COLUMN - van Prof. Dr. Bert van den Braak.
Woensdag 28 februari was er een unicum in de Tweede Kamer. Dat deed zich voor bij de behandeling van het wetsvoorstel om een elfde gemeente toe te voegen aan de lijst van gemeenten waar het coffeeshop-experiment mag plaatsvinden. SGP’er Diederik van Dijk diende een motie in om de Kamer te laten uitspreken dat het D66-initiatiefvoorstel over het invoeren van de gesloten coffeeshopketen dient te worden ingetrokken. Dat wetsvoorstel ligt bij de Eerste Kamer.
Van Dijk stelt: het door de Tweede Kamer op 21 februari 2017 aangenomen initiatiefvoorstel is op grond van artikel 82, 1e lid een initiatiefwetsvoorstel van de Tweede Kamer geworden en zij gaat erover.
Het initiatiefvoorstel werd in 2015 ingediend door Vera Bergkamp en door haar in 2017 met succes verdedigd in de Tweede Kamer. Daarmee werd het inderdaad formeel een initiatiefvoorstel van de Tweede Kamer. Die droeg Bergkamp op het wetsvoorstel in de Eerste Kamer te verdedigen. Zij gaf die verdediging in juni 2021 (na haar verkiezing tot Kamervoorzitter) over aan haar fractiegenoten Joost Sneller en Sjoerd Sjoerdsma.
Formeel is het de Tweede Kamer die kan besluiten tot intrekking. Dat is sinds 1945 zeven maal gebeurd. Zo werd in 1956 een eerstelezingsvoorstel over regeling van een parlementsloze periode (ingediend door P.J. Oud) ingetrokken. Hetzelfde gold in mei 2023 met een initiatiefvoorstel van VVD en CDA over het laten vervallen van het verplichte voorzitterschap van raadscommissies door raadsleden, Statenleden en eilandsraadsleden.
Een ander voorbeeld was een initiatiefvoorstel van GroenLinks over duurzaam geproduceerd hout (en een bijbehorende novelle). Dat was omdat tijdens de behandeling in de Eerste Kamer bleek dat er strijdigheid was met EU-regels.
Het waren echter steeds de verdedigers van het voorstel die om intrekking verzochten. Dat dit buiten de indiener c.q. verdediger omgaat, is niet eerder gebeurd.
Bij de indiening van zijn motie bleek Van Dijk namelijk geen overleg met Sneller te hebben gepleegd. Van Dijk verwees naar de Grondwet en stelde dat de Tweede Kamer nu eenmaal het recht heeft dit te doen. Formeel mag dit zo zijn. Er is geen precedent en deze stap zonder overleg met de verdediger nemen, grenst niet alleen aan onhoffelijkheid. Dat is het gewoon.
Uiteraard is het aan de verdediger om te beslissen over wel of niet voortzetten van de verdediging. Dit is niet iets wat de Tweede Kamer bij motie – en al helemaal niet zonder overleg – moet doen; zelfs al is het formeel toegestaan.
De SGP lijkt dus haar constitutionele kompas te hebben verloren, maar zeker haar oog voor wat constitutioneel betamelijk is.
Deze column verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut.
Reacties (20)
Dit is niet iets wat de Tweede Kamer bij motie – en al helemaal niet zonder overleg – moet doen; zelfs al is het formeel toegestaan.
Anti-demokratische partijen zullen elke gelegenheid aangrijpen om hun zin te krijgen.
Ze laten zich niet tegenhouden door fatsoen.
Wen er maar aan.
Formeel mag het. Zie het probleem niet. Moraalridders!
Liever onhoffelijke politiek binnen de wet dan vriendelijke daar buiten. Met een van alle hoffelijkheid ontdane parlementariër als Sjoerdsma gaan overleggen lijkt me sowieso een weinig verheffende exercitie. Misschien intrekken en gewoon direct gaan legaliseren, dat zal ze leren.
Waar maken die gereformeerden zich eigenlijk zo druk over, je kan mij niet wijs maken dat Johannes zijn openbaringen kreeg door alleen water en brood te nuttigen.
