Goed volk | De Schwäbisch-Alamannische Fastnacht

Wereldwijd, maar ook binnen de werelddelen zelf, bestaan er diverse carnavalstradities, elk met hun eigen kenmerken en zwaartepunten. In Noordwest-Europa kennen we er drie, met daarbinnen talrijke regionale en plaatselijke varianten: de Bourgondische traditie in Noord-Brabant, delen van Gelderland, Zeeuws-Vlaanderen en delen van Zuid-Beveland, de Rijnlandse traditie in Limburg, delen van Oost-Brabant en het westen van Noordrijn-Westfalen, de Schwäbisch-Alemannische Fastnacht in het zuiden van Duitsland en delen van de Alpenlanden. Het Bourgondische carnaval komt het meest overeen met wat met name noorderlingen zich voorstellen bij het begrip 'carnaval'; bij de Rijnlandse traditie komt het hele woord 'carnaval' al niet meer voor. In Limburg heet het 'vastelavond' of 'vastenavond', in Duitsland spreekt men o.a. van Fastnacht of Fasching.

Door: Foto: © Sargasso logo Goed volk
Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Een zootje ongeregeld

, door

COLUMN - Volgende week is het weer zover: een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft er vanaf de elfde van de elfde hartstochtelijk naar toe geleefd, een ander deel van de bevolking zou in dit verband graag Sheldon Cooper citeren (The horror!) en een grijze meerderheid zal het allemaal een worst wezen. Maar vanaf 3 maart is met name het zuiden van ons land in de ban van carnaval en overal waar het christendom mondiaal aanwezig is, bestaat dit volksfeest. Dit festijn is derhalve één van de belangrijkste onderwerpen binnen de bestudering van etnologie en folk-lore.

Het zou vrij eenvoudig zijn hierover een zesdelig, in varkensleer gebonden handboek te schrijven, maar aangezien ik bij Sargasso hiervoor de ruimte niet krijg, beperk ik mij tot het uitlichten van twee deelonderwerpen, verdeeld over vandaag en volgende week. Het carnaval in Nederland heeft zich in de negentiende eeuw opnieuw uitgevonden na een carnavalloze periode van een paar eeuwen. Het huidige carnaval verschilt nogal van het feest zoals het in de Middeleeuwen werd gevierd in het gebied dat nu Nederland heet, en daarover gaat de blog van vandaag.

Omdat het tegen mijn aard ingaat om een onderwerp in het diepe te gooien, eerst een paar inleidende opmerkingen. In feite is het beter alles wat u over carnaval weet, opzij te zetten, zelfs de term ‘carnaval’. Hoewel dit woord al in 965 n.Chr. voorkomt in een document, de ‘akte uit Subiaco’, komt ‘carnaval’ in Nederland pas voor in 1673 en wel in het tijdschrift Mercurius.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Frank London

, door

Frank London is een joods trompettist uit New York. Hij is het meest bekend van zijn rol bij de Klezmatics, maar heeft ook een veelvoud aan eigen bands en projecten.

Met z’n klezmer brass allstars nam hij in 2005 een carnavalsplaat op. Traditionele klezmer in hoog tempo, met een zeer grote dosis hoempa en springerigheid en waar de levensvreugde vanaf springt, maar zonder dat het stompzinnig of melig wordt. Kortom, echte feestmuziek.

Foto: Carnaval.com Studios (cc)

Kunst op Zondag | Carnavalswagens

, door

Dit weekend gaat het carnaval loos. Een stukje cultuur waarbij, naar verluidt, rangen en standen er niet toe doen en de spot wordt gedreven met de waan van de dag.

Voor velen bekend als een prachtig feest, waar je ongeremd jezelf kan zijn, mits verscholen achter maskers, pruiken en zotte kledij. Voor veel anderen bekend als een orgie van bierzuipen, lallen en billenknijpen. De vermeende carnavalsvierder die zich daaraan overgeeft heeft het carnaval net zo min begrepen als degenen die carnaval als louter een orgie van ongepaste zondigheid ziet.

Geen mens houdt het vol 365 dagen per jaar te hossen en te zingen, maar de wereld op vrolijke wijze op haar kop te zetten zou niet tot één week beperkt moeten zijn. De mens is te weinig nar.

Hoogtepunt van menig carnavalsfeest is de parade van carnavalswagens. Kunst of kunstig, u mag het zeggen. Zeker is dat hier veel creativiteit en ambachtelijkheid in is gaan zitten.

Het grappige is dat niet alleen humor om de humor voorbij rijdt. De essentie van carnaval indachtig, kun je ook maatschappelijk en/of politiek betrokken spot langs zien rijden. Het bespotten van staat (de politiek, de politici), kerk (of religie) en kapitaal (bedrijven, banken) hoort van oudsher bij carnaval.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Natuurgodsdiensten

, door

COLUMN - Rond 1900 was God dood en dat riep de vraag op waar godsdienst dan vandaan kwam. De vraag was eerder gesteld. In de vroege achttiende eeuw had de Napolitaanse geleerde Giambattista Vico geopperd dat de eerste mensen het weer, dat zo oncontroleerbaar was, hadden opgevat als goden. Dat leverde hem in het conservatieve, katholieke Napels de nodige problemen op, maar de gedachte bleef hangen en aan het einde van de negentiende eeuw kreeg ze zelfs een zekere actualiteit.

