Wetenschap stoffig vinden is zó 2011

2012 was het jaar waarin de wetenschap haar stoffige imago achter zich wist te laten. Maar er gingen ook wel een paar dingen mis, betoogt Eva Teuling. Wetenschap is hot. Als zelfs De Wereld Draait Door begint met een dagelijks gesprek met een wetenschapper, als zelfs Alexander Klöpping een Universiteit van Nederland opricht, en als heel de wereld aan de TV gekluisterd zit bij de persconferentie over het ontdekte Higgs-deeltjes, dan durf ik voorzichtig te zeggen dat wetenschap het stoffige imago lijkt te verliezen. Ik sluit niet uit dat mijn positieve beeld mede veroorzaakt wordt door mijn interesse in dergelijke initiatieven en ik daardoor wat tunnelvisie heb, maar dat terzijde. Dat wetenschap populair wordt, kan mede toegeschreven worden aan wetenschapscommunicatie. Van individuele initiatieven naar professionele organisaties; van die ene wetenschapper met een twitteraccount tot hele instituten die social media omarmen: wetenschapscommunicatie lijkt volwassen te worden. In 2012 startten een aantal leuke en interessante initiatieven voor wetenschapscommunicatie (en gingen een aantal dingen goed mis). Hieronder een (beperkt, dus zeer onvolledig, en daarbij ook nog eens zeer subjectief) lijstje:

Door: Foto: Waag Society (cc)
Waan van de dag

David Attenborough over het belang van publieke televisie.

, door

As we were saying earlier, how can you be a competent member of a democratic society, with a right to vote, and have no conception of or no basis for understanding the technology on which the whole of your society is built, from the food you eat and the schools you go to, to the way you move, the way you communicate, the way you look after your kids, the way you read at night? All these decisions are fundamentally scientifically based.

Now, if a public-service broadcasting organisation has any responsibility, then it must be in these areas where it doesn’t necessarily make a financial profit to talk about it.

Science is an obvious example. We spend a lot of time saying, “Oh yes, it’s very accessible and very exciting” – but it’s not always accessible, it’s not always exciting, and it’s quite easy to be boring about. It is the job and responsibility of the broadcaster to deal with these problems and make sure it’s available to everybody. I really feel very powerfully about that. If the BBC as a public-service organisation allowed its scientific output to dwindle, then it ought to be a national scandal.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 24-02-2022

Moraal zonder Religie III | wetenschappers en filosofen

, door

In deze zevendelige serie op zondagochtend probeert Klokwerk erachter te komen of er zoiets mogelijk is als een moraal zonder religie. In dit derde deel stelt hij de vraag wat nu eigenlijk de functie is van religie, en vergelijkt hij dit met de wetenschap en de filosofie.

In het vorige deel bepleitte ik dat we God naast als mythologisch wezen ook zouden kunnen beschouwen als een personificatie van de vraag naar de zin van het leven; de vraag naar waarom de verschijnselen zijn zoals ze zijn, hoe wij ons tot deze wereld verhouden, en hoe wij ons daar het naar zouden kunnen verhouden.

Deze vraag naar de waarde en daarmee de zin van dit leven is volgens mij de belangrijkste vraag die een mens zich kan stellen. Want het antwoord op deze vragen bepaalt immers hoe we willen leven. Het lijkt me daarom niet onnuttig ons met deze vraag bezig te houden.

Natuurlijk zijn er veel mensen die deze vragen ontwijken. Maar wie niet durft te zoeken naar de zin van alles en de betekenis van goed en kwaad is of gedoemd tot blinde slaafsheid aan een opgelegde moraal, of tot richtingloosheid. Het eerste kan ertoe leiden dat iemand wordt ingezet voor zaken die hij in het diepst van zijn hart verfoeit, en dus tot ongeluk. Het laatste leidt tot zaken als materialisme, egocentrisme, een leven vol onvrede, depressie en angst voor de dood. Kortom, een leeg leven. Geen prettig vooruitzicht.

