Portugal: blijft het links of wordt het rechts?

Portugal gaat zondag vervroegd naar de stembus. De socialistische premier António Costa (foto) zag zich eind vorig jaar gedwongen de handdoek in de ring te gooien vanwege een corruptieponderzoek. De socialisten zijn in de polls nu voorbijgestreefd door de centrum-rechtse Democratische Alliantie die onlangs nieuw leven is ingeblazen. Nieuw voor Portugal is de opmars van de extreem-rechtse partij Chega (Genoeg). Portugal was tot voor kort een van de laatste Europese landen zonder een invloedrijke rechts-populistische partij. De verkiezingen in Portugal vinden plaats in de aanloop naar de Europese verkiezingen in juni. Ze kunnen laten zien hoever de verrechtsing in Europa is gevorderd. In het corruptieonderzoek lijkt het bewijs tegen premier Costa inmiddels minder sterk dan gedacht. Het Openbaar Ministerie heeft toegegeven dat er sprake is van een naamswisseling. Economieminister Costa Silva zou geprofiteerd hebben van 'een schimmige deal rond groene-energieprojecten met een datacentrum, waterstofprojecten en lithiummijnen in het noorden van Portugal. Lithium is een belangrijk bestanddeel in batterijen voor elektrische auto’s en levert veel geld op.' Premier Costa, die altijd heeft volgehouden dat hij een schoon geweten heeft, lijkt nu gevrijwaard van schuld. De premier staat bekend als een pragmatische politicus die met iedereen compromissen kan sluiten. Hij hoopt op tijd zijn naam te kunnen zuiveren voor een vervolg van zijn politieke carrière als de nieuwe voorzitter van de Europese Raad. Maar de reputatie van zijn socialistische regering is wel flink aangetast. En het vertrouwen van de Portugezen in de politiek is aanzienlijk gedaald. Het zal zondag vermoedelijk resulteren in lage opkomstcijfers. De grote concurrent van de Socialistische Partij, met de nieuwe lijsttrekker Pedro Nuno Santos, is de Democratische Alliantie (DA) met Luís Montenegro van de rechtse sociaal-democraten (PSD). Naast deze twee grootste partijen hebben de Portugezen de keus uit de rechts-liberale Iniciativa Liberal (IL), de extreem-rechtse Chega en maar liefst vier radicaal-linkse partijen. Dat zijn het Linkse Blok (BE), de 'democratische eenheidscoalitie' van communisten en groenen (CDU), de Partij voor de Dieren en het Milieu (PAN) en Livre, de partij van de dissidente groene Europarlementariër Rui Tavares. Mariana Mortágua van het Linkse Blok waarschuwt voor de gevolgen van een ruk naar rechts. 'Dat zou de sociale vooruitgang van de afgelopen jaren ongedaan kunnen maken en een terugkeer inluiden naar het ‘morele, theoretische en politieke bankroet’ dat volgde op de financiële crisis van 2008', zegt Mortágua. Het Linkse Blok en de communisten hebben Costa in 2015 gesteund bij zijn program om Portugal er na de crisis weer bovenop te helpen tégen alle waarschuwingen uit Brussel in. Costa weerstond de druk van met name de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble. Hij ging zijn eigen weg om de ruïne die de PSD had veroorzaakt ten koste van arme Portugezen uit de weg te ruimen. En met succes. Chega ook door centrumrechts uitgesloten Ook het recht op abortus dreigt volgens Mortágua te sneuvelen onder de rechtse druk. De DA heeft zich van het idee van een van zijn senatoren om een referendum over abortus te houden gedistantieerd. Maar je weet niet wat er gaat gebeuren als ze onder druk komen te staan. De leider van de PSD, Luís Montenegro, heeft ook nadrukkelijk elke overeenkomst met Chega uitgesloten en zegt dat de opvattingen en het beleid van zijn leider, André Ventura, “vaak xenofoob, racistisch, populistisch en overdreven demagogisch” zijn. Mortágua waardeert het besluit van de PSD om Chega af te wijzen, maar ze is sceptisch over hoe lang dit zal duren. Het Linkse Blok verloor veel zetels bij de vorige verkiezingen in 2022, maar de partij hoopt nog steeds een machtsfactor te zijn bij het opnieuw in het zadel helpen van een linkse regering. Het programma vermeldt onder andere maatregelen om de investeringen in de gezondheidszorg en het onderwijs te verhogen, ervoor te zorgen dat geen enkele CEO meer dan twaalf keer het salaris van de laagstbetaalde werknemer van het bedrijf kan verdienen, het verlagen van de belastingen op lonen en energie, en het beëindigen van de belastingvoordelen voor niet-ingezetenen. Het sociaal-economische program van het Linkse Blok is er niet voor niets. Portugal is nog steeds een van de armste landen van Europa. Met een grote sociale ongelijkheid en een groot tekort aan - althans voor Portugezen- betaalbare woningen. In 2022 bedroeg het gemiddelde maandloon ongeveer 1.400 euro – nauwelijks genoeg om een appartement met één slaapkamer in Lissabon te huren. Bijna 3 miljoen Portugese werknemers verdienen minder dan 1.000 euro per maand. Het gemiddelde ouderdomspensioen bedraagt ongeveer 500 euro per maand. De armoede is flink toegenomen als gevolg van een sterke inflatie. De huizenprijzen zijn vorig jaar met meer dan 10% gestegen. Om vastgoedspeculatie tegen te gaan heeft de regering de gouden visa afgeschaft, de naam die wordt gegeven aan verblijfsvergunningen die worden verleend aan rijke buitenlanders die in het land investeren door onroerend goed te kopen. Maar het is de vraag of dat voldoende is om de minst verdienende Portugezen er van te overtuigen dat ze beter af zijn met een voortzetting van de socialistische regering dan met een wisseling van de wacht. En die kwestie speelt niet alleen in Portugal.