De oorzaak daarvan was dat de Europese geleerden steeds meer kennis verwierven van de grote godsdiensten. Het zoroastrisme, het hindoeïsme en het boeddhisme zijn maar drie voorbeelden. De koloniale bestuurders constateerden de enorme variatie binnen de islam. In Amerika ontstond de godsdienst van de mormonen. Zendelingen en etnografen kwamen terug met schatten aan informatie over religies waarover men voordien zelfs niet had gehoord. Er was zoveel meer informatie en al die godsdiensten waren zo ontegenzeggelijk vitaal dat de traditionele christelijke verklaring – godsdienst was ontstaan door Gods openbaring; afwijkingen waren ketterijen – domweg niet langer houdbaar was.

Een van degenen die een eigentijds antwoord zochten op de vraag naar het ontstaan van religiositeit, was de Schotse geleerde James Frazer, die tussen 1890 en 1922 een eindeloze hoeveelheid mythen uit verschillende culturen verzamelde. Aan de hand daarvan probeerde hij in zijn boekenreeks The Golden Bough het geloof van de mensheid in de oertijd te reconstrueren. Hij was niet de enige en er waren andere theorieën, maar wat ze met elkaar gemeen hadden was de aanname dat de oudste vorm van religie een natuurgodsdienst was geweest waarin mensenoffers een belangrijke rol hadden gespeeld.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

#Dezeweek | Ontslag

, door

COLUMN - Over carnaval, de paus, Henk Krol, en de kracht er niet meer voor hebben.

Als hij door het kraken van zijn openende oogleden ontwaakt. Als hij kleine kloofjes in zijn lippen trekt door adem te halen. Als hij zijn keel schraapt en krachteloos aan een snotje in zijn neus pulkt. In zijn hoofd gaan geen gedachten. Maar als hij in de scherven van leeggezopen bierflessen zichzelf aankijkt gaat er één ding door zijn hoofd: ‘Ik heb er geen kracht meer voor.’

Hij veegt wat confetti uit zijn haren. Op de vloer ligt natte serpentine, in zijn bed ligt een minderjarig vrouwenlichaam met slechts nog de helft van een sletterig pakje gemaakt van bloemen. Hij heeft een gebruikt condoom om zijn plasser en een frons op zijn voorhoofd. Als hij om te bierpoepen in de badkamer arriveert, treft hij een enigszins ongebruikelijk tafereel aan. En als hij er niet te brak voor was, was hij er ongetwijfeld van geschrokken.

In zijn badkuip ligt Henk, verkleed als verongelijkte 50-plusser. Henk is dronken, maar nog wakker. Hij wisselt kotsen af met het zingen van een zelfverzonnen lied. ‘Er staat een paardenvleeslasagne op de gang.’ Henk heeft duidelijk niet door dat zijn gastheer op het toilet naast de badkuip zit te poepen. Net zoals dat Henk niet doorheeft dat ouderen niet écht benadeeld worden, zijn eigen partij een janboel is en dat computervredebreuk wel een heel rare claim is voor mensen die normaliter Internet Explorer nog niet eens kunnen opstarten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Geen goede carnaval zonder bloco

, door

Ruim twee miljoen feestgangers omsingelden de bus. Op die bus staat een band, die met tamboerijn en basdrum opzwepende, vrolijke muziek maakt. Liedjes over sambascholen, blijdschap en over het leven van de Carioca zingen zanger en bezoekers mee. Dit is Cordão da Bola Preta (Koord van de Zwarte Bal), Rio’s oudste bloco tijdens het bekendste carnavalsfeest ter wereld. Sinds 1918 rijdt de open bus van dit straatfeest door de wegen van Rio Centrum.  Doordat Bola Preta Rio’s oudste bloco is, is het ook het bekendste straatfeest van de stad. Sinds afgelopen zaterdag is het ook Rio’s grootste bloco.

Zaterdag 9.30 uur. In de buurt Jacarepagua, in de westelijke uithoek van Rio, vertrekken continu bussen naar het oosten van de stad, naar Rio’s centrum. De bussen zijn afgeladen met honderdduizenden verkleedde Cariocas. Veel jongens dragen een rok, lippenstift en pruik. Vrouwen dragen rokjes en T-shirts bezaait met zwarte ballen. Bijna alle mensen in die bussen hebben maar een doel: Rio’s bekendste en oudste bloco zo snel mogelijk bereiken.

Eenmaal in het centrum komen alle bussen bijeen. Er ontstaat een kleine opstopping vlakbij Sambódromo omdat de praalwagens voor de optocht van die avond klaar staan midden op de weg. ‘Het beste is om hier uit te stappen. Na een rit van ruim een uur, met een temperatuur van ruim dertig graden…’ De 34-jarige Carioca Carlos Silva bezoekt Bola Preta voor de zesde keer. ‘Doordat het Rio’s oudste bloco is, denkt iedereen dat je er minimaal een keer in je leven geweest moet zijn. Daardoor is altijd zo druk. Als je geluk hebt zie je de wagen voorbij komen en hoor je de muziek.’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende