Overzicht

serie

Vaste Gasten

Foto: daisy.images (cc)

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.


Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten 2018 met Esther Perel

, door

RECENSIE - Gaandeweg de zesde aflevering van Zomergasten 2018, kreeg ik steeds meer het gevoel dat Janine Abbring verliefd was op Esther Perel. Hoe ze glunderde toen Perel vertelde dat ze negen talen sprak. Hoe ze straalde toen Perel zei dat ze net zestig was geworden. Hoe ze tranen in haar ogen kreeg toen Perel over haar jeugd en ouders vertelde. Hoe ze jubelde toen Perel het had over hoe ze haar Joodse wortels een nieuwe context gaf door een pop-up synagoge te bezoeken met een homoseksuele rabbi. ‘Ik ben op zoveel niveaus jaloers nu’, zei Janine Abbring toen. Abbring gaf Perel in alles gelijk, zoals je dat doet als je ze verliefd bent. Ze hing aan haar lippen, van het begin tot het eind. En gaf Perel alle ruimte om haar verhaal te doen. Dat verhaal stond als een huis. Of als een stoel, om met Han Peekel te spreken.

Om eerlijk te zijn kende ik Esther Perel nog niet voordat deze avond begon. Dat ligt vermoedelijk aan mij, Esther Perel had er genoeg aan gedaan om zichzelf bij me in de kijker te spelen. Om het een beetje goed te maken, had ik gistermiddag wat zitten googelen. Behoorlijk wat uitspraken die Esther Perel tijdens Zomergasten heeft gedaan, had ik de middag ervoor al gelezen. ‘Zekerheid is de vijand van het veranderen’ bijvoorbeeld (had zij maar tegenover Eric Wiebes gezeten, dacht ik toen ze dit zei). En ‘wat aantrekkelijk is in het begin van een relatie, wordt later een bron van ergernis’. Of: ‘Vroeger was monogamie één persoon in je leven, vandaag de dag is monogamie één partner tegelijkertijd.’ Ze is niet bang om zichzelf te herhalen, wil ik maar zeggen. Esther Perel heeft haar kijk op menselijke relaties fijn geslepen in haar boeken en lezingen en voelt zich niet te beroerd om woorden te gebruiken die hun waarde al hebben bewezen. (En elke keer als ze zichzelf zag citeren, meende ik een vertederde glimlach bij Janine Abbring te zien.)

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2018 met Esther Perel

, door

NIEUWS - Let op: dit is niet de recensie van Zomergasten met Esther Perel. De recensie leest u hier.

In de zesde en laatste aflevering van Zomergasten 2018 ontvangt Janine Abbring psychotherapeut Esther Perel, bekend van haar onorthodoxe kijk op menselijke relaties. Esther Perel is in 1958 geboren als kind van twee Poolse overlevenden van de holocaust. Opgroeiend tussen nog veel meer slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, ontdekte ze dat er twee groepen waren: ‘Zij die niet stierven en zij die weer gingen leven. De laatsten waren degenen die begrepen dat erotiek een tegengif is voor de dood.’

Inmiddels heeft Esther Perel een therapiepraktijk in New York. Haar boeken spitsen zich toe op de spanning tussen de menselijke behoefte aan veiligheid aan de ene kant en vrijheid aan de andere kant. Ze heeft bij Oprah Winfrey op de bank gezeten, TED Talks gehouden die miljoenen keren zijn bekeken, boeken geschreven die op NY Times bestsellerlijst staan en ze houdt een podcast (‘Where should we begin’) waarin ze de hele wereld laat meeluisteren naar haar therapiesessies. 

Aangezien ik volslagen onbekend was met Esther Perel, heb ik bovenstaande overgenomen uit het onvolprezen Wikipedia (aanrader). Ze werd in Amerika bekend nadat ze over de Lewinsky-affaire schreef, waarbij ze het begrip ‘erotische intelligentie’ muntte.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | ‘De dokter zal uw been weer even aan zetten’

, door

COLUMN - Genetische manipulatie is eng. Knoeien met het DNA van dieren wordt over het algemeen afgekeurd – actiegroepen hebben het dan over ‘