Foto: bottled_void (cc)

Stress in the city

, door

ACHTERGROND - Zijn mensen die in de stad wonen meer gestrest dan mensen op het platteland? Hoe komt dat, en is er iets tegen te doen? 

Steeds meer mensen hebben last van langdurige stress, met alle gevolgen voor functioneren en ziekteverzuim van dien. Onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van stress, uit diverse wetenschappelijke disciplines, maakt duidelijk hoe complex stress is en op hoeveel lichaamssystemen het invloed heeft.

Voordat stress de schuld krijgt van allerlei nadelige effecten, moet benadrukt worden dat stress een heel nuttig fenomeen is. In een stressvolle situatie bereidt het lichaam zich voor op actie: afgifte van stresshormonen zorgt ervoor dat je zintuigen op scherp komen te staan en dat bloed naar je spieren en je longen gaat. Deze reacties vergroten de kans op overleven, bijvoorbeeld omdat je zo beter kunt vechten of vluchten. Best handig.

Een gezonde stressreactie dooft weer uit, zodat alle lichaamsfuncties weer terugkeren naar een normale situatie. Als stress voort duurt heeft dit echter allerlei nadelige lichamelijke effecten.

Onlangs vatte Nature de huidige stand van onderzoek naar diverse biologische aspecten van stress en veerkracht samen. De conclusie: er is niet één oorzaak of één gevolg van stress, maar een ingewikkeld samenspel van genetische en omgevingsfactoren, waarbij oorzaak en gevolg niet altijd duidelijk zijn. Voor eenduidige oplossingen is het nog te vroeg, maar zeker is dat voortdurende stress niet met een gerust hart genegeerd kan worden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: linda (cc)

Apenonderzoek verheldert verband armoede en overgewicht

, door

ACHTERGROND - Lageropgeleiden zijn hebben vaker overgewicht dan hogeropgeleiden. Een proef met resusapen verklaart mogelijk waarom.

Waarom eten sommige mensen meer snacks en ongezond voedsel dan andere, wat tot overgewicht leidt? Onderzoek wijst uit dat een deel van het antwoord aanleg is: sommige mensen hebben meer moeite om zich te verweren tegen de stortvloed aan voedselverleidingen van onze westerse leefomgeving, dan andere. Tegelijk zien we dat die gevoeligheid onder aan de maatschappelijke ladder wordt uitvergroot: mensen met het laagste opleidings- en inkomensniveau zijn gemiddeld twee keer zo vaak obees vergeleken bij rijke hoogopgeleiden, blijkt uit CBS-cijfers.

Hoe dat komt, is nog maar deels duidelijk. Het is moeilijk om mensen en alles wat dagelijks hun gedrag beïnvloedt, in het wild te bestuderen. Een nieuw onderzoek met apen – jazeker – geeft een manier om het verband tussen sociaaleconomische status en obesitas beter in kaart te brengen. 

Carla Moore, een onderzoeker van Emory University, leidde het onderzoek. Haar werk kreeg afgelopen maand aandacht op BMJ blogs. Moore stelt dat er meerdere verklaringen zijn voor dikmakende omstandigheden onder aan de maatschappelijke ladder (en ze sluiten elkaar niet uit). Zo is het zeker dat calorierijk voedsel erg weinig geld kost en dus makkelijk beschikbaar is. Tegelijk is het mogelijk dat arme mensen vaker gestrest zijn dan rijke, en dus vaker grijpen naar dat goedkope ongezonde eten om zich lekker te voelen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Water kent misschien vierde toestand waar veel mee te doen is

, door

DOCUMENTAIRE - Water blijkt ook kristal te zijn onder bepaalde omstandigheden. Die kennis geeft veel interessante inzichten en potentiële gebruiksmogelijkheden.
Dit is een stevige lezing vol met wetenschappelijke onderbouwingen, maar toch nog redelijk te volgen voor leken en zeer de moeite waard om even helemaal uit te zitten.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende