ELDERS - Er komen te veel immigranten naar Duitsland, maar ze zijn ook nodig.
Vier jaar na de zomer van Merkel’s ‘Wir schaffen das‘ laat Duitsland tegenstrijdige geluiden horen over immigratie. Een recent onderzoek van de Bertelsmann Stichting wijst uit dat een kleine meerderheid vindt dat er te veel immigranten in Duitsland zijn. Tegelijkertijd vindt een ruime meerderheid eveneens dat zij een positief effect hebben op de economie, ook al belasten ze de verzorgingsstaat. ‘Duitsland heeft immigranten nodig, maar wil ze niet’, kopt Der Spiegel. Volgens Jörg Dräger, voorzitter van het onderzoeksinstituut, hebben de Duitsers inmiddels een pragmatische houding ontwikkeld tegenover migratie. “De bevolking begrijpt de uitdagingen van migratie duidelijk, maar ziet ook kansen voor een verouderende samenleving.”
Zondag zijn er verkiezingen in twee Oost-Duitse deelstaten, Brandenburg en Saksen. De verwachting is dat de anti-immigratie partij AfD grote winst gaat boeken. In Brandenburg zou de partij de grootste kunnen worden. De SPD staat daar in de meest recente poll op gelijke hoogte. In Saksen lijkt de CDU uiteindelijk toch groter te worden dan de AfD. Mocht deze trend zich doorzetten dan is dat een flinke opsteker voor Merkel’s coalitieregering van CDU en SPD, die de afgelopen tijd zwaar onder druk is komen te staan.
Oost-Duitse bitterheid
De tegenstrijdige geluiden over immigranten in Duitsland zijn ook weer niet zo heel vreemd als de respondenten uitgesplitst worden naar leeftijd en woonplaats. Jongeren zien eerder de voordelen van immigratie dan ouderen. Oost-Duitsers vrezen de aftakeling van de sociale voorzieningen meer dan West-Duitsers. De voorkeur voor de AfD bij een deel van de oudere Oost-Duitsers heeft veel te maken met de bitterheid en het ressentiment tegenover de gevestigde, door West-Duitsers gedomineerde, politieke partijen. En die gevestigde partijen hebben tot nu toe geen overtuigend antwoord gevonden op de onvrede bij de Oost-Duitse kiezers zodat ze de AfD een toontje lager kunnen laten zingen.
Kretschmer tegen links en rechts
CDU en SPD hebben er allereerst voor gekozen om zich af te zetten tegen de AfD, tegen de partij en tegen de kopstukken daarvan. Ze wijzen, net als overigens de Groenen en Die Linke, op voorhand een coalitieregering met extreemrechts af. In Saksen heeft de huidige CDU-ministerpresident Michael Kretschmer ook bezwaren tegen de Groenen. Die Linke is als coalitiepartner door de landelijke CDU al eerder afgewezen. Dat standpunt zou zomaar kunnen betekenen dat in Saksen een minderheidsregering van CDU en SPD de enige optie wordt. Voor Kretschmer zelf wordt het nog spannend of hij zijn mandaat lokaal kan houden in de strijd met de populaire AfD-kandidaat van Görlitz Wippel die eerder dit jaar bijna de burgemeesterspost had veroverd.
In Brandenburg zou de huidige coalitie van SPD en Linke kunnen worden voortgezet, zo nodig aangevuld met de Groenen. De huidige kaart van de regeringen van alle Bondslanden is overigens al behoorlijk rood-groen gekleurd. Onlangs kwam daar ook Bremen bij met een rood-rood-groene coalitie, de eerste in een westelijke Bondsstaat.
Volkslied
In het oostelijke Thüringen, waar eind oktober ook deelstaatverkiezingen worden gehouden, bestaat al langer een rood-rood-groene coalitie onder leiding van Bodo Ramelow van Die Linke. Hij kreeg eerder dit jaar veel kritiek vanwege zijn voorstel voor een nieuw volkslied. Het bestaande lied, waarin de strofe met ‘Deutschland, Deutschland über alles’ met opzet wordt weggelaten zou ondanks dat nog steeds slecht liggen bij voormalige DDR-burgers. Het wordt gezien als een van de tekenen van arrogantie van de West-Duitsers tegenover Oost-Duitsland na de opheffing van de DDR. En toen een AfD-politicus die omstreden strofe toch bleek te zingen vond Ramelow het tijd voor een nieuw, neutraler lied. Hoon werd zijn deel. Het verleden is nooit ver weg in de Duitse politiek. Maar Ramelows coalitie maakt later dit jaar een goede kans op voortzetting.
Kolenindustrie afbouwen
De verwachte winst van de AfD domineert het nieuws over de verkiezingen in Duitsland. Maar ondanks verliezen van SPD en CDU blijft extreemrechts ook in Oost-Duitsland een minderheid. Voor links zijn er daarentegen goede kansen op bestuursposities, zeker als socialisten en christendemocraten nog bestaande koudwatervrees tegen samenwerking met Die Linke en de Groenen weten te overwinnen. Belangrijk is vooral de vraag hoe de GroKo-partijen willen omgaan met de sociaal-economische achterstand die het oosten nog steeds op het westen heeft. Minister van economische zaken Altmaier (CDU) kwam vorige week met een miljardeninvestering ter compensatie van het afbouwen van de kolenindustrie. Nieuwe bedrijvigheid is hoog nodig. Met een bijbehorend positief imago van het ondernemersklimaat in steden als Dresden en Leipzig. Jonge ondernemers daar klagen dat ze voor hun innovatieve bedrijven maar moeilijk investeerders kunnen vinden, schrijft het FD (€). Of daar verandering in komt is hoogst onzeker nu de Duitse economie stokt en er gevreesd wordt voor een recessie.