Taakstraf of celstraf?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

Vanavond om kwart voor tien zendt de VARA een nieuwe aflevering uit van Zembla, waarin wordt ingegaan op taakstraffen. De documentaire belicht twee aspecten van de taakstraf. De perceptie van “straf” door de gestrafte, en hoe rechters ermee omgaan.

Uit onderzoek van Zembla blijkt dat veel gestraften het helemaal niet zo erg vinden zo’n taakstraf uit te voeren. Op zich kan ik me dat levendig voorstellen. Werken in de keuken van een verzorgingstehuis is ook helemaal niet zo’n straf. Maar bij een taakstraf gaat het ook niet primair om de straf, maar om de taak. Anders zouden we die mensen achter de tralies zetten. De taak moet een bewustwordingsproces in gang zetten, welke er toe zal leiden dat de gestrafte niet nogmaals in de fout gaat. Ik geloof daar meer in dan dat ik er in geloof dat een straf uitzitten in een omgeving van criminelen, die niet zelden trots zijn op hun daden, helpt. Het kan zo een goede manier zijn om onze gevangenissen te ontlasten.

Maar Zembla legt wel een zenuw bloot als ze constateert dat rechters nogal eens afwijken van de richtlijnen van het OM voor taakstraffen. Zo mogen verdachten van ernstige gewelds- en zedenmisdrijven, zoals zware mishandeling en verkrachting, geen taakstraf krijgen. Toch gebeurde dit in 2006 54 keer bij verkrachting en 225 keer bij aanranding. Bij zedenmisdrijven in totaal werd 883 maal een taakstraf opgelegd.

Ook geweldsmisdrijven zoals poging tot doodslag, poging tot moord en zware mishandeling werden nog al eens afgedaan met een taakstraf. Maar verreweg het schokkendste is eigenlijk wel dat recidivisten tot wel drie maal toe een taakstraf opgelegd kregen. De afgelopen jaren kregen gemiddeld 2000 mensen per jaar voor minimaal de tweede keer zo’n straf.

Wat mij betreft zijn dit duidelijke signalen dat ons taakstraffensysteem aan het doorslaan is en wordt ingezet waar het niet voor bedoeld is. Mensen die geweldsmisdrijven begaan of voor de zoveelste keer in de fout gaan mogen wat mij betreft niet “beloond” worden met een zo milde straf.

Reacties (27)

#1 Abhorsen

Mensen die mij persoonlijk kennen weten dat ik niet enorm geloof ik zo streng mogelijk straffen als oplossing. Maar ik was redelijk geschokt toen ik dit hoorde. Het is inderdaad aan het door slaan.

  • Volgende discussie
#2 Ernst

En vergeet niet: het feit dat een taakstraf wordt opgelegd, betekent absoluut niet dat die ook wordt uitgevoerd. Ik heb menigmaal voor de rechter gestaan met de gedachte “nu komt mijn cliënt er echt niet meer mee weg”, en verdraaid dat gebeurde vaak toch weer.

Als advocaat kan je dan moeilijk gaan roepen “sluit die man nu eens op”, maar ik kan niet ontkennen de neiging wel eens met moeite te hebben onderdrukt. Vandaar ook dat ik geen strafrecht meer doe, terwijl het wel een mooie manier van de overheidsmacht controleren is.

En voor een aantal zaken dient gewoon gestraft te worden, pogingen tot moord en verkrachtingen bijvoorbeeld.

We zijn vergeten dat we, voordat we een redelijk functionerend strafrecht hadden, we er gewoon zelf op uit gingen als we gekrenkt waren, met alle vendetta’s en andere ellende van dien. Het “oog om oog” van de bijbel is ook geen agressieve tekst, maar een beperking van de anders tot in de eeuwigheid (vrijwel letterlijk) doorgaande wraak en wederwraak (die nu nog landen als Albanië in de greep heeft).

Als ik verkracht zou worden en mijn verkrachter moest vervolgens 6 weekenden afwassen in het bejaardenhuis voor straf, dan zou ik daar geen genoegen mee nemen, want het is geen adequate straf, ik heb namelijk niet adequaat gewroken, en heb dus nog iets te wreken. Laat staan als iemand mijn naasten zou proberen om het leven te brengen of zou mishandelen (en vergis je niet, een beetje mishandeling heeft de vreselijkste, levenslange gevolgen, vaak ook fysiek en financieel).

En dit soort praktijken tast dus de rechtsorde (waarin de overheid het geweldsmonopolie dient te hebben) aan. Reuze gevaarlijk.