‘Alles is geoorloofd, zolang het niet expliciet is verboden’, schijnen sommigen te denken. Maar met die opvatting kun je onmogelijk een functionerende democratie in stand houden. Of een functionerende beschaving.
Niet alles maar wel wat wettelijk is vastgelegd. Zonder wettelijkkader kun je onmogelijk een functionerende democratie in stand houden. Je kan veel van de SGP zeggen maar ze zijn rechtsstatelijk betrouwbaar en niet populistisch. Dat ze als eerste een recht gebruiken dat er blijkbaar al langer was doet daar niets aan af
Dat is precies het tegenovergestelde van wat ik zei. Lang niet alle staatsrecht is wettelijk vastgelegd. Voor een aanzienlijk deel zijn het gebruiken die algemeen gerespecteerd worden. Dat is niet alleen in Nederland zo, maar in elke democratische rechtsstaat. Je kunt niet alles wettelijk dichttimmeren.
Een voorbeeld: er staat nergens in de wet dat een kabinet af moet treden als de Kamer het vertrouwen opzegt. Maar dat wordt wel als een belangrijk staatsrechtelijk principe gezien. En de democratie zou behoorlijk in de knel komen als een kabinet een aangenomen motie van wantrouwen naast zich neer zou leggen.
Ik dacht dat we hier het bovenstaande artikel bespraken, jij voert blijkbaar een heel andere discussie.
Als je niet wenst te begrijpen wat mijn reacties met dat artikel te maken hebben, heeft het geen zin om alsnog te proberen dat uit te leggen. Ik begin er dus maar niet aan.
Ja moet je horen, jij en anderen maken hier blijkbaar een denkfout dat het niet gebruiken van een formeel recht gelijk staat aan een ongeschreven regel. Dat is onzin.
Ongeschreven regels zijn gebruiken die in zwang raken omdat formele rechten niet bestaan of dermate ambigu zijn dat er ruimte is voor interpretatie. Ongeschreven regels zijn ook nog eens onderhevig aan ongeschreven evolutie en kunnen ongeschreven wijzigen met de ongeschreven tijd. Dit hele artikel had kan worden samengevat met: “De SGP heeft iets gedaan en dat recht hadden ze”. De rest is alleen maar ingekleurde verontwaardiging en stemmingmakerij.
Wat betreft je voorbeeld in 4.3. Dat is ook niet juist. Na een motie van wantrouwen volgen meestal verkiezingen maar de kamer kan ook een nieuw kabinet vormen en benoemen zonder en die kan missionair per koninklijk besluit de rest ontslaan. De kamer kan ondertussen alle besluitvorming daarvan blokkeren die haar niet bevalt. Het enige wat niet kan, omdat het land ook in een impasse bestuurd moet worden, is geen kabinet en ministers totdat de nieuwe aantreden. Dat een kabinet alleen vertrekt uit beleefdheid naar ongeschreven regels is volstrekte onzin.
Er zijn ongeschreven regels omdat nou eenmaal niet alles exact in geschreven regels vast te leggen is. En omdat je in een gigantische politiestaat terecht zou komen als er geprobeerd zou worden om werkelijk alle normen en waarden wettelijk te regelen.
Het neemt niet weg dat geen enkele democratische rechtsstaat overeind blijft als politici alle ongeschreven regels aan hun laars zouden lappen. Soms kan daar een reden voor zijn, maar die is er lang niet altijd. En dan is: ”Er is niks mis mee want het is niet expliciet verboden’ niks meer of minder dan holle, populistische retoriek.
En je probeert mijn voorbeeld te weerleggen met een doorzichtige stropop. Ik zei daar helemaal niks over nieuwe verkiezingen na een motie van wantrouwen, maar over het aftreden van een kabinet.
Ik denk dat mijn punt duidelijk genoeg is voor wie het wil begrijpen. Dus ik laat het hierbij.
Ik claim nergens dat ongeschreven regels er niet zijn of geen nut hebben.
Ik leg alleen uit dat er niet plotseling ongeschreven regels ontstaan als er geschreven regels zijn, ook niet als de geschreven regel lang niet gebruikt is en ook niet als de consequentie je niet aanstaat zoals hier het geval lijkt, dat kwartje wil maar niet vallen.
Het was jouw voorbeeld. Na nieuwe verkiezingen volgt ook een nieuwe formatie ik dacht dat dit evident was, dat had ik misschien wat duidelijke moeten uitleggen gezien je moeite met implicaties. Het resultaat is hetzelfde, de oude club staat op straat als de nieuwe aantreedt, per koninklijk besluit, daar is niets vrijwilligs of ongeschreven aan.
Stropop gebruiken als argument om niet met argumenten te komen is de hardcore definitie van stropop.
Maar ik ben het verder met je eens, we zijn hier denk ik wel klaar.
Maar wat vinden de vrouwen (o.a. mevrouw Van Dijk, moeder van vijf kinderen) binnen de SGP van deze hele kwestie?
Dat is in SGP kringen heel eenvoudig, dat bepaalt broeder van Dijk.
Ja, dat is treurig.
Dat is het. Aan de andere kant woon ik ongeveer in de bijbelgordel waar de SGP sinds heugenis een dominante factor is en het is ook weer niet zo erg als vaak gedacht wordt. Ik deel hun extreme religieuze standpunten niet en dat is geen geheim maar ik kan toch een aantal tot mijn vriendenkring rekenen. Hoewel we elkaar niet moralistisch de maat nemen, zijn af en toe plagerige grappen over en weer best oké.
Van diegenen die ik goed ken is het zeker niet zo dat vrouwen onderdrukt worden. Naar buiten toe zijn het de mannenbroeders die Kerk en Partij leiden maar het is zeker niet zo dat hun vrouwen alleen maar volgen of (thuis) niets te zeggen hebben.
Wat ik bedoel te zeggen, het zijn niet mijn ideeën en ze zouden op moeten houden met het achterstellen van vrouwen in bestuurlijke functies maar in de dagelijks omgang merk je daar niet veel van. Hun kerk verandert ook en gaat uiteindelijk ook met de tijd mee, ze doen er op sommige punten alleen langer over.
Tsja,, maar stel, je krijgt (sorry, God schenkt je) vijf kinderen. En een van die kinderen is homo. Wat is dan je dagelijkse omgang? Scoor je dan nog steeds punten in je wereldlijke vriendenkring als je je kind ontkent?
Ik zal niet ontkennen dat dit soms tot grote problemen kan leiden maar in mijn omgeving zie ik toch meestal dat wanneer het erop aankomt acceptatie volgt. Voor de meeste wint de naaste liefde het van de veroordeling van wat sommige aanmerken als zonde.
Misschien volgt acceptatie als het hun eigen kind betreft.
Maar intussen heeft de SGP wel standpunten die het geluk van zo’n kind beperken.
(als het aan de SGP ligt, zouden homoseksuelen niet trouwen kunnen. Dat heeft gevolgen als een partner overlijdt (kan de overblijvende partner nog in het huis blijven wonen? Wie krijgt de voogdij als de overledene een kind had?) en natuurlijk voor de mogelijkheid om een gezin te stichten (bij mannen: adoptie. bij vrouwen met name: voogdij))
Homo’s? Transgeners bedoel je, dat is nu waar ze zich mee bezighouden.
Nogmaals ik ben geen SGP-er en deel hun meer uitgesproken standpunten niet, ik ben alleen wat meer bekend met die wereld waardoor ik hier in een positie kom waardoor het lijkt dat ik die verdedig maar dat doe ik niet.
Zij hebben wel recht op hun standpunten, ook als jij en ik er andere op na houden. Verandering volgt langzaam in die kringen, ik pleit voor een beetje meer geduld en iets minder elkaar de les lezen.
Zij veranderen ook, ik zie steeds meer jongen mensen uit die kringen die vragen stellen of sommige zaken niet anders moeten, ook binnen de kerk en de partij. Maar ook ouderen die er mee te maken krijgen en dan niet meer zo zeker zijn, het kost tijd. Die tijd is er want met twee zetels ligt het niet aan hun.