OPINIE - Staatssecretaris Sander Dekker komt met anti-pestwetgeving. Bij nadere bestudering van z’n voorstellen lijkt het er echter meer op dat hijzelf de pester is en het onderwijs het pestslachtoffer.
Sander Dekker is een uitblinker. In buhnepraat wel te verstaan. De laatste loot aan de stam is de wens om scholen wettelijk te verplichten om met “bewezen effectieve” pestprogramma’s te werken. Aanpakken dat probleem. Daadkracht uitstralen. Het klinkt allemaal mooi en nobel, maar over de effectiviteit kan sterk worden getwijfeld.
Hoeven scholen dan niets te doen aan pestgedrag? Het spreekt voor zich dat scholen een veilige omgeving moeten bieden voor alle leerlingen. Het aanpakken van pesten is daar een onderdeel van. Een veilige omgeving is tenslotte een noodzakelijke voorwaarde om tot een goed leerresultaat te kunnen komen. Alleen al om die reden zou een wet zoals die nu op tafel ligt, overbodig moeten zijn. Wat opvalt aan de voorstellen van Dekker is het repressieve karakter. De school moet dit, moet zus en wordt 100 procent verantwoordelijk gesteld. Hiermee gaat de staatssecretaris echter voorbij aan een aantal fundamentele zaken.
Invloedssfeer school
Ten eerste vindt het pesten niet alleen op school plaats, maar voor een flink deel ook daarbuiten. Buiten de invloedssfeer van de school dus. Daar kun je een school onmogelijk volledig voor verantwoordelijk stellen. Dit betekent niet dat de school geen rol kan spelen, integendeel zelfs. Maar de scholen volledig verantwoordelijk stellen heeft alleen maar afschuifgedrag tot gevolg. De school wordt dan niet alleen door de overheid, maar ook door bijvoorbeeld de ouders verantwoordelijk gesteld voor pestgedrag. En dat terwijl ook de ouders hierin ook een rol hebben.
Bureaucratisering
Ten tweede zorgt een dergelijke verplichting voor een nieuwe bureaucratiseringsgolf in het onderwijs. Een verplichting vraagt immers ook om verantwoording. En om tot een goede verantwoording te komen, moet er vooral zoveel mogelijk geadministreerd worden om fouten te voorkomen. Dit alles zal al snel lijden tot een papieren werkelijkheid waarin alles juridisch en administratief prima is geregeld, maar er nog steeds met regelmaat van de klok het een en ander fout gaat. Zie bijvoorbeeld de jeugdzorg.
Anonimiteit
Ten derde melden gepeste jongeren dit niet graag aan hun ouders of leraren. Sterker nog: bij voorkeur niet, laat onderzoek zien. Dit maakt het voor scholen een stuk lastiger om pestgedrag te bestrijden. Bij cyberpesten kun je als school nog kijken wat er op sociale media gebeurd. Maar is het de taak van de school om voor opsporingsdienst te spelen? Ik denk het niet. Dat je leraren voorlichting geeft hoe je pestgedrag en pestslachtoffers kunt herkennen lijkt me evident, maar dit is geen garantie dat het ook daadwerkelijk herkend wordt.
Bewezen effectief?
Ten vierde: wat is bewezen effectief? Op basis van welke criteria gaat de staatssecretaris dat beoordelen? Het is goed om hierbij te beseffen dat de criteria en de ‘bewezen effectiviteit’ niet los van elkaar staan. Toch heeft de staatssecretaris hier wel een punt. Veel programma’s zijn niet getoetst op effectiviteit. Daar valt vast nog behoorlijk wat winst te behalen. Maar wat doe je met een school die op basis van gezond verstand al tot een effectieve aanpak is gekomen? Verplicht je die om hun aanpak te laten evalueren? Als je dat een beetje goed wil doen, dan zadel je scholen op met torenhoge kosten. Geld dat vaak niet voorhanden is. En dan nog. Ook al heb je een fantastisch antipest-programma, als een onwillige docent er niet mee wil werken dan heeft het weinig toegevoegde waarde.
Controleren en afrekenen is niet de oplossing, dat werkt op de lange termijn alleen maar averechts: het leidt tot bureaucratisering en juridisering van het probleem. Daarnaast getuigt deze aanpak van weinig vertrouwen in de professional. De pestslachtoffers (en ook de pesters) zijn daarmee niet geholpen. Signaleren, de dialoog aangaan en toewerken naar een oplossing. En nee, in een cursus paardenknuffelen geloof ik ook niet. In je gezond verstand gebruiken wel. Echt, het kan. Vraag maar aan Atie van der Vlist, lerares op basisschool de Mijlpaal.
Reacties (19)
Ik denk dat Jaap Walhout terechte kritiek uit.
Terzijde wil ik opmerken dat pesten niet vanzelf verdwijnt, en het slachtoffer zelf er helemaal niets aan kan doen (zelfs niet na een weerbaarheidstraining), maar dat ingrijpen door volwassenen nodig is.
Een goede docent treedt hiertegen op.
“en het slachtoffer zelf er helemaal niets aan kan doen”
Onzin. Men heeft wel degelijk invloed op zijn/haar omgeving.
Men kan het probleem ook wat positiever benaderen:
http://kiva-de-methode-om-pesten-te-reduceren.plazilla.com/kiva-de-finse-methode-tegen-pesten
@2 Voorspelbare reactie weer van jou. Gerelateerde vraag: vallen weerbaarheidscursussen, ook voor kinderen bij wie dat niet helpt, onder een ‘bewezen effectieve aanpak’? Dat de aanpak getoetst is, wil niet zeggen dat die helpt in specifieke gevallen. Het kan zelfs averechts werken (kinderen versterken in het idee dat het hun eigen schuld is dat ze het pispaaltje zijn, met name).