De doelen van het strafrecht, wraak, generale en speciale preventie worden op deze manier absoluut niet gehaald.

De vermenging van strafrecht met therapeutische doelstellingen, doet de zaak meer kwaad dan goed (waarmee ik niet gezegd heb dat je mensen niet van het onjuiste van hun handelen mag doordringen, of proberen op te voeden, maar een doel van het strafrecht is het niet).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 jeorne

“….dan zou ik daar geen genoegen mee nemen, want het is geen adequate straf, ik heb namelijk niet adequaat gewroken, en heb dus nog iets te wreken.

Ik vind het veronrustend dat iemand die beroepshalve met rechtsysteem bezig is in termen als “wraak” denkt… ik had altijd begrepen dat het rechtssysteem bestond om leden van de maatschappij te beschermen, en niet om individuen terzijde te staan in hun wraakacties.

Zou je wel tevreden zijn met een triviale taakstraf als dat die berechtte er vam weerhield weer te verkrachten?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Ernst

Jeorne,
Wraakgevoelens zijn volstrekte normale emoties als jou of je naasten iets vreselijks is aangedaan. Dat niet erkennen heeft niets te maken met een eventueel perfide persoonlijkheid van mij, maar is gewoon een algemeen menselijk gevoel. Juist als je je met het (straf)recht bezig houdt, dien je je ervan bewust te zijn, dat die gevoelens er zijn en ‘gewroken’ dienen te worden. Doe je het niet, dan tast je het draagvlak (de legitimiteit) van het strafrecht aan. En daarmee zet je de deur open naar eigenrichting en de wetten van de jungle.

Als een triviale taakstraf iemand er van weerhield mij te verkrachten, dan zou ik dat uiteraard van harte toejuichen, maar gewroken ben ik dan nog niet, noch daargelaten dat er van die taakstraf natuurlijk geen enkele generale preventie (afschrikking) uitgaat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 H. Pax

Wraak willen nemen is een algemeen menselijke karaktertrek. Alleen Goden kunnen daar vrij van zijn, en niet eens alle. Wraak nemen is ook psychisch en maatschappelijk noodzakelijk. Om het daarmee niet uit de hand te laten lopen, hebben samenlevingen het Recht (met advocaten en zo) ingesteld. Maar ook in onze moderne maatschappij is straf voor een misdaad bedoeld als vergelding, zeg maar wraak, en niet om mensen te verbeteren. Om mensen te resocialiseren die daar objectief werkelijk wel behoefte aan hebben, ga je ze niet straffen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Abhorsen

Ik had begrepen dat het recht er juist was om de rechtspraak te vrijwaren van persoonlijke wraakgevoelens en dit niet de leidraad te laten zijn. Precies omdat de betrokken deze altijd zullen voelen. Waar de wet boven gaat staan om het recht en de rechtspraak niet te laten leiden door persoonlijke gevoelens.

Ik heb overigens altijd het idee gehad dat “oog om een oog” juist een van de redenen was dat veel vetes ontstaan en oneindig zijn; “jij doet mij wat aan, dan mag ik wat terug doen, dan mag jij weer wat terug doen, etc.”. Je ziet deze cultuur nog steeds heel erg in het Middenoosten waar hij is ontstaan en de twee geloven die het aanhangen zijn daardoor constant in conflict met elkaar; Jodendom en Moslims. Ik zie meer het “de andere wang toekeren” van Jezus als het gene wat deze geweldspiraal uit het oude testament probeerde te doorbreken. Niet constant terug slaan als je wat aangedaan is om zo de spiraal te doen eindigen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Ernst

Inderdaad, maar juist om dat te kunnen blijven doen, moet er met de straffen wel recht gedaan worden aan de wraakgevoelens van slachtoffer en samenleving. De rechter, officier en advocaat proberen in ieder geval zonder dergelijke gevoelens te opereren, en zullen dus nooit bekenden van daders enóf slachtoffers moeten zijn.

Nee, het oog om oog is werkelijk nogal vredelievend, immers één oog mag gestraft worden door één oog van de ander te nemen (vaak overigens niet van de dader, maar lid van dezelfde familie, stam), niet twee ogen (waarop jij er dan weer drie neemt, en de ander dan weer 4 etc.etc.). Kortom, het is de eerste introductie van wat nu het proportionaliteitsbeginsel in het strafrecht heet. In hedendaagse oren klinkt eea natuurlijk wel agressief, maar dat was het dus juist niet, het was de afschaffing van de vete. Het jodendom kent die dan ook niet meer.

