Subsidie voor Sargasso heeft veel opgeleverd

VERSLAG - Alle grappen en opmerkingen over het subsidieslurpende Sargasso mogen in de ijskast, want het is zover: de subsidie is op. In 2011 kregen we 80.000 euro van het Stimuleringsfonds voor de Pers voor het project Sargasso Verlicht. In een notendop rustte dat voorstel op drie pijlers, waarvan er twee pijlers gesubsidieerd werden: datajournalistiek en Wob-journalistiek. De derde pijler, het doorontwikkelen van het blog en het opbouwen van twaalf inhoudelijke themapagina’s als spil in verschillende netwerken, moesten we zelf financieren.

We hebben heel veel kunnen doen met die subsidie, en heel veel geleerd. Nu is het tijd om op een andere manier aan ons geld te komen. Daarbij roepen we onze community op om een kleine bijdrage te doen.

Data staat op de kaart

Vanaf de zomer van 2011 tot de zomer van 2013 hebben we een datajournalist fulltime ingehuurd. Eerst was dat Laura Wismans, die in 2012 naar nrc.next verhuisde. Toenmalig hoofdredacteur Dimitri Tokmetzis nam de datajournalistieke werkzaamheden over. Vanaf oktober 2011 hadden we een contract met ANP waarbij Sargasso datastukken leverde die via het ANP-netwerk verspreid werden. Die samenwerking heeft heel goed gewerkt: Sargasso heeft een goede naam opgebouwd binnen de journalistieke wereld als het gaat om datajournalistiek. Een paar voorbeelden van ons werk:

• Drie hackathons, waarbij programmeurs, designers en experts bij elkaar werden gebracht. De thema’s waren respectievelijk armoede in Nederland, de Tweede Kamerverkiezingen en de farmaceutische industrie. Alle drie hebben ze tot nieuwswaardige producties geleid.
• Er is veel werk verzet in het inzichtelijk maken van cameratoezicht in Nederland. Dit heeft tot enkele spraakmakende producties geleid.
• We hebben een aantal goede producties gemaakt over de Nederlandse lobby in Washington en Brussel.
• We hebben de veronderstelde afname van de regeldruk gefileerd.

In de afgelopen twee jaar is datajournalistiek als nieuwe, 21-eeuwse vorm van journalistiek zonder twijfel op de kaart gezet. Sargasso heeft daar een aardig steentje aan bijgedragen, en dat is mede mogelijk geweest door de subsidie van het Stimuleringsfonds. In de zomer van 2013 kreeg Tokmetzis een baan aangeboden bij De Correspondent, waar hij nu als data-nerd werkt.

De strijd om openbaarheid

Een belangrijk deel van onze subsidie had te maken met het bedrijven van onderzoeksjournalistiek, waarbij we de Wob, Wet openbaarheid bestuur, zouden gebruiken. Daar zochten we een mediapartner voor, maar helaas zijn verschillende reële opties op het laatste moment om verschillende redenen afgevallen. We besloten toen parttime een onderzoeksjournalist in te huren, Sjors van Beek. Zijn aanstelling zou zich dan moeten terugverdienen door het verkopen van verhalen aan andere media. Helaas liep het maken van onderzoeksjournalistieke producties minder soepel dan we hoopten. We waren verbaasd over de mate van weerstand die vonden bij overheidsinstanties waar we Wob-verzoeken indienden.

Momenteel lopen er meerdere bezwaarprocedures en rechtszaken. We stuitten direct op een groot verhaal over ambtelijke corruptie in Helmond, wat veel tijd heeft opgeslokt. Dat verhaal heeft geleid tot een mooie coproductie met Vrij Nederland, maar is nog altijd niet afgesloten. Andere samenwerkingen verliepen erg moeizaam. We denken dat dit vooral te maken heeft met gewenning. Aanvankelijk zijn media wel geïnteresseerd, maar al doende blijken er toch problemen te rijzen met betrekking tot inhoudelijke aanpak of praktische afspraken.

Ook hadden we te maken met flinke concurrentie. Omdat we Van Beek relatief weinig uren konden inzetten, verliepen de onderzoekstrajecten langzamer dan we wilden. We zijn enkele malen afgetroefd door andere media: een daarvan, Brandpunt, heeft daarbij bijvoorbeeld onze Wob-stukken gekregen, terwijl we zelf nog wachtten op de uitkomst van een aanvullend Wob-verzoek.

We hebben veel geleerd van onze onderzoeksprojecten. Wat wel en wat niet werkt, hoe we het publiek om hulp kunnen vragen, maar vooral hoe ontransparant de Nederlandse overheden nog altijd werken. In de toekomst blijven we inzetten op onderzoeksjournalistiek en de Wob, maar we gaan het op een andere manier aanpakken. De lezer krijgt daarbij een veel grotere rol, omdat hij/zij gevraagd wordt een bijdrage te leveren aan het project dat hij/zij het meest kansrijk vindt én bij het hele onderzoeksproject wordt betrokken.

Wat hebben we geleerd?

De subsidie van het Stimuleringsfonds gaf ons de mogelijkheid nieuwe dingen uit te proberen en onze naam als journalistiek medium te vestigen. Alle subsidie is gebruikt voor de beloning van de datajournalist en de wobredacteur.
We hebben een aantal belangrijke lessen geleerd:

• Het doorverkopen van artikelen werkt, maar alleen voor kleinere producties. De grote onderzoeken zijn niet rendabel te produceren en zullen altijd extra subsidie behoeven. Dat heeft vooral te maken met de matige vergoeding die andere media bieden.
• De inzet van vrijwilligers is zeer waardevol gebleken. We hadden een flink aantal producties niet kunnen maken zonder het belangeloze werk van onze achterban. Wat dat betreft is ons netwerk van grote waarde gebleken.
• Het eigen platform is een integraal onderdeel van ieder businessmodel. Als het platform niet goed functioneert, functioneert het hele businessmodel niet naar behoren. Het platform zelf verdient dan ook een robuuste financiering.

De toekomst

Sargasso heeft als platform een solide financiële basis nodig om op het huidige niveau door te kunnen gaan en verder te kunnen groeien. Daar werken we nu hard aan. De advertentie-inkomsten zijn niet bijzonder hoog, maar op dit moment onmisbaar in ons businessmodel. Daarnaast proberen we geld te verdienen door nieuwe diensten voor onze lezers te introduceren: we zijn bezig met een Sargasso Agenda, waarbij de vele debathuizen, podia en andere instanties hun evenementen aan de geëngageerde  Sargasso-lezer bekend kunnen maken. Een Sargasso Shop, waarin de redactie interessante boeken voor de Sargast selecteert, en waar in de toekomst nieuwe activiteiten aan gekoppeld kunnen worden. En een crowdfundingplatform, waar de lezer bepaalt welke tegels moeten worden gelicht, waar (onderzoeks-)journalisten direct met de lezer in contact komen en de lezer de opdrachtgever wordt.

Omdat allemaal mogelijk te maken, en om het blog draaiende te houden, hebben we de steun van onze lezers nodig. We werken met een kleine begroting, omdat veruit het meeste werk door vrijwilligers wordt gedaan. Dat is de kern van ons bestaan als platform voor publieke journalistiek. Desondanks is de site niet gratis: er is professionele aansturing nodig en het technisch onderhouden van de site is ook niet gratis. Met een kleine maandelijkse bijdrage kan Sargasso haar ambities najagen en ondertussen Nederland blijven voorzien van kritische reflectie op de actualiteit.