Sommige premiers blijven veel te lang zitten. De net benoemde Zweedse premier Magdalena Andersson gaf het woensdag al na enkele uren op. Haar minderheidscoalitie viel uit elkaar nadat de Centrumpartij haar steun had onthouden aan de begroting van de coalitie en vervolgens een alternatieve begroting van de oppositie met steun van de extreemrechtse Zweden Democraten door het parlement werd aanvaard. Andersson, eerder minister van Financiën, wilde de oppositionele begroting desnoods nog wel accepteren. Maar haar coalitiepartner, de groene Miljöpartiet niet. Partijleider Per Bolund zei dat de Groenen de 'historische begroting van de oppositie, voor het eerst opgesteld met extreemrechts' niet konden tolereren. Voor haar benoeming had Andersson de steun gekregen van de oppositionele Vänsterpartiet (Linkse Partij) met de belofte de pensioenen te verhogen. Maar juist dat leidde weer tot het afhaken van de Centrumpartij (liberaal, agrarisch) bij de stemming over de begroting.
Weer een nieuwe minderheidsregering?
De oplossing voor een nieuwe regering ligt nu bij Andreas Norlén de voorzitter van het parlement die gisteren met alle acht partijen in het parlement gesproken heeft. Andersson (54), de eerste vrouwelijke Zweedse premier, heeft aangegeven dat ze graag door wil in een minderheidsregering met alleen sociaaldemocraten, nog steeds de grootste partij in Zweden. De Groenen en twee andere partijen hebben aangegeven zich van stemming te zullen onthouden over een nieuwe regering, maar ze zullen zich niet tegen haar verzetten. Dat betekent dat de kans groot is dat zij wordt herbenoemd, zij het niet bepaald met veel steun. De econoom Andersson, die al sinds haar 16e is aangesloten bij de sociaaldemocratische partij, staat bekend als een bijzonder competente politicus, maar ook als nogal direct en bot in de communicatie. De Zweedse televisie noemde haar een 'bulldozer'. Anders Lindberg, politiek redacteur van Aftonbladet: 'Ze heeft een beetje een Angela Merkel-manier van argumenteren. Het is niet helemaal duidelijk wat ze altijd wil zeggen, maar ze wint uiteindelijk het dispuut omdat niemand anders echt kan antwoorden aangezien ze alle details beheerst.'
Kansen voor een rechtse coalitie
Met het onverwachte aftreden van Andersson begint een nieuw hoofdstuk in de al langer durende onstabiele Zweedse politiek. Deze zomer viel de minderheidscoalitie van haar voorganger Stefan Löfven over de liberalisering van de huren die de tot dan toe gedogende Vänsterpartiet te ver ging. Maar met een krappe meerderheid van drie stemmen won hij later alsnog een nieuw vertrouwensvotum nadat de leider van centrum-rechtse Moderaterna Ulf Kristersson er niet in geslaagd was een centrum-rechtse regering te vormen. De problemen concentreren zich al sinds de vorige verkiezingen in 2018 rond de positie van de extreemrechtse Sverigedemokraterna (SD). Na een moeizaam proces van coalitievorming kon begin 2019 een minderheidsregering van sociaaldemocraten en Groenen gevormd worden op basis van een nogal rechts regeringsprogram dat andere partijen hadden afgedwongen voor hun steun. Alles om de SD, met 62 van de 349 zetels in het Zweedse parlement de derde partij, buiten de regering te houden. Het streven van de andere partijen bleef tot op heden om de SD te isoleren. Maar die koers is nu met de oppositionele begroting doorbroken.
Volgend jaar september zijn er nieuwe verkiezingen. In de polls gaat de SD iets vooruit naar 20%. De Sociaaldemocraten blijven met 28% de grootste partij en laten ook een lichte vooruitgang zien. Het is afwachten wat de jongste ontwikkelingen voor effect zullen hebben op de populariteit van de verschillende partijen. SD heeft de oppositionele begroting ingediend samen met de liberale Moderata en de Christendemocratische partij. Het is duidelijk een poging van de populisten om verlost te worden van de uitsluiting door andere partijen. Als de Centrumpartij ook nog overstag gaat zou er een conservatieve regering gevormd kunnen worden.
Mattias Karlsson, ideoloog van de SD, zegt dat de partij daar erg pragmatisch in is. 'Het hangt er van af wat we kunnen bereiken of we gaan deelnemen aan een regering of in de oppositie blijven. Het gaat er om hoe we het beste resultaten kunnen behalen.' Hij benadrukt het belang van misdaadbestrijding. Zweden is in de visie van de SD na een veel te ruim immigratiebeleid in de greep gekomen van gewelddadige bendes. Links heeft enkel oog voor 'meer leraren, meer sociaal werkers en meer bloemen', maar eerst moet er gewerkt worden aan het terugdringen van de misdaad. Daarna komt pas de tijd voor sociale maatregelen.
