Syrië en andere koloniale gedrochten

ACHTERGROND - Tribal. Just like Africa, was het oordeel van een van mijn Amerikaanse vrienden over Syrië. Het is verleidelijk om er zo over te denken, zeker in het grotendeels stabiele Europa, en om tot de conclusie te komen dat ze elkaar toch de hele tijd de kop afhakken in die landen. Het is een forse stap in de richting van een Niemöller-achtige theorie over de bloeddorst van verschillende etnische groepen – waar de blanke natuurlijk positief uit naar voren komt.

Een blik op een wereldkaart is voldoende om te begrijpen dat het toch een beetje anders ligt. In Europa liggen geen kaarsrechte, met een lineaal getrokken grenzen. Europese landen zijn, na talloze oorlogen in het verleden, grotendeels keurige afbakeningen van de gebieden van verschillende stammen of liever gezegd volkeren. Kunstmatig gevormde landen zoals Joegoslavië en België, beide ontstaan bij decreet van de Europese grootmachten, hebben in het verleden problemen veroorzaakt. Van de relletjes in de Voerstreek tot de zeer recente, smerige oorlogen in de Balkan – ze zijn allemaal terug te voeren op de creatie van kunstmatige landen waarbinnen verschillende volkeren gedwongen werden tot een ongemakkelijk samenleven.

Toen het Ottomaanse Rijk na de Eerste Wereldoorlog in elkaar stortte, werden de op de Turken veroverde gebieden bezet door de twee Europese grootmachten Frankrijk en Groot-Brittannië. Libanon en Syrië vielen onder Frans gezag; Palestina en Jordanië onder de Britten. Er bestond op dat moment geen Syrisch volk, geen Syrische cultuur, geen Syrische taal, geen Syrische variant van de islam. Er bestond alleen een taartpunt woestijn- en berggebied waar Arabieren, Assyriërs, Koerden, Turkmenen, Circassiërs en Armeniërs woonden. Het waren sjiieten, soennieten, alevieten, christenen of druzen. Ze spraken verschillende talen. Voorheen hadden ze geleefd in Ottomaans Syrië, dat zich uitstrekte van het huidige Turkije tot voorbij de Gazastrook. En al die verschillen bestaan tot op de dag van vandaag, nog uitvergroot door de aanwezigheid van honderdduizenden vluchtelingen uit onder andere Palestina en Irak.

Tijdens de Amerikaanse oorlog in Irak werd nogal eens de angst geuit dat dat land uit elkaar zou vallen. Nu is Irak al net zo ongelukkig op de kaart getekend als Syrië – iedereen die de gebeurtenissen daar sinds de val van Saddam Hussein een beetje heeft gevolgd, weet dat. Het zou juist goed zijn als Irak en Syrië uit elkaar vallen – als kunstmatige natiestaten van bij elkaar geraapte en uit elkaar getrokken volkeren hebben ze overduidelijk hun langste tijd gehad. Zoals het Frankische Rijk ooit uit elkaar viel, zoals de Nederlander ooit de Spanjaard het land uit heeft gejaagd, zoals Garibaldi ooit de Italiaanse volkeren aaneensmeedde, zo moet het Midden-Oosten de kans krijgen zichzelf opnieuw uit te vinden, met bijvoorbeeld, of zelfs in de eerste plaats, een Koerdische staat.

En hetzelfde geldt natuurlijk voor Afrika. Hutu’s en Tutsi’s woonden in eigen gebieden die ineens over drie verschillende staten verdeeld lagen, omdat (alweer) Frankrijk en Groot-Brittannië een machtsevenwicht in Afrika wilden bewerkstelligen. Congo is ook al zo’n ramp: een willekeurige, enorme lap jungle, ooit gedacht als achtertuin van de Koning der Belgen, thuis van een groot aantal verschillende volkeren. Wij hebben u nu voldoende ontwikkeld, zei de Belg in 1960; gaat u nu maar gezellig landje spelen. Het levert nog dagelijks onafzienbare ellende op.

Bij onze zuiderburen is het woord faciliteitengemeente al genoeg om diverse vage,protofascistische clubjes de straat op te krijgen en er bestaat een Europees land wat geen lid mocht worden van de VN onder zijn eigen naam omdat anders de Grieken boos werden. Maar als ze in Afrika of het Midden-Oosten genoeg ervan hebben om gedwongen in een kunstmatig land te wonen met een ander volk, dan noemen we dat een stammenstrijd van bloeddorstige halve wilden, al dan niet opgestookt door eventuele woestijnreligies vol haatbaarden. Lekker makkelijk. En lekker dom.