Foto: Portugees Parlement [foto van de auteur]

Portugese socialisten willen door

ELDERS - Vier jaar geleden kreeg de nieuwe sociaaldemocratische minderheidsregering van Antonio Costa nog weinig krediet. Na de verkiezingen van a.s. zondag is voortzetting van de linkse regering niet uitgesloten.

Met gedoogsteun van het linkse blok en de communisten is de Portugese socialistische partij er in geslaagd ‘een einde te maken aan de bezuinigingspolitiek van de vorige rechtse regering, sociale ongelijkheid te verminderen en tegelijk internationale geloofwaardigheid te behouden, de beleggers vertrouwen te geven en de boeken van ’s lands financiën op orde te houden.’ ‘Daarmee hebben we, zei Costa in een verkiezingstoespraak in Coimbra, ‘de muren tussen de linkse partijen gesloopt en het land op weg naar herstel geholpen.’ Een verhoogd minimumloon, het terugdraaien van bezuinigingen op het ambtelijk apparaat en reductie van de werkloosheid moeten hem voldoende steun opleveren voor voortzetting van zijn regering. Liefst nu met een meerderheid van de stemmen, maar dat wordt niet verwacht. Meer voor de hand ligt een voortzetting van ‘de vreemde constructie‘ van een minderheidspartij met gedoogsteun die het langer dan verwacht heeft uitgehouden.

De socialisten rekenen er wel op zondag opnieuw de grootste partij te worden, ook al staan ze in de polls op een licht verlies. De rechtse oppositie is de laatste weken aan een opmars bezig. Costa waarschuwt dat de herwonnen stabiliteit in het land in gevaar komt bij al te grote verschuivingen. Mochten zijn linkse partners groeien en, net als in Spanje te hoge eisen gaan stellen, zou hij nog steun kunnen zoeken bij de meer gematigde groene PAN.

Foto: r2hox (cc)

Het Portugese alternatief

ELDERS - Eind 2015 won rechts de verkiezingen in Portugal. Er kwam uiteindelijk toch een linkse regering. Iets om elders in Europa over na te denken.

De rechtse coalitie die onder druk van de Europese partners Portugal strenge bezuinigingen oplegde werd bij de verkiezingen in 2015 wel de grootste partij, maar miste uiteindelijk de meerderheid in het parlement. De socialisten bereikten een historische deal met het Linkse Blok en de coalitie van communisten en Groenen voor de vorming van een minderheidsregering onder leiding van Antonio Costa. Die regering zit er nu ruim een jaar, en met succes. Costa stopte direct met het door Europa en het IMF opgelegde bezuinigingsbeleid. Tot nu toe bleef dit zonder gevolgen. De Europese Commissie heeft het afgelopen zomer niet aangedurfd Portugual te beboeten voor een te hoog begrotingstekort. Dit was vooral het gevolg van de steun van de regering aan een bank die in de problemen was gekomen.

