Premier Rutte krijgt vandaag bezoek van zijn Albanese ambtgenoot Edi Rama. Die zal hem ongetwijfeld proberen te overtuigen van de vorderingen die Albanië maakt op weg naar een voor de EU acceptabele liberaal-democratische staat. De Albanese schrijver Fatos Lubonja, die onder het communistisch regime van Enver Hoxha 17 jaar gevangen zat, waarschuwt Rutte om geen geloof te hechten aan Rama. Er is helemaal geen sprake van vooruitgang, zegt hij in dit interview. Het land gaat hard achteruit. Albanië is in de greep van de mafia en Rama faciliteert dat volgens Lubonja.
Karikatuur
Lubonja, in 2015 een van de laureaten voor de Nederlandse Prins Clausprijs, illustreert de achteruitgang van zijn land gezien vanuit Europese standaarden met twee voorbeelden. Voor het eerste verwijst hij naar een toespraak van Rama tijdens de laatste verkiezingscampagne. De premier sprak in Skhodra ondernemers die klaagden over het tekort aan arbeidskrachten. Dat tekort is onder meer veroorzaakt omdat in de afgelopen jaren een half miljoen Albanezen (op een totaal van nog geen 3 miljoen inwoners) hun heil in het buitenland zochten. Rama adviseerde de ondernemers personeel uit Bangladesh te halen. Het zijn volgens hem harde werkers die niets van Albanië weten en mochten ze te veel praatjes krijgen, adviseerde de premier, ontsla ze dan en vervang ze door anderen. Kun je een dergelijke uitspraak van een premier tolereren, vraagt Lubonja. Dit is mensen gebruiken als middelen voor het behalen van een zo groot mogelijke winst. In een beschaafde samenleving behoort een politiek leider naar het Kantiaanse principe mensen en hun welzijn als doel te behandelen. Rama is in zijn ogen een ordinaire promotor van de meest botte vorm van kapitalistische uitbuiting, een karikatuur van wat we in een gemiddeld westers land zien. De socialistische partij die hij aanvoert is haar naam niet waard. Dat is ook bij andere gelegenheden gebleken toen Rama buitenlandse ondernemers uitnodigde om vooral toch in zijn land te investeren 'want hier zullen jullie geen last hebben van vakbonden; die bestaan eenvoudig niet'.
Cocaïne
Het tweede voorbeeld dat de achteruitgang van Albanië onder het regime van Rama volgens Fatos Lubonja illustreert gaat over de drugshandel. Hij citeert in het interview uit een rapport over drugscriminaliteit het aantal mensen dat in Europa is gearresteerd vanwege handelin cocaïne. Tussen 2018 en 2020 waren dat 266 Albanezen. Albanië staat hier bovenaan in de lijst criminelen, hoger dan Brazilië en Colombia. Hoe kan het dat zo'n klein land zoveel criminaliteit produceert? Het antwoord van Fatos Lubonja: Albanië is een mafiastaat geworden. Hij wordt daarin bevestigd door een Italiaanse Officier van Justitie die de 'Ndrangheta heeft vervolgd en zei dat Albanië het Calabrië van de sixties is geworden.
De belangrijkste vraag bij de toetredingsonderhandelingen is volgens Lubonja: wie gaat profiteren van een aansluiting van Albanië bij de EU? Hij verwacht dat gegeven de staat waarin zijn land verkeert de grootste winst zal gaan naar de verkeerde mensen: de almachtige mafia en daarmee verbonden corrupte politici die stemmen kopen, zoals volgens hem bij de laatste verkiezingen is gebleken. Het levert de EU misschien een geostrategisch voordeel op. Maar de Albanese bevolking heeft het nakijken.
Autoritaire leiders
De politieke ontwikkelingen in Albanië zijn volgens Lubonja een voorbeeld van wat elders ook gebeurt. Kijk naar Poetin, kijk naar Erdogan, de grote vriend van Rama. Er is geen sprake meer van een balance of power. In de periode voordat Poetin aan de macht kwam was er in Rusland nog een zekere mate van strijd en concurrentie tussen verschillende groepen oligarchen. Poetin heeft sindsdien alle macht naar zich toegetrokken. Hetzelfde geldt voor Erdogan in Turkije. De achteruitgang in de democratie daar lijkt op wat er in Albanië de afgelopen jaren gebeurd is. Edi Rama heeft alle concurrenrende groepen uitgeschakeld. Een democratie leeft bij de kansen op wisseling van de macht. Autoritaire politici zoals Rama schakelen dat mechanisme uit en presenteren zich rechtsreeks aan het publiek als enige leider van het volk. Hij heeft zelfs sinds enkele jaren een eigen tv-station om de bevolking aan zich te binden. Het voorbeeld is Berlusconi. Veel propaganda, veel spektakel.
Pijnlijk vindt Lubonja de weinig kritische houding die de meeste journalisten aannemen ten opzichte van de Albanië. Er is genoeg informatie te vinden over de gang van zaken. Maar Rama weet goed hoe hij zijn publiek moet inpakken. En hij krijgt veel steun van buiten, een van zijn belangrijkste adviseurs is de voormalige Britse premier Tony Blair. Pijnlijk is ook dat het in Albanië ontbreekt aan zelfstandig denken, een eigen koers voor het land. In het verleden waren de Albanezen altijd afhankelijk van andere naties: Turkije, Italië, Tito's Joegoslavië, de Sovjet-Unie van Stalin, Mao's China en nu het westen. Rama presenteert zich, zoals zijn voorgangers, aan de grootmachten: ik ben er voor uw belangen.
Een somber perspectief voor een land dat beter verdient.
[het interview van Richard van den Brink met Fatos Lubonja is hier in zijn geheel te beluisteren]