En ook christenen hebben natuurlijk maar twee wangen, dus die andere wang toekeren, dat kan je maar één keer doen.
En Christus, die zei zelf al dat hij gekomen was om het zwaard te brengen, dus ook in zijn optiek past het oog om oog.

En mijn gevoel van rechtvaardigheid is niet bevredigd indien iemand die een ander invalide schopt oid, er af komt met een taakstraf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Jan Jaap

Rechtspraak hoort niks met wraak te maken te hebben. Ten eerste is het persoonlijk en verschilt per individu (mensen die van mij zouden stelen zouden dan met een veel lagere straf ‘genoeg’ gewroken zijn).

Ten tweede levert het een geweldsspiraal op. Want juist het ‘oog om oog’ zorgt voor de spiraal van wraak en ‘wederwraak’. Als ik iemand verkracht en haar familie mij vervolgens vermoord, dan zal mijn familie weer wraak moeten nemen op haar familie voor mijn moord en dat tot in de eeuwigheid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Jan Jaap

@7: Wederom, je kan een straf niet bepalen op basis van ‘genoeg’ wraak.

Is er een straf (voor bijvoorbeeld verkrachting) die een rechter kan uitdelen waarvan het slachtoffer zegt ‘Oh ok, nu is hij genoeg gestraft?’ Ik denk het niet.

Je geeft de dader een straf die je als maatschappij ‘genoeg’ hebt bevonden en maakt vervolgens ‘eigen rechter spelen’ ook strafbaar om het alsnog ‘gelijk halen’ te onderdrukken.

Dat is de enige manier waarop je een enigzins werkbare straf systeem krijgt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Abhorsen

Hardtrack legt het beter uit dan ik, maar dat was precies wat ik bedoelde. Je ziet ook een oog om een oog veelvuldig worden toegepast in Isreal vs de Palestijnen. Elke vergelding roept een nieuwe vergelding op. Waardoor de spiraal nooit ophoud, juist omdat het oog om oog is. Als je geraakt wordt zoek je vergelding, wraak. Wat weer de andere kant raakt en daar weer tot de roep om vergelding vraagt.

Ik denk ook verder dat je het individu en de staat van elkaar gescheiden moet houden. De staat heeft andere rechten en plichten als zodanig, en ook andere verantwoordelijkheden dan het individu. De wraak wens van het individu staat vaak haaks op de taak om de openbare orde te handhaven. Bloed willen zien leid over het algemeen tot meer bloed willen zien van alle partijen. Het kan zelfs haaks staan op de handhaving van de orde en het recht. Het slachtoffer is de slechtste rechter.

Dat alles neemt niet weg dat het onzinnig is als mensen een taakstraf voor verkrachting krijgen. Maar dat heeft weinig met wraak in mijn ogen te maken of genoegdoening. Simpelweg dat het niet zal bijdragen in mijn ogen tot het handhaven van de orde. Het schrikt noch af, noch zal het herhaling voorkomen of zelfs iemand maar uit de maatschappij houden voor een bepaalde tijd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 jeorne

Mensen moeten inderdaad vertrouwen houden in de rechtsspraak, maar dat moet niet samenhangen met de ‘eerlijkheid’ daarvan (de zwaarte van de straf moet even ‘erg’ zijn als de misdaad), maar met het nut: het zoveel mogelijk voorkomen van dat soort misdaden. Die twee dingen sluiten elkaar natuurlijk niet uit, maar hoeven ook niet evenredig te zijn.

Tijdens maatschappijleer kreeg ik altijd te horen dat niet de zwaarte van de straf maar juist de grootte van de pakkans de meeste invloed had. Heeft iemand daar nog wat cijfers van ofzo?

Wraak is misschien erg lekker, maar heeft weinig nut – zeker op maatschappijk niveau.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Joost

Straf heeft weldegelijk altijd iets van wraak. Het idee is dat we met ons strafrecht “buiten proportie”-wraak voorkomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Mark

@Ernst:

“En Christus, die zei zelf al dat hij gekomen was om het zwaard te brengen, dus ook in zijn optiek past het oog om oog.”

Waar leid je dat uit af? Ik kan me ook iets herinneren in de trant van “hij die zonder zonde is, werpe de eerste steen”. En zoals je zelf al citeert het toekeren van de andere wang.

