KORT | Late bekeerling

Joram van Klaveren heeft zich bekeerd tot de islam, zo viel vanmiddag in NRC te lezen. Na Arnoud van Doorn is het de tweede ex-PVV'er die omzwaait als Paulus op weg naar Damascus en nu omarmt wat hij voorheen bestreed. 'De move van Joram van klaveren laat zien hoe dicht conservatieven met de grootste islamkritiek staan bij de religie waar ze zo bang voor zijn,' merkt wetenschapsjournalist Jop de Vrieze er droogjes over op. Dat is een rake observatie: Thierry Baudet komt met zijn chauvinistische overtuigingen over wat 'de vrouwtjes' ten diepste willen (een man die de leiding neemt) en zijn verheerlijking van masculiene waarden en gedragingen een aardig eind in de richting van patriarchale overtuigingen die in de door islam gestempelde regio's nog altijd gemeengoed zijn. En ik heb me laten vertellen dat de inzichten van Jordan Peterson in het Midden-Oosten door conservatieve geestelijken instemmend worden aangehaald: 'Ziet u wel, een wereldberoemd psycholoog zegt het óók!' Ziet u het al voor zich, dat uitgerekend de ideologische kampioenen van de existentiële angst over de houdbaarheid van de Westerse bescha-ving, degenenen die voortdurend nagelbijten over de ondergang van het Avondland, zich één voor één bekeren tot de godsdienst waar ze zo zenuwachtig over doen? Dan zou Houellebecqs Soumission op een bepaalde manier toch nog profetisch blijken.  

Door: Foto: © Sargasso logo Kort copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Neerlands ruk naar rechts onder de loep

ONDERZOEK - Vandaag in De Groene een vertaald en ingekort stuk uit de inleiding van het proefschrift The Conservative Embrace of Progressive Values: On the Intellectual Origins of the Swing to the Right in Dutch Politics, dat Merijn Oudenampsen op 12 januari verdedigt in de aula van de Universiteit van Tilburg (zie persbericht), waarin Oudenampsen onderzoekt hoe het is te verklaren “dat een politieke stroming die nooit meer dan een zesde van het Nederlandse electoraat voor zich heeft weten te winnen in staat is geweest om zo’n bovenmaatse invloed uit te oefenen op het Nederlandse politieke klimaat.”

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mark Lilla over de reactionaire geest

Met de politieke overwinning van een kliek plutocraten, blanke supremacisten en christelijke theocraten in de VS glad op de hielen, kon Mark Lilla’s analyse van de reactionaire geest niet méér op tijd komen.

Een reactionair is een ander beestje dan een conservatief, meent Lilla, en dat hij daar gelijk in heeft, blijkt ook wel als je ziet dat conservatieven als Joshua Livestro en William Kristol gruwelen van het rariteitenkabinet dat Trump bijeensprokkelt.

Conservatief vs Reactionair

Conservatieven en reactionairen voeren dan ook een fundamenteel andere discussie. Conservatieven zijn in discussie met liberalen over de aard van de mens in zijn verhouding tot de wereld en de samenleving; reactionairen en revolutionairen zijn in discussie over de aard van de geschiedenis.

Liberalen nemen hun uitgangspunt in individuele autonomie: zij beschouwen de samenleving als een toevallige verzameling autonome individuen, en alle rechten, plichten en sociale contracten vloeien daaruit voort. Conservatieven gaan er echt vanuit dat de mens bij geboorte reeds in een gevormde wereld terecht komt – gevormd door culturele tradities, instituties, geschiedenis – en dat daar een aantal plichten mee samenhangen, zowel tegenover het voorgeslacht als tegenover toekomstige generaties.

De preoccupatie van reactionairen is een geheel andere. Hun denken draait niet om de vraag: wat is de mens, maar om de geschiedenis. Net als revolutionairen draait hun denken om een radicale breuk in de geschiedenis, maar in tegenstelling tot revolutionairen zien zij die breuk niet als iets positiefs, maar ervaren zij die als verraad, iets dat teruggedraaid dient te worden om de geschiedenis weer op het rechte pad te brengen, betoogt Lilla.

Foto: Janus verbeeldt ook links en rechts (Bron: DaveBleasdale (CC BY 2.0))

Links en rechts, deel 5: Progressief en conservatief

RECENSIE - In deze aflevering van de serie bespreek ik een boek: Is links beter dan rechts? van Frits Biefait. Hij betoogt dat het verschil tussen links en rechts het geloof in de maakbare samenleving is.

Volgens Bienfait is het verschil tussen links en rechts niet ‘gemeenschap versus individualisme’ [1] zoals ik in de vorige aflevering heb betoogd maar ‘verandering’: links ziet maatschappelijke problemen en wil daarom de maatschappij veranderen terwijl rechts zegt: ‘begin bij jezelf’ als je de wereld wilt verbeteren. Ik ben het niet eens met zijn interpretatie.

Laat ik op voorhand zeggen dat ik veel gebruik heb gemaakt van zijn werk. Behalve Norberto Bobbio, is Bienfait is een van de weinige auteurs, die ik ken die het onderwerp serieus nemen. Zijn beschrijving van de antropologie van het links-rechts dualisme en de manier waarop deze in Frankrijk is veranderd in een politiek onderscheid is een belangrijk inzicht. Voordat ik dit gelezen had, ging ik ervan uit dat dat wat nu ‘links’ en ‘rechts’ is geworden, op toeval berustte. Zoals ik zal laten zien, kan ik mij echter niet vinden in zijn conclusie over wat het verschil is tussen links en rechts.

