ACHTERGROND - Palestina is waarnemerstaat in de VN geworden. Een groot aantal landen erkent de oppositiecoalitie als vertegenwoordiger van het Syrische volk. Taiwan wordt door een beperkt aantal staten erkend, maar is wel een gewild handelspartner. De status van staten komt in vele vormen en maten.
Ik moet bekennen dat ik het begrip ‘waarnemerstaat’ niet kende voordat Palestina deze status onlangs kreeg toegekend. Het klinkt toch een beetje alsof je langs de zijlijn staat, en eigenlijk is dat ook nog steeds het geval. Want het is niet zo dat Palestina nu een soevereine staat is, met eenduidig zelfbestuur over een helder afgebakend stuk grondgebied.
Half december erkenden ruim honderd landen op een bijeenkomst van de ‘Vrienden van Syrië’ de Nationale Coalitie van Syrische Revolutionaire en Oppositionele Krachten als de ware vertegenwoordiger van het Syrische volk. De VS gingen hen voor en de Europese Unie volgde. Maar ondertussen zit Assad nog in zijn paleis, wordt hij nog gesteund (hoewel ook dit afbrokkelend is) door ondermeer Rusland en woedt de burgeroorlog door.
Wat betekent een status nu eigenlijk voor een staat? Besta je als land alleen als je door de VN erkend wordt? Is het belangrijk om erkend te worden door andere staten? Of kan je als land ook prima functioneren zonder die officiële erkenningen?
Dit artikel in The Economist biedt een aantal aardige invalshoeken. Om te beginnen, hoeveel landen zijn er nu eigenlijk? Dat is maar net hoe je het bekijkt. In 2010 kon je op een visumformulier om de VS binnen te komen kiezen uit 251 landen van herkomst, waaronder het Noorse Antarctische eilandje Bouvet en een niet meer bestaande staat als Zuid Jemen (Noord en Zuid zijn in 1990 met elkaar verenigd). Abchazië en Zuid-Ossetië komen niet op die lijst voor, terwijl ze meer aan de voorwaarden van een staat voldoen dan een Noors eilandje dat bijna tien keer zo klein is als Texel. Deze landen worden echter maar door een handjevol andere staten erkend.
Bij Hotmail kon je je in 2010 registreren met een keuze uit 242 landen, inclusief Bouvet. Kosovo, toen door 65 staten erkend, stond daar dan weer niet bij. En toch is het een bestaand stukje grond met eigen regering. Dit soort lijstjes bieden dus geen uitkomst.
Volgens de Verenigde Naties zijn er 193 staten. Besta je dan meer of minder als je op deze lijst van de VN voorkomt? Ook dat is niet het geval. Taiwan, Chinese Taipei, de Republiek China, hoe je het ook wilt noemen, wordt door de VN niet als onafhankelijke staat gezien en wordt maar door 23 staten erkend. Toch is het lid van de Wereldhandelsorganisatie en de Aziatische Ontwikkelingsbank en drijven vele staten handel met het land. Bovendien is, hoewel de Volksrepubliek China dat anders ziet, Taiwan een autonoom opererende entiteit, met een uitstekend functionerende economie en zou dus best als staat gekwalificeerd kunnen worden. Een veel vagere entiteit als de Heilige Stoel (de Paus) wordt dan weer wel erkend door de VN, zij het als waarnemer. Vaticaanstad, de lap grond waar de Heilige Stoel zetelt, komt niet op het lijstje voor.
Eén van de definities die de Duitse socioloog, historicus en econoom Max Weber (1864-1920) gaf voor een staat was het monopolie op het gebruik van geweld. Op zich een bruikbare definitie, maar in dat geval is (of was in ieder geval lange tijd) Somalië amper een staat te noemen. Het afgescheiden Somaliland, niet erkend maar de facto onafhankelijk en veel rustiger, voldoet daar veel meer aan.
Voor Palestina is de nieuw verworven status vooral van symbolische waarde. Het is voor de Palestijnen een erkenning van hun streven naar een eigen staat. Daarnaast opent de waarnemerstatus de deuren naar het Internationaal Strafhof. Dat biedt de mogelijkheid tot het indien van zaken over schendingen van het oorlogsrecht in de Gazaoorlog van 2008. Of de Palestijnse Autoriteit dit ook daadwerkelijk gaat doen is maar de vraag, de kans dat zij zelf ook onderwerp van onderzoek worden is reëel aanwezig.
Het ergste van een ‘niet-bestaand land’ zijn is misschien wel de uitsluiting van voetbaltoernooien. Gelukkig hebben de uitgeslotenen daar hun eigen oplossingen voor gevonden. Zo zijn er wereldkampioenschappen voor niet-erkende staten en is er een tweejaarlijks toernooi voor statenloze volken. Voor de Palestijnen is dit geen issue. Al ruim voordat zij waarnemerstaat werden waren zij lid van de FIFA.
Maar ook hier zegt een officiële status of erkenning niet alles. Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland worden vertegenwoordigd door het Britse Olympisch Comité, waardoor het Britse voetbalelftal zich moet kwalificeren voor de Spelen. Het Olympisch voetbaltoernooi wordt echter georganiseerd door de FIFA. En bij de FIFA is niet Groot-Brittanië aangesloten, maar de vier Home Nations. De Britten kunnen zich dus niet kwalificeren voor het voetbaltoernooi van de Spelen en het IOC staat niet toe dat de vier Home Nations afzonderlijk deelnemen. Voor de Spelen in Londen was een uitzondering gemaakt.
Reacties (3)
De erkenning van de Syrische opstandelingen als de vertegenwoordigers van het Syrische volk is wel een heel rare figuur, vooral voor Amerika. Het zal er wel mee te maken hebben dat vredesprijswinnaar en crypto-moslim Obama er de scepter zwaait…
ik zie het meer als een gebaar van goede wil richting Palestina. geen volwaardig lid geworden maar toch houden we van je. tevens een gebaar richting Israel. wees voorzichtig met je grensoverschrijdende activiteiten, we keuren het af. een diplomatiek gebaar dus waar je feitelijk weinig mee kunt. een soort safe zone Srebrenica . een soort wassen standbeeld waar ministerie van defensie op staat.
“In 2010 kon je op een visumformulier om de VS binnen te komen kiezen uit 251 landen van herkomst, waaronder het Noorse Antarctische eilandje Bouvet”
Ik vermoed dat je in plaats van landen had moeten schrijven landen en territoria. Even als tests: Stonden op dat lijstje ook Wallis en Futuna, het Brits Indische Oceaanterritorium en Guam? Allemaal gebieden die op zulke lijstjes voorkomen, maar daarom nog zeker niet als land erkend zijn (net zo min als Bouvet).
“een uitstekend functionerende economie en zou dus best als staat gekwalificeerd kunnen worden.”
Ik neem aan dat je dit criterium voor een staat zelf hebt verzonnen? Lijkt me een bijzonder gevaarlijke, aangezien tientallen door de VN (en alle andere erkende landen) erkende staten daar niet aan voldoen en dus volgens jouw criterium niet of minder staat zijn.