De nieuwe islamistische wave (2)
Voor de vraag naar welke effecten er van de nieuwe ‘islamistische wave’ in de Arabisch-islamistische wereld uitgaan op de religieuze beleving van moslims en op hun instituties in Nederland is weinig aandacht. Een afsluitend vervolg op de bijdrage van gisteren van Roemer van Oordt.
Midden jaren negentig van de vorige eeuw werd al druk gespeculeerd over de vraag of er een voedingsbodem was voor (radicale vormen van) islamisme in Europa. In dat debat onderscheidden zich grofweg drie stromingen. Steeds dominanter werden de aanhangers van de idee dat het streven naar islamisering van de staat en de samenleving inherent is aan de islam zelf, en migratie van moslims naar Europa automatisch leidt tot meer invloed van het islamisme. Dat discours is uitgemolken door Pim Fortuijn en wordt nu in veel extremere vorm gepredikt door Geert Wilders. Naast deze essentialistische benadering, is er een stroming die grote waarde hecht aan de institutionele banden met de landen van herkomst. In de beleving van deze institutionalisten loopt de opkomst van islamistische bewegingen in de Arabisch-islamitische wereld zo’n beetje één op één met die van de afgeleide zusterbewegingen in Europa.
De derde stroming benadrukt juist de situationele en generationele aspecten en ziet in het verlengde daarvan geen enkele rol voor het islamisme in Europa. Niet alleen is in dat vertoog de maatschappelijke functie van de islam in bijvoorbeeld Nederland onvergelijkbaar met die in het islamitisch hartland, moslims blijven demografisch gezien ook op lange termijn nog een betrekkelijk kleine minderheid, die bovendien sterk verdeeld is en (gedeeltelijk) ook in de toekomst zal zijn langs etnische en religieuze scheidslijnen. De politieke rol van de islam heeft daardoor automatisch weinig betekenis. Ook stellen aanhangers van dit gedachtegoed dat islamisme alleen gedijt in een klimaat van politieke onderdrukking, dat een georganiseerd kader hier ontbreekt en dat voor de tweede en latere generaties moslims in de migratielanden de bronnen van de islam weinig toegankelijk zijn en blijven.
Een paar weken geleden werd