Ik bespreek eerst hoe Bienfait tot zijn conclusie komt en zal daarna beargumenteren waarom niet verandering maar streven naar ‘gemeenschap versus individu’ een beter criterium is.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du jour | De nieuwe Franco

Onder Republikeinen in de VS is Poetin langzamerhand steeds minder impopulair aan het worden. Sommigen, zoals Trump, maar ook evangelistisch voorman Franklin Graham, vinden Poetin zelfs ronduit een toffe peer.

Waar komt die populariteitsverschuiving vandaan?

Volgens Jeet Heer is dit eigenlijk helemaal niet opmerkelijk, maar gewoon business as usual:

[…] for decades after WWII, the right celebrated dictators like Spain’s Francisco Franco for providing firm leadership to disordered societies. Mid-twentieth-century conservatism was deeply skeptical of democracy, especially in the wake of Franklin D. Roosevelt’s four presidential election victories and the fact that successful Republicans like Dwight Eisenhower refused to roll back the welfare state because it was too popular. Beyond these electoral concerns, there was a strong sense that democracies were too weak and decadent to stand up to the communist threat.

This lead many on the right to sing the praises of strongmen. “General Franco is an authentic national hero,” William F. Buckley declared in 1957. When the Spanish dictator died in 1975, James Burnham, Buckley’s colleague in National Review, wrote, “Francisco Franco was our century’s most successful ruler.” For Buckley’s brother-in-law L. Brent Bozell, Franco’s Spain embodied an authentic Catholic culture that could more strongly resist the degradations of liberalism and communism than America. […]

Now the American right has gone full circle, and once again has a soft spot for an autocrat who promotes nationalism and heteronormativity. It wasn’t just the failure of Iraq that soured conservatives on their brief love of democracy. The rise of Barack Obama and the political success of liberal social causes, especially LGBTQ rights, has demoralized many on the right, who are now looking to foreign lands and autocratic leaders to stem the tide of moral degradation. In effect, Putin is the new Franco.

Foto: Marco Sanchez (cc)

Het neoliberalisme is de oorzaak van de crisis

ANALYSE - Vorige week heb ik een kritisch stuk geschreven over het voorstel van het Burgerinitiatief Ons Geld om het volgeldsysteem in te voeren. Het is door Sargasso lezers slecht ontvangen [1]. Ik zou het volgeldsysteem geen recht doen en niet goed begrepen hebben wat het inhoudt en wat de bedoeling ervan is.

‘Volgeld’ is een voorbeeld van een plan [2] dat voortkomt uit oprechte verontrusting over het financieel-economisch beleid. Die zorgen deel ik, en ik heb respect voor het idealisme van de indieners, maar ondanks de goede bedoelingen ben ik kritisch. Niet alleen omdat het plan utopisch is, maar ook omdat dat het gebaseerd is op een verkeerde analyse van de problemen.

Ook de euro is het resultaat van een utopie. Het was ooit de droom van de Europese elite om Europa, door het creëren van één geldsysteem te verenigen. Integendeel, hun droom is nu onze nachtmerrie zonder dat Europa erdoor verenigd is. Ik zal vandaag laten zien waarom. Morgen verschijnt een stuk van Gerben Nap van de Stichting STRO met een reactie op mijn vorige artikel. Later deze week zal ik daarop reageren.

De oorsprong van het eurosysteem

De eerste ideeën voor een nieuw geldsysteem in Europa ontstonden na het uiteenvallen van Bretton Woods, waarin alle munten gekoppeld waren aan de dollar. Het nieuwe systeem moest de basis vormen van de economische gemeenschap (EEG) en zou uiteindelijk moeten leiden tot een politieke unie (EU).

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Beyond narcissism

This is beyond narcissism. I used to think Trump was an 11-year-old, an undeveloped schoolyard bully. I was off by about 10 years. His needs are more primitive, an infantile hunger for approval and praise, a craving that can never be satisfied. He lives in a cocoon of solipsism where the world outside himself has value — indeed exists — only insofar as it sustains and inflates him.

Jalta loopt leeg

Nee, niet de stad op de Krim waar Roosevelt, Churchill en Stalin de nieuwe wereldorde na de Tweede Wereldoorlog overeenkwamen, maar het rechtsconservatieve digitale magazine dat een tegengeluid moest bieden aan fora als Joop en De Correspondent.

Reden zou de bestuursstijl van Joshua Livestro zijn. Tal van columnisten zoals Leon de Winter, Nausicaa Marbe en Annabel Nanninga waren al opgestapt, nu hebben ook Bart Schut, Esther Voet en Sietske Bergsma afscheid genomen van het opiniemagazine.

Quote du Jour | De buitenstaander, de verlosser

It is during ascent or descent in the social scale that the individual achieves the clearest view in the social and historical structure of society. In the ascent one understands what one is aiming at, in the descent that one is losing.

Karl Mannheim maakt deze observatie als hij de sociale status van de conservatief Edmund Burke bespreekt. Als Ier was hij een buitenstaander. Bovendien kwam hij uit een burgerlijk milieu en probeerde toegang te krijgen tot de elite van Engeland.

Progressieven vertonen meer bias dan conservatieven

Althans, dat bleek uit een sociaal-psychologisch onderzoek van Jarret Crawford en Lee Jussim.

Maar dat mag je dus niet stellen in wetenschappelijke tijdschriften.

Pas toen ze die conclusie wegpoetsten, werd hun artikel geschikt bevonden voor publicatie.

Waarmee de peer reviewers en de redacties van desbetreffende tijdschriften de bevindingen van Crawford en Jussim fraai illustreren.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Volgende