Thatcher, vrijheid en paternalisme

Margaret Thatcher wordt tegenwoordig, net als Ronald Reagan en Milton Friedman, gezien als één van de praktische grondleggers van het moderne neoliberalisme. Maar hoe vrij is de neoliberale vrijheid nu eigenlijk? Het overlijden van Margaret Thatcher maakte bij veel mensen de nodige emoties los. Daarnaast was Thatchers verscheiden een mooie gelegenheid om haar meest geruchtmakende uitspraken weer eens onder de aandacht te brengen, waaronder uiteraard de volgende: And, you know, there is no such thing as society. There are individual men and women, and there are families. Meestal wordt bovenstaande uitspraak opgevoerd om Thatchers vijandigheid ten opzichte van collectieve actie en verantwoordelijkheid te illustreren. Niettemin heeft Thatcher het hier behalve over individuen ook nadrukkelijk over gezinnen. En in die woorden weerklinkt – al dan niet bewust – de bewering van neoliberaal icoon Milton Friedman in zijn boek Capitalism and Freedom dat... [t]he ultimate operative unit in our society is the family, not the individual. Deze overeenkomst is niet toevallig. Bovendien verklaart het in bovenstaande uitspraken uitgedrukte sentiment waarom sommige voorvechters van 'de vrijheid', waaronder zelfverklaarde liberalen, neoliberalen en libertariërs, in de praktijk niet zelden onvervalste conservatieven zijn met een grote, diepgevoelde voorkeur voor autoritarisme en paternalisme.

Door: Foto: BBC Radio 4 (cc)
Foto: Jason (cc)

De glazen bol van Milton Friedman

, door

ANALYSE - Milton Friedman (1912-2006) was de invloedrijkste econoom van de late twintigste eeuw. Zijn ideeën hadden – met name gedurende de laatste decennia – een reusachtige, wereldwijde invloed op daadwerkelijk gevoerd economisch beleid. Maar is Friedmans reputatie wel terecht?

Milton Friedmans reputatie staat als een huis. Hij won de Nobelprijs voor de Economie en was één van de voornaamste aanvoerders van de anti-keynesiaanse Chicago school of economics.

Vanzelfsprekend stond (en staat) een econoom van Friedmans statuur ook bloot aan de nodige kritiek. Heel vreemd is dat niet: Friedman bezat een heilig geloof in ‘de vrije markt’ en was, behalve economisch adviseur van Ronald Reagan, ook nog eens overtuigd libertariër en Republikein. De alarmbellen gaan dus al af.

Uiteraard is het te gemakkelijk om iemands economische ideeën af te serveren puur en alleen vanwege zijn politieke overtuigingen en associaties. Zodoende is het noodzakelijk dat we een aantal van Friedmans basale ideeën en methoden nader onder de loep nemen. Gelukkig is zijn werk (deels) zodanig toegankelijk dat je daarvoor geen econoom hoeft te zijn – laat staan een briljant econoom.

Positieve en normatieve wetenschap

Centraal in Friedmans oeuvre staat zijn essay The Methodology of Positive Economics (pdf) uit 1953. Dit essay is wel het invloedrijkste werk over economische methodologie van de twintigste eeuw genoemd.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

De schadelijke invloed van het neoliberalisme

, door

‘It’s morning again in America!’ Zo luidde de verkiezingsslogan van de Republikeinse president Ronald Reagan in 1984. De leus verwees naar de explosieve opkomst van het neoliberalisme, dat volgens Reagan de oplossing bracht voor alle economische problemen. Na de ondergang van Keynes’ theorie, leek het neoliberalisme de ideologie van de toekomst.

Maarten van Rossem doet uit de doeken hoe dit zover is gekomen. Het neoliberalisme is tijdens de conjunctuurpolitiek geïnspireerd op Keynes verdedigd door de Chicago School, een kleine groep van traditionele liberalen. In de jaren ’70, toen bleek dat de conjunctuurpolitiek niet naar wens functioneerde, ontstond er een plotselinge ommezwaai naar het neoliberalisme.

De transformatie werd geleid door de economen en filosofen Friedrich Hayek en Milton Friedman. Volgens hen leidt economische vrijheid tot politieke vrijheid. Het vrijgeven van de markt, zal de oplossing bieden voor economische én politieke problemen. Menselijk interveniëren leidt enkel tot vrijheidsbeperking van de economie. Als de economie niet functioneert zoals men wenst, is de neiging groot om de economische situatie te willen veranderen. Dit resulteert in een planeconomie, zoals bij het socialisme en communisme het geval is; soms gaat dit gepaard met dwang en geweld. De ineenstorting van de voormalige Sovjet-Unie is deels te wijten aan de slecht functionerende planeconomie.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Graag excuses van de Chicago School of Economics

, door
Poster van Milton Friedman in San Francisco (Foto: Flickr/juicyrai)

Een van de plekken waar men zich dezer dagen wel eens achter de oren zal krabben, is de Zweedse Rijksbank, die de Nobelprijs voor Economie uitreikt. Tenslotte heeft dit instituut op grote schaal meegewerkt aan de imagocampagne van de Chicago School of Economics door talloze van haar medewerkers een medaille op te spelden.

Deze school vormt het ideologische bolwerk van het fundamentalistische kapitalisme, dat momenteel zo spectaculair aan het instorten is, met Milton Friedman in de rol van Karl Marx, de stichter van een andere weinig flexibele economische denktrant. Ze zijn allebei dood, dus we kunnen ze de zotheid van hun ideeën niet meer onder de neus wrijven. Maar waar veel ex-communisten openlijk hun fouten beleden hebben, mag van de Chicago School of Economics nu hetzelfde verwacht worden.

Bij alle rumoer mag overigens niet uit het oog verloren worden dat de reële economische situatie in landen met een staatsgeleide economie nog altijd vele malen slechter is dan in het westen, en dat dit door de kredietcrisis ook niet zal veranderen. De vrije markt is een logische consequentie van de democratie, omdat beide het beslissingsrecht van individuen voorop stellen. Dat leidt inderdaad tot een race waarin iedereen het uiterste uit zijn vrijheden probeert te halen. De rol van de staat is het beschermen van de zwakkeren die in deze race tenonder dreigen te gaan, niet het frusteren van de race zelf.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.