Tempelhof. Veel vliegtuigen vlogen er al niet meer op. Berlijns meest historische vliegveld lag er de laatste jaren verlaten bij. Wie de grote oude terminal van Tempelhof inliep, wandelde een oase van rust binnen. Al was dat wel ooit anders. Halverwege de jaren dertig van de vorige eeuw was het een van drukste vliegvelden ter wereld met ongeveer tien vluchten per dag. Tempelhof was drukker dan de grootste vlieghavens van Parijs en Londen.
Het waren de nazi’s die vanaf 1936 Tempelhof uitbouwden tot een “Staatsflughafen”. Het vliegveld speelde ook een belangrijke rol in de carrière van Adolf Hitler. Vanaf Tempelhof vloog Hitler begin jaren dertig het hele land door voor zijn politieke tirades. Zijn tegenstanders hadden de radio in handen voor toespraken, waardoor Hitler met een hele nieuwe manier van campagnevoeren op de proppen kwam: per vliegtuig het land door. Van stad naar stad. Op 1 mei 1933, vlak na de machtsovername door de nazi’s, verzamelden er zich op het Tempelhofer-Feld één miljoen euforische Duitsers om naar de overwinningsspeech van “Herr” Hitler te luisteren.
Tempelhof zou ook deel gaan uitmaken van de zeven kilometer lange as die Berlijn van noord naar zuid moest gaan doorsnijden. Langs de as zouden de ministeries en representatieve gebouwen van de nieuwe orde worden gevestigd. Tempelhof lag niet direct aan de as van “Germania“, zoals Hitler en architect Albert Speer het nieuwe Berlijn van na de oorlog doopten, maar hoorde er qua architectuur wel bij. De megalomanie van de nazi’s sprak onder meer uit de overkapping, die tevens dienst deed als tribune. Vanaf die plek konden zo’n 80.000 mensen landende beroemdheden verwelkomen, al werd de tribune nooit als dusdanig gebruikt.
Flughafen Tempelhof ging echter de geschiedenis in zowel als symbool van de dictatuur als van de vrijheid. Na de oorlog werd de vlieghaven beroemd vanwege de luchtbrug van en naar het “vrije” westen in het door de Russen geblokkeerde West-Berlijn. De geallieerden gebruikten het vliegveld om de ruim twee miljoen West-Berlijners van brandstof, voedsel, kleding en medicijnen te voorzien. De Russen waren uiteindelijk niet bereid om een oorlog om Berlijn te riskeren en hieven de blokkade in mei 1949 op.
Het linkse stadsbestuur van Berlijn wil Tempelhof nu sluiten. De luchthaven is niet rendabel meer. En wat niet meer rendabel is, moet tegenwoordig dicht. Aan een rijke geschiedenis komt daarom in oktober mogelijk een einde. Morgen mogen de inwoners van Berlijn zich via een referendum uitspreken over de toekomst van de luchthaven. Een opmerkelijke rol in het besluit over de toekomst van Tempelhof speelt overigens het blad Bild Zeitung, dat al wekenlang fulmineert tegen een mogelijke sluiting. Afgelopen dinsdag schreef een Bild-columnist (met de zeer rechtse naam Franz Josef Wagner) nog:
“Wenn Sie Tempelhof schließen, dann wird Berlin wie das Gesicht einer Frau nach dem Facelifting sein…”
Sluiting betekent echter niet dat het vliegveld ook gesloopt zal worden. Wat dat betreft hoeven de Berlijners zich ook helemaal niet druk te maken. Studenten aan de TU in Eindhoven zagen na een bezoek aan Tempelhof in 2000 al mooie mogelijkheden voor het geruimde vliegveld in verschiet. Suggesties waren onder meer: zowel gebouwen als veld leeg achterlaten (en dan maar zien wat er ontstaat) of een fraaie, recreatieve bestemming onder de naam “Formula 1 Circuit Tempelhof Berlin”.
UPDATE Voor de liefhebbers: een Flickr-fotogalerij van Tempelhof.
Reacties (7)
Een briljant gebouw, alle andere vliegvelden waar ik ooit op vloog waren lelijke mikmaks van golfplate hangaars . Dit vliegveld is één geheel, één gebouw zelfs, dat een prachtige halve cirkel om de start en landingsbanen vormt.
Het in een andere hoedanigheid dan als vliegveld openlaten zou echter zodanig afdoen aan de aard van het gebouw dat je het in mijn ogen dan net zo goed kunt sluiten.
Maar ja van de Europese Unie mag het niet meer, dit stukje erfgoed moet gesloten worden. Doodzonde.
Er mogen trouwens wel wat grotere foto’s bij dit bericht.
Dus met sluiten bedoel je dan slopen?
Zonde hoor
Ik pleit voor een werner von braunmuseum
Tja als je één van die hallen in drie verdiepingen onderverdeeld dan kun je misschien op een van die verdiepingen zo’n museum maken, maar dat heeft dan toch niks meer met het gebouw te maken?
@3: Wat is er precies zo erg aan als het gebouw een andere bestemming krijgt? Zeker als dat tot behoud van het gebouw leidt.
@topic: De nadruk ligt wel erg op het Nazi-tijdperk. Ik heb geen getallen bij de hand om het te bewijzen, maar ik denk dat er veel meer vliegtuigen opgestegen en geland zijn tijdens de luchtbrug, dan tijdens het nazi-regime.
@Update: en voor wie niet geinteresseerd is in zaalhockey: een verbeterde link
Leuk stuk. Alleen moet dit nou weer:
De luchthaven is niet rendabel meer. En wat niet meer rendabel is, moet tegenwoordig dicht.
Het gebouw alleen kost al 6miljoen per jaar om te onderhouden en is veel te groot voor waar de luchthaven tegenwoordig voor gebuikt wordt. Dat valse SP-sentiment is hier niet aan de orde.
@1,3
je zou die grote hal dan ook nooit op mogen delen met vloeren. Of dat alleen op zo’n manier doen dat de hal nog herkenbaar is/blijft. Bijvoorbeeld door er een constructie in te plaatsen, die de wanden niet raakt. Of gedeeltelijk verdiepen met een vide. of verschillende verdiepingen insteken, maar altijd zo dat er veel lucht anwezig blijft.
Daar zijn architecten voor nodig. Mensen die de opgave en het gebouw zo kunnen kneden dat het wel past. en dat kan trouwens niet iedere architect (of zondagmorgenblogger).
dit is nou vaak het probleem met deze opgaven. De mensen die het gebouw willen bewaren, zijn vaak net zo star in hun eisen als de projectontwikkelaars die er iets mee willen.
Het monument van het kwaad is al afgebroken tot spijt van velen.
Helaas gaat het monument van het goed nu ook!