Van hologram naar stopverf

Dat de moderne natuurkunde woorden tekort komt om zijn eigen theorieën te beschrijven, is maar al te goed bekend. Het probleem is ongeveer een eeuw oud, zo oud als de kwantummechanica, en begon waarschijnlijk met het beeld van het 'ineenstorten van de golffunctie', een virtuele catastrofe die zich elke keer voltrekt wanneer we de wereld observeren. Want zonder waarneming, zonder meting, is het heelal een zee van mogelijkheden, een golf van waarschijnlijkheden. Alles en niks tegelijk. Een andere taalkundige vondst die bij nadere beschouwing als een worm in het brein blijft steken, is het zwarte gat. Een oneindig klein onzichtbaar object waarin alles dat door zijn zwaartekracht gevangen wordt, in hetzelfde niets verdwijnt. Ook hier doet de natuurkunde een dringend beroep op het menselijk vermogen om na verloop van tijd waanzinnige ideeën normaal te gaan vinden. Maar we zijn er nog niet. Grotere waanzin staan voor de deur. We mogen dus van geluk spreken dat natuurkundige Erik Verlinde een heel eenvoudige metafoor heeft bedacht voor zijn visie op de kosmos. Stopverf. Zo komt de lezer van 'Elastisch universum' toch op zijn pootjes terecht. Nou ja, een beetje.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een lot uit de kosmische loterij

COLUMN - Zo’n anderhalf miljard euro heeft de eerste detectie van zwaartekrachtgolven gekost. En volgens vrijwel iedereen die er een mening over heeft, was elke euro daarvan welbesteed. Astronomen hebben nu een nieuw ‘venster op de kosmos’ (die metafoor kwam ontelbare malen voorbij) en kunnen nu nóg dieper doordringen in de Oerknal. En dat is dringend noodzakelijk.

Niet omdat zoiets nieuwe onverwachte praktische toepassingen gaat opleveren (uitvinders hebben de komende eeuw meer dan voldoende aan de ontdekkingen van de vorige eeuw), maar om een steeds nijpender probleem op te lossen. Nijpend voor astronomen – maar daarom niet minder dramatisch. Sinds een aantal jaren begrijpen ze namelijk niks meer van het heelal.

Twee onoplosbare problemen

Twee problemen blijken onoplosbaar. Ten eerste (in niet-chronologische volgorde) is daar het fenomeen dat de uitdijing van het heelal niet langzaam vertraagt, zoals je zou verwachten (ten gevolge van de aantrekkingskracht van de kosmos) maar juist versnelt. Iets ‘duwt’ de expansie naar grotere snelheden. Dat probleem is mathematisch snel op te lossen door een enorme dark energy in de vergelijking te stoppen die deze stuwkracht kan leveren. Simpel en mathematisch doeltreffend – maar in fysisch opzicht is zo’n ingreep natuurlijk heel lelijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: NASA's Marshall Space Flight Center (cc)

Kunst op Zondag | Astronomie

De KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) heeft een prijs bedacht voor kunstenaars die zich laten inspireren door de astronomie. Tot 2 maart kunnen nominaties worden ingebracht.

Helaas moeten de in te zenden kunstwerken zich beperken tot schilder- en tekenkunst. Jammer, want met installaties en sculpturen valt er zo veel meer astronomisch uit te drukken. Wellicht kunnen kunstenaars die een gooi willen doen naar de prijs van 5000 euro hun licht opsteken bij collega’s die hen voorgingen wat astronomische inspiratie betreft.

Sterren, sterrenkijkers, observatoria en meer astronomische kunst.

Anselm Kiefer – Andromeda, 2001.
cc Flickr Jean-Pierre Dalbéra photostream Anselm Kiefer au Grand Palais Andromeda, la voie lactée, 2001 (détail)

Richard Wrightplafondschildering Rijksmuseum, 2013.
© Rijksmuseum vmWrightRichard93

Andy PlantHeaven & Earth.
cc Flickr Elliott Brown photostream Telescope sculpture - Museum of Liverpool

Hernan Puelma – La Busqueda (de zoektocht).
cc Flickr Jimmy Baikovicius  La Busqueda (The Search) en la Municipalidad de Vitacura

Tim Otto RothHeaven’s Carousel.

Leo Villareal – Cosmos (homage aan hoogleraar astronomie Carl Sagan).

Maree Blok en Bas Lugthartobservatorium Sterrenspoor.
© Maree Blok Bas Lugthart Sterrenspoor Zuidhorn

James Turrell –  Roden Crater (observatorium).

Glaskunstenaar Josiah McElheny en astronoom David Weinberg werken sinds 2004 samen.

Josiah McElheny – Island universe.
cc Flickr Javier D. photostream Josiah McElheny in Palacio Crystal

Thomas Macker – Map of Astrophysics and Cosmology I Want to Hold and be Held by One, 2011.
cc Flickr Lynn Friedman Thomas Macker Map of Astrophysics and Cosmology I Want to Hold and be Held by One

Marc Quinn – Planet, 2008.
cc Flickr Mark Pegrum phptostream Planet by Marc Quinn, Gardens by the Bay, Singapore

Waarmee we weer terug op aarde zijn.