@HT, Ab: volgens mij moeten in een straf zowel een onderdeel wraak als een onderdeel bescherming van de maatschappij zitten. Waarom sluiten we bv. mensen op die degene die hem/haar ernstig mishandelde toch op? Toch zeker niet wegens hoge recidive?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Ernst

De hoofdfunctie van het strafrecht is het handhaven van de rechtsorde, dat kan alleen als de mensen die hun bevoegdheid tot wraak nemen, zich herkennen in dat systeem en er door opgelegde straffen.

Dit betekent niet dat als je iemand doodt, je ook gedood moet worden, maar als je als straf een weekje afwassen geeft, je dan geen recht doet aan hetgeen het slachtoffer gebeurd is en de samenleving eist.

Inderdaad. als je kijkt naar zo iets als vermogensdelicten, dan kan je nog doen of wraak geen rol speelt, en ben je met schadevergoeding (ook een soort wraak_ beter geholpen. Maar helaas, we hebben het hier ook over andere zaken, die zelfs indien er een lange gevangenisstraf voor wordt gegeven, nog lang niet altijd leiden tot een verzoend zijn van de samenleving.

Denk eens aan je kind, verkracht, vermoord en bebloed? Denk aan wat je met de dader zou willen doen. En denk dan eens aan wat er zou gebeuren als dat soort gerechtigde wraakgevoelens niet meer in een (geloofwaardog en gelegitimeerd) rechtsysteem zouden worden opgevangen.

Ik pleit niet (kennelijk is hier alles emotie en weinig denken) voor keiharde straffen, ik pleit voor straffen die zodanig zijn dat de samenleving er mee kan leven, en niet gedwongen wordt het recht in eigen hand te nemen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Ernst

TT,

Uit Matheus, naar ik meen.

En inderdaad, hij die zonder zonde is mag de eerste steen werpen, maar dat is geen afzwering van het strafrecht, maar van (net als dat oog om oog, Jezus was niet voor niets een nette joodse jongen) proportionaliteit.

Spuyt, schrik niet, ik ben het met je eens.

Overigens net naar Zembla gekeken, en het verdriet van het jarenlang misbruikte meisje die haar misbruiker een taakstraf zag krijgen (en de onredelijkheid van zo een lichte straf) sprongen -bij mij dan- behoorlijk in het oog.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Peter

Taakstraf i.p.v. gevangenisstraf. Ik heb me suf gegoogled, want ik wilde weten of een taakstraf dan wel zo’n straffe taak inhield dat het met gemak het equivalent van een gevangenisstraf kan zijn. Niks gevonden.
Weet één van de geachte aanwezige deskundigen hier daar misschien iets meer over?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Ernst

Taakstraffen kunnen van alles zijn, bijvoorbeeld 40 uur werken in een revalidatieoord (bijvoorbeeld gepast als je iemand tot invalide hebt gemaakt).

Overigens, het equivalent van 6 weken zitten is een aanmerkelijk lager aantal uren taakstraf (niet echt in een vaste verhouding, die wordt veelal in het vonnis bepaald).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Ernst

Je kunt google-en op alternatieve straf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Abhorsen

@13, de staf is volgens mij bedoeld om af te schikken en te zorgen dat je het niet doet. Als je het doet gebeurd er namelijk niets met je dat niet leuk is voor je. Daarnaast is tegenwoordig volgens mij ook de bedoeling dat je er van leert dat je het niet nogmaals doet, stukje heropvoeding. Wraak lijkt mij geen onderdeel uitmaken van het moderne strafrecht. Een stukje rechtvaardigheid voor het slachtoffer zal ook onderdeel uitmaken van de straf. Maar ik vind rechtvaardigheid halen iets anders dan wraak.

Natuurlijk is een taakstraf voor dingen als verkrachting enzo totale onzin. Ik zet sowieso mijn vraagtekens bij taak straffen of ze dus echt wel staf zijn. Zo vervelend lijken ze dus niet te zijn. Niet echt afschrikwekkend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Ernst

@19,

waarom het slachtoffer geen genoegdoening (en dat is iets anders dan ‘een stukje rechtvaardigheid’) gegund? En een straf is er niet om de dader een plezier te doen (of in therapie te stoppen), maar om hem te straffen. Niet omdat dat zo leuk is, maar omdat het voor de instandhouding van ons systeem en onze gereguleerde samenleving noodzakelijk is. En dat heb ik het nog niet over de rechtvaardigheid van het afstraffen van misdadigers.

En wraak, vergelding, dat is waar die straf in de eerste plaats voor dient. En dat kan je al dan niet leuk vinden (liever dansten we allen met bloemen in het haar over het gras), maar een feit is het wel.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Joost

“Het equivalent van 6 weken zitten is een aanmerkelijk lager aantal uren taakstraf.”

