verantwoording kan afleggen aan de partij en de achterban. De achterban is als het goed is ook vrij divers qua samenstelling.
@42: dat zelfstandig kiezen, dat is zonder last of ruggespraak. Dat ze -individueel- verantwoording afleggen aan hun achterban, lijkt me niet verkeerd, maar belangrijker lijkt me dat ze bij het stemmen in de kamer ´s wat meer verantwoordelijkheid nemen. En inderdaad zal bij de meeste partijen de achterban verdeeld zijn in haar mening over de meeste onderwerpen.
We hebben nu toch internet? We schaffen gewoon het parlement af en laten gewoon iedereen stemmen!
Dat wordt een beetje veel werk, dus laten we de politieke partijen bestaan als stemadviesclub. Je log ’s avonds even in en je kijkt naar de moties en wetsvoorstellen die voor liggen. Vind je het een belangrijk onderwerp dan ga je je erin verdiepen, kan het je niet zoveel schelen dan stem je met je partij mee.
We zouden ook een gekozen dictator Idols systeem kunnen invoeren. We beginnen met 10 door een selectiecommissie gekozen kandidaten (de Raad van State of de Hoge Raad zou dit kunnen doen, eventueel met petities om ook de stem van het volk te laten meetellen.) 10 weken lang wordt er gedebatteerd, worden speeches gehouden en worden rollenspellen gedaan rond crisissituaties. SMS’en maar, de kandidaat met de minste stemmen valt af. De winnaar mag 2 jaar lang Nederland solo regeren.
Jack de Vries, kennen we hem nog, zei vlak voordat zijn nieuwe liefde breed uitgemeten werd het volgende:
?Er wordt vaak gezegd dat de kloof tussen kiezer
en gekozene te groot is, maar ik vind hem te klein.
Door de continue druk van peilingen en opinies kan de
samenleving heel direct meesturen in het politieke
proces. Daardoor durven politici steeds minder lef te tonen om noodzakelijke besluiten te nemen. De balans tussen draagvlak en daadkracht is veel te ver doorgeslagen naar de kant van het draagvlak. Twitteren, hyven en facebooken, ik doe het allemaal, maar wel met als uitgangspunt: connect, but don?t forget to lead.?
@44 Je zou dan niet iedere avond moeten stemmen, als je ’s een keer niet kan, heb je misschien net niet kunnen stemmen op iets wat voor jou belangrijk is. Ik denk dat je dan mensen steeds gedurende een bepaalde periode (b.v. een week) gelegenheid moet geven om te stemmen.
Zelfs als je in jouw voorstel niet over alles een eigen mening hoeft te formuleren, blijft het een hoop werk voor de gemiddelde burger: in 2009 werden er 2616 moties ingediend, dat wil zeggen meer dan vijftig per week, als je uitgaat van een kalenderjaar, maar het politieke jaar is een stuk korter, dus in de weken dat er gewerkt wordt, zijn het er gemiddeld nog wel wat meer.
Blijft trouwens de vraag wie die wetsvoorstellen en moties indient, nog meer dan nu de ambtenaren? Lijkt me niet meteen een vooruitgang.
@45 Doet me sterk denken aan ’t huidige systeem.
Hij zegt hier m.i. verstandige dingen. Grappig dat ik dat bij zijn partij dan weer niet zo terugzie.
Volgens mij is er een andere kloof, die een veel groter probleem is: die tussen de werkelijkheid van de politici en de werkelijkheid van de kiezers.
oh sorry, #48 was dus @46
@47: Voor het indienen van de moties heb je toch nog een soort parlement nodig. Je zou kunnen zeg dat partijen met meer dan 10.000 leden (of een ander aantal) een motie mogen indienen.
@50: Dan blijft nog de uitvoerende taak van de regering over, die zou ik ook niet aan alleen maar ambtenaren overlaten, dus daar zou toch een soort aansturend comité boven moeten staan, laten we die voor het gemak maar even een regering noemen.
En wie houdt dan weer die regering in de gaten?
Ook zou ik graag een mechanisme zien dat ervoor waakt dat de politieke agenda bepaald gaat worden door media-hypes, hetze-campagnes en de toevallige dingen die zoal gebeuren.
Iets dus dat ervoor zou zorgen dat we dus niet vorige week Israël de oorlog hadden verklaard (vanwege ’t konvooi), deze week alle pedofielen lieten kastreren (vanwege Benno L.) en volgende week de bewijslast bij moordzaken omdraaien (vanwege Joran).
@28 Een leuke omgekeerde variant zou kunnen zeggen dat minder bedeelden in de samenleving een grotere stem moeten hebben omdat hun levens naar verhouding in een grotere mate worden beinvloed door democratische besluitvorming dan de levens van de rijkeren onder ons.
Zo kan je bijvoorbeeld zeggen dat een rijke stinkerd met 500k inkomen per jaar in zijn bestaan amper wordt beinvloedt wanneer deze belasting moet betalen. Omdat de belangen voor een bijstandsmoeder veel groter zijn, zal deze een zwaardere stem moeten hebben.
Power to the poor!
Oops, er mist in getalletje in #52.
“Wanneer deze [60%] belasting moet betalen.”
Een stem die zwaarder weegt naarmate je iq hoger is lijkt me nou ook weer niet goed. Je kan bijvoorbeeld een heel hoog iq hebben en bijvoorbeeld Asperger syndroom… Maar ja nu is er met zoveel ook van alles mis haha.
Of, zoals een parlement bedoelt was in z’n oorsprong. Geen partijen. Mensen kiezen mensen. Die mensen gaan vervolgens discussieren en uit die botsing der ideeen komt de waarheid boven. Partijdiscipline is natuurlijk al ondermijning van de democratie…
@55: als er op een gegeven moment geen partijen zouden bestaan dan zouden bepaalde mensen strategisch gaan samenwerken, omdat dat voor hun een strategisch voordeel oplevert. En ze kunnen meer bereiken voor hun achterban.
Partijen zouden als vanzelf ontstaan.
@Joost: Ik ben het niet eens, mensen moeten gewoon strategisch stemmen, anders zijn ze gewoon de oliedom. Dat geldt ook voor linkse Amerikanen in 2000.
Overigens hoef je niet altijd in de regering te zitten om dingen te bereiken. Dingen agenderen, je boodschap uitdragen kan ook als je in de oppositie zit. Kijk maar naar Geert Wilders de afgelopen 4 jaar.
Meestal wel, maar de grootste partij hoeft niet altijd de premier te leveren. Sterker nog, ik verbaasde me erover hoe vaak dat niet gebeurd is in het verleden.
http://www.goeievraag.nl/vraag/levert-grootste-partij-premier-verkiezingen.64042
De meeste mensen doen niet aan dagelijkse politiek, ze hebben die taak uitbesteed aan hun volksvertegenwoordiger.
@55. Lang vervlogen tijden. Met aristocraten, het volk werd bevoogd.