De Portugese economie groeit sterk. De werkloosheid is gedaald naar 10,2%, het laagste niveau sinds april 2009. De OECD komt maandag met een rapport waarin het geleidelijke herstel van een diepe crisis en de bijdrage van overheidsmaatregelen nader zal worden uiteengelegd. ‘De lente van Lissabon‘ kopte De Groene.

Foto: pt.wikipedia.org

Franse vakbonden reageren gematigd op hervorming arbeidswet

ELDERS - Het buitenland kent de Franse vakbonden vooral van stakingen. Opmerkelijk genoeg blijven de protesten tegen plannen van de regering-Hollande voor een vergaande afbraak van werknemersrechten voorlopig beperkt tot een gezamenlijke verklaring. 

De Franse minister van Arbeid Myriam El Khomri heeft een groot aantal wijzigingen in het Franse arbeidsrecht aangekondigd. Het ontslagrecht wordt versoepeld en de regels voor de 35-urige werkweek zullen minder rigide worden gehanteerd. De werknemer van wie het contract bij de rechter is ontbonden krijgt niet langer 30 maanden maar maximaal 15 maanden salaris doorbetaald. De socialistische regering van premier Manuel Valls verdedigt de maatregelen als middel om de werkloosheid (meer dan 10%) terug te dringen. Tot nu toe is de Franse regering daarin niet geslaagd ondanks forse injecties van staatswege in de Franse economie.

De bescherming van de Franse werknemers gaat in vergelijking met de meeste andere Europese landen vrij ver. Of eigenlijk: terwijl in veel landen de bescherming sinds eind vorige eeuw stapsgewijs is afgebroken zijn de Franse vakbonden er tot nu toe in geslaagd hun achterban te vrijwaren van al te drastische maatregelen. Het idee van de verzorgingsstaat leeft nog in Frankrijk, tot groot verdriet van de grote werkgevers die al jaren aandringen om het land nu eindelijk eens te voegen naar de wetten van de neoliberale economie die elders in Europa al door steeds meer regeringen worden omarmd. Het laatste jaar van een ten dode opgeschreven socialistische regering biedt een uitgelezen kans voor de noodzakelijke hervormingen. Maar hoe zullen de vakbonden reageren?

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Analyse | Emile Roemer kandidaat fractievoorzitter SP

Vandaag heeft Emile Roemer zich per brief officieel kandidaat gesteld voor het fractievoorzitterschap van de SP. Nadat Agnes Kant gisteren aftrad als fractievoorzitter en lijsttrekker, begon het speculeren wie haar zou moeten opvolgen. In eerste instantie werden veelvuldig de namen genoemd van Ewout Irrgang, Harry van Bommel en Ronald van Raak maar die lieten al weten Emile Roemer een uitstekende kandidaat te vinden.

De keuze voor de relatief onbekende Emile Roemer is minder opvallend dan het zich laat aanzien. Roemer zit pas vanaf november 2006 in de Tweede Kamer, en hij heeft de portefeuille verkeer en waterstaat. Daarvoor was hij wethouder in Boxmeer (in een coalitie met onder andere de VVD), en een tijdlang voorzitter van de SP in Noord-Brabant. Dat van Raak, van Bommel en Irrgang nu zo nadrukkelijk hebben laten merken dat zij in de relatief lichte Roemer een geschikte kandidaat zien om Kant te vervangen, is zo toevallig dat het wel lijkt alsof het van te voren is afgesproken.

Van dichtbij hebben de zwaargewichten in de partij de zeer bevlogen Agnes Kant zien struikelen over haar eigen ambitie de grote leider Jan Marijnissen op te volgen terwijl hij nog in de bankjes zit. Hoe kun je iemand doen vergeten, die gewoon nog niet uit de picture is?
Eergisteren bij de Wereld draait door kreeg hij nog van oud-sargasso blogger Felix Rottenberg te horen dat zijn partij zijn leiderschap miste. Natuurlijk sprak hij uit dat Agnes Kant de fractievoorzitter was, en natuurlijk steunde hij haar, maar het had allemaal veel weg van een judaskus. De vraag of hij nog vier jaar wil doorgaan in de kamer ontweek hij. Hij zei geen ja, hij zei geen nee.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Stelen van de rijken is niet solidair

SaillantLOGOStelen van de rijken is niet solidair.

