Sollen met voorzieningszekerheid

OPINIE - Als de voortekenen niet bedriegen, verschuift de hoofdaandacht van het energiebeleid naar het thema voorzieningszekerheid. Nu ja, misschien was dat al lang het voornaamste aandachtspunt. Als overheden ergens mee bezig waren, dan was het wel het langs diplomatieke of andersoortige weg veilig stellen van de aanvoer van energiegrondstoffen. In woorden leek wellicht klimaatverandering prioritair thema te zijn, gezien de vele discussies erover, maar in daden ging het steeds vooral over betaalbaarheid en betrouwbaarheid.

De sterk gegroeide internationale geopolitieke spanningen, in het bijzonder met Rusland, doen vermoeden dat voorzieningszekerheid voorlopig met stip op plaats één staat. Ga maar na: Rusland is ’s werelds grootste olieproducent en na de VS de grootste gasproducent, en een van de grootste olie- en gasleveranciers van de Europese Unie, dus we moeten wat.

Maar wat?

Het logische en verstandige antwoord zou zijn: in samenwerking met enkele andere (EU-)landen analyseren welke energiestromen in welke delen van de economie aan leveringsrisico’s bloot staan, inventariseren welke opties aan de aanbod- en vooral ook de vraagzijde ter beschikking staan, en wat de kosten en baten van de verschillende opties zijn. Deze kunnen dan vervolgens systematisch worden aangepakt.

Hoor ik daar de term vijfjarenplan vallen? Ja, iets in die geest lijkt me zo gek nog niet, al kan de instrumentatie marktgericht zijn (prijsprikkels) in plaats van command and control. Maar dat er planmatig en samenhangend moet worden gewerkt, lijkt me een open deur. Of is er iemand van u die denkt dat ‘de markt’ alle oplossingen wel zal genereren, ook ten overstaan van landen met enorme fossiele voorraden die marktprincipes alleen maar omarmen wanneer en zolang dat in de machtspolitieke kraam te pas komt?

In zo’n logisch en verstandig antwoord zou zonder enige twijfel een grondige aanpak van energie-efficiency een prominente plaats innemen. Dat is immers een optie die in de categorie gratis tot geld toe valt, die meerdere maatschappelijke doelen tegelijk dient, en die – anders ging het wel vanzelf – een aantal institutionele en organisatorische barrières kent die bij uitstek door een voorzieningszekerheid zoekende overheid kunnen worden opgeruimd. Vanuit het perspectief van voorzieningszekerheid is vooral efficiencyverbetering voor gas- en olieverbruik aan de orde. Daarnaast lijkt me een versnelde introductie van hernieuwbaar en groen gas het overwegen waard, omdat dit rechtstreeks aardgas of slimmer nog motorbrandstoffen kan vervangen.

Maar ik voorspel: een logisch en verstandig antwoord zal niet worden gegeven, en daarnaast: wat er aan antwoord wordt gegeven, zal niet worden afgestemd met omringende landen, laat staan met de hele EU. Ieder gaat voor zijn eigen lijn.

De interessante kwestie is nog wel: wélk onlogisch en onverstandig antwoord zal worden gegeven? Place your bets now.

Mijn gok is dat er niet zo veel verandert – en dat lijkt me op zichzelf al onlogisch en onverstandig. Misschien worden wat goede voornemens gemaakt, verpakt in welluidende bewoordingen die verwijzen naar de verslechterde relatie met president Poetin, en die de noodzaak van onafhankelijkheid van de grillen van dat land en zijn oligarchen onderstrepen. Maar actie? Nou ja, wellicht wordt er iets meer haast gezet achter schaliegaswinning, wie weet; dat levert dan vervolgens weer zoveel verzet op dat er per saldo geen kubieke meter Russisch gas wordt vervangen. Waarna hernieuwd gelijm en geslijm met Rusland toch weer de olie- en gasleveranties uit dat land moet veiligstellen.

Nederland durft het om die reden niet aan te bedanken voor het volgende wereldkampioenschap voetbal in Rusland, in 2018. Maar onze nationale trots moet al na de groepsfase het toernooi verlaten, na smadelijke nederlagen tegen Qatar, Saoedi-Arabië en Koeweit, nota bene in het stadion van Samara, centrum van olie- en gasactiviteiten van staatsbedrijf Rosneft. Het gerucht dat het Nederlands elftal al zijn wedstrijden verloor op klemmend verzoek van de Nederlandse regering kon nooit worden bevestigd.

Dit stuk verscheen eerder op Energiepodium.