Ja, dat valt me altijd ook op. Je zou denken dat dat andersom moet zijn. 6 weken zitten of >6 weken taakstraf. Wat is daar de reden van?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Jay

@19 ik heb de indruk dat je meer met de term ‘wraak’ op zich moeite hebt dan met het gegeven dat daarmee samenhangt. Het draait er volgens mij om dat een slachtoffer gevoelens van wraak heeft (de dader moet boeten voor zijn daden). Zoals Ernst zegt moet een rechtssysteem die gevoelens in aanmerking nemen. Niet om uitsluitend als wrekende engel op te treden maar om ervoor te zorgen dat de straf zodanig is dat het slachtoffer zich niet ’tekort gedaan’ voelt (om het maar even heel simpel te beschrijven). Dat lijkt mij een belangrijk aspect van het recht, eigenlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Maus

“Opportuun” is het bedrijfsblaadje van het OM. In de aflevering van maart 2007 stonden wat vergelijkende cijfers over taakstraffen, boetes e.d.
Geen übergrondige analyse maar ’t is een beginnetje…

pdf-alert, bladzijde 17

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Mark

@Ernst: ook niet schrikken, kan me helemaal vinden in je reacties in 14 en 20. Wraak/genoegdoening hoort er bij.

In @14/15 lees ik dat je niet bedoelt dat een dader op dezelfde wijze gestraft moet worden als de daad, maar dat leek je met de quote van JC wel te bedoelen, vandaar de tegenquote.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 jeorne

In de laatste posts wordt gesteld dat het rechtssysteem 2 functies heeft: zoveel mogelijk ontmoedigen van misdaad, en het sussen van de wraakgevoelens van de slachtoffers. Dat laatste lijkt mij alleen belangrijk omdat die slachtoffers anders zelf zin krijgen in misdaad (omdat het niet ‘eerlijk’ zou zijn om een kindverkrachter plees te laten schrobben als taakstraf).

Ik wil niet ontkennen dat wraakgevoelens bestaan bij slachtoffers, maar die zijn niet minder kwalijk dan de ‘normale’ drang tot verminking, doodslag en ander toedienen van ongerief dat in de ‘echte misdadiger’ opborrelt. Een slachtoffer wordt anders niet veel meer dan een misdadiger die het systeem aan zijn kant heeft.
Als beide vormen goed te ontmoedigen zijn door een combinatie van hoge pakkans (sociaal stigma etc.) en milde straf, lijkt me de overblijvende groep recidivisten wel op te lossen met tbs/therapie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 ace

Vanochtend werd ik wakker met Radio 1 op mijn wekkerradio, en daar was Rob Trip net in gesprek met een boze meneer wiens naam me ontgaan is. Deze boze meneer had grote bezwaren tegen het voorstel van de VVD om taakstraffen te verbieden bij vergrijpen als aanranding en verkrachting. Dat klonk inderdaad heel stoer, zei de onbekende meneer, maar in sommige gevallen was ‘aanranding’ of ‘verkrachting’ de meest passende term voor het in de billen knijpen van een winkelverkoopster, of een ongewenste tongzoen van een wildvreemde. Daar hebben we nu eenmaal geen betere juridische term voor, en toch willen we er soms wel een rechterlijke uitspraak over hebben. Kan ik me voorstellen, want het is erg irritant en beledigend, maar er is wel verschil tussen zoiets of een werkelijke verkrachting — gedwongen seks. Moet je iemand gevangen zetten voor een ongewenste tongzoen?

Laat de rechter de vrijheid om daar afhankelijk van de situatie een wijs besluit over te nemen, zei de boze meneer, en ga niet als parlement de hele rechtsspraak dichttimmeren. Laat de rechter zijn werk doen. Ik vond dat een wijs woord om mee wakker te worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Ernst

Ik denk evenmin dat je taakstraffen moet afschaffen, maar er zijn nu eenmaal gevallen waar die straffen niet voor bedoeld zijn, en juist daar lijkt het uit de hand te lopen. Een keer in de billen knijpen of een tongzoen geven bijvoorbeeld is wel geschikt voor een taakstraf, maar wie oh wie doet van zoiets aangifte, en welke agent neemt hiervan aangifte op, en welke officier vervolgt daarvoor?

De zaken die voor de rechter komen zijn al op ernst geselecteerd, de overige gevallen zullen met eigenrichting (een draai om de oren) al zijn afgedaan.

  • Vorige discussie