“Haal het geld waar het zit,” is het devies van Agnes Kant. De fractievoorzitster van de Socialistische Partij vindt dat een “solidair” antwoord op de crisis. De breedste schouders dragen de zwaarste lasten, niet?

De SP verstaat rechtvaardigheid als gelijkheid. Het ideaalbeeld van de partij is een samenleving waarin geen enkel onderscheid bestaat; waarin mensen niet slechts gelijke kansen maar gelijke baten kennen.

Met het streven naar gelijkwaardigheid daarentegen is niets mis. Maar wat betekent die gelijkwaardigheid wanneer succes wordt afgestraft ten bate van de “zwakkeren in de samenleving”? Wat betekent succes wanneer de keerzijde ervan een kleingeestige mentaliteit is die van overheidswege wordt ondersteund?

Kant beklaagt zich erover dat “de bonuscarrousel alweer op volle toeren draait” in de bankenwereld. Buitensporige beloningen vertegenwoordigen inderdaad een probleem, in de eerste plaats voor het bedrijfsleven zelf, echter Kant gaat geheel voorbij aan de reden dat bonussen bestaan: omdat meerverdieners maar liefst de helft van hun reguliere inkomen subiet aan de fiscus mogen overmaken.

Mensen willen graag geld verdienen en daar is niets mis mee. Mensen die succes kennen willen dat graag erkend zien en ook daar is niets mis mee: een uitmuntende prestatie verdient een excessieve beloning wat anderen aanmoedigt naar hetzelfde te streven. “Gelijkheid in beloning,” daarentegen, “ontneemt individuen het morele recht op de vruchten van hun arbeid,” schrijft de Leidse econoom Auke Leen. “Als een individu het recht heeft op zijn eigen leven, heeft hij ook het recht dat in stand te houden: op de vruchten van zijn eigen arbeid.”

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Verklaar het kapitalisme niet dood!

monopolyEen kleine volksopstand in het zuiden des lands: arbeiders en geëngageerde studenten trekken tezamen op temidden van de verderfelijke winkelketens van onze consumptiemaatschappij om te protesteren. Hun boodschap? Laat de rijken de crisis betalen!

Het zijn voor een kapitalist geen gemakkelijke tijden. Bonussen worden geschrapt, mega-salarissen aan de kaak gesteld, aandelenpaketten zijn weinig tot niets meer waard. Dat doet de socialist deugd. Volgens Grenzeloos (wat tracht de wereld te begrijpen om haar te veranderen) bezitten de rijkste families van ons land zo een aanzienlijk vermogen dat het elke beurskrach kan weerstaan. “Het gaat hier even om de orde van grote,” aldus de blijkbaar schraal onderwezen auteur. “Een extra belasting van tien procent op die vermogens zou voldoende zijn om het hele begrotingstekort te dekken, terwijl de betreffende families het in hun levensstandaard niet zouden merken.” Maar wel in hun portemonnee toch zeker!

De Socialistische Partij wilt meer structurele belastinghervorming: “Nu laagbetaalde werknemers de dupe dreigen te worden van de crisis, is een extra tarief voor inkomens van meer dan 2,5 ton op zijn plaats,” aldus het crisisplan van de solidairen. 7,5 miljard geeft de partij graag uit om de recessie te lijf te gaan. Nederland moet namelijk een nieuwe koers gaan bevaren. “Men staarde zich blind op winst, hebzucht en de korte termijn,” schrijft mevrouw Kant, terwijl allerlei sociale voorzieningen meedogenloos worden afgebroken. “Deze crisis maakt duidelijk dat de oude, neoliberale politiek bankroet is.” Ah, het einde van het kapitalisme! Dat klinkt bekend.

Sweder van Wijnbergen, voormalig secretaris-generaal op Economische Zaken en Wereldbank-econoom, nu hoogleraar in Amsterdam, reageerde vorig jaar al op het vermeende bankroet van het kapitalisme; “iets wat aangezien het alternatief nog geen twintig jaar geleden volledig instortte, op zijn minst van een slecht korte termijn geheugen getuigt.” (Hoewel dat voor de SP wellicht niet eens noodzakelijk opgaat.) Van Wijnbergen vind hervormingen wel nodig: meer regulering en internationaal toezicht graag. Maar het kapitalisme dood? Dat gaat zelfs Van Wijnbergen te ver.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.