@4:
“Voorspelbare reactie weer van jou.”
Dank je. Ik ga inderdaad graag over op actie ipv blijven discussiëren hoe zielig iets wel niet is. Wanneer je kinderen de juiste tools leert kunnen ze heel goed hun eigen gedrag en dat van hun omgeving veranderen. De KiVa methode laat dat ook zien. Deze kinderen krijgen meer empathie door een rollenspel, wat bijna altijd een onderdeel is van weerbaarheidstrainingen.
” Dat de aanpak getoetst is, wil niet zeggen dat die helpt in specifieke gevallen. Het kan zelfs averechts werken (kinderen versterken in het idee dat het hun eigen schuld is dat ze het pispaaltje zijn, met name).”
Klopt. Het zijn geen natuurwetten die je ze aanleert. Dan maar lekker niets doen en blijven klagen dat ze zielig zijn? Nee, je gebruikt de middelen die aanwezig zijn hoopt dat dat voldoende is. Als een kind gepest wordt ga je ermee aan de slag.
@2: ik had inderdaad moeten schrijven “dat het slachtoffer niet in alle gevallen er iets aan kan doen”.
@6:
Top.
@5
Dat maak jij ervan. Vind jij niet dat je voornamelijk de pesters moet aanpakken in hun gedrag? Ik dacht dat in rechtse kringen de dader juist hard gestraft moest worden en het slachtoffer genoegdoening moet krijgen? Valt me telkens weer op hoe dat sentiment ineens omdraait als het om pesten gaat. Misschien omdat de pesters zelf tot de rechtse lullen behoren?
Ach, luister niet naar mij, ik lul ook maar wat…
@8:
Pesters moeten ook aangepakt worden inderdaad. Maar zoals het artikel al aangeeft wordt pesten vaak niet (goed) gesignaleerd door ouders en/of leraren, omdat gepeste kinderen er niet met hun over willen praten.
En wat als ze aan de bel trekken? Dan zijn ze opeens NSB ers en groeit de weerstand tegen de slachtoffers juist.
Daardoor zou je je wellicht beter kunnen richten op het slachtoffer, zodat deze zichzelf weerbaarder kan maken en de pesters zelf aankan. Dat is trouwens ook lekker rechts: leren je eigen broek op te houden :p.
@9 Er zijn teveel scholen die zich uitsluitend richten op het slachtoffer, vanuit de gedacht dat die zichzelf ook staande moet kunnen houden in het verdere leven. Op zich nobel, in de praktijk desastreus.
Trouwens, als ik zo even naar die link over KiVa kijk, dan ziet het er vooral uit dat het werkt omdat de pesters eens een keer een koekje van eigen deeg krijgen. Zo moet het. Slachtoffers zeggen dat ze van zich af moeten bijten, helpt gewoon niet!
“Dit alles zal snel lijden tot…” *zucht*
Het idee dat scholen actief moeten zijn in het bestrijden van pesten, lijkt mij op zich goed.
Ik denk nl. dat pesten niet veroorzaakt wordt door het slachtoffer, maar door de omgeving.
Ik denk ook dat onderwijzers graag pesten tegengaan, als ze dit herkennen.
Ik denk niet dat dit door een minister opgedragen hoeft te worden.
Misschien is wel behoefte aan hulp/bijscholing om pesten te herkennen (of tegen te gaan).
@9: Er zijn ook gevallen waarin het pesten ophield doordat een leraar duidelijk maakt dat op school regels gelden.
Pesten wordt al gauw minder leuk als je ervoor moet nablijven.
En dan blijken de slachtoffers heel normale kinderen.
(en de pesters ook).
@12 Dat is eigenlijk ook waar ik impliciet op doel in de laatste alinea. Geef leraren de kennis om pestgedrag en pestslachtoffer te herkennen en je kunt al een hoop doen.
De liberale VVD gaat al jaren uit van een maakbare samenleving, waar het de PvdA decennia lang om heeft uitgelachen.
Godskolere. Weerbaarheidstraining, politiek, wetgeving, cursussen?
Een goed geplaatste vuist op ’t gezicht en pesten is zo afgelopen. Dat is geen populair standpunt, vooral voor iemand die zichzelf ‘links’ zou noemen, maar uit ervaring weet ik dat dat soms de oplossing is.
Hoe complexer we problemen & oplossingen maken en hoe meer we proberen om zaken te kwantificeren, hoe minder effectief het is in het dagelijkse leven op ’t schoolplein. Pesten is een taal, je moet antwoorden op een manier die begrepen wordt.
Daarnaast doen we net alsof we pesten kunnen ‘afschaffen’. Wanneer dringt het eindelijk eens door dat die maakbaarheid inderdaad een mythe is.
@16:
Tja de een maakt het te ingewikkeld en een ander simplificeert het probleem en beide lossen het niet op ;-)
Je moet vaak eerst moeilijke paden belopen om te begrijpen hoe de dingen werken.
Ik zie de rol van de ouders van de pester hier niet in? Zodra scholen hen aanspreken, krijg je standaard de reactie “Oh, ons kind doet dat niet, hoor.” Met de implicatie dat de pester heilig is – want immers, hoe durf je zoiets te zeggen over hun kind.
Zou mij niets verbazen als het merendeel van de pesters verwende kutkinderen zijn.
Ik zou bijna suggereren om kinderbijslag van pesters in te houden. Probleem lost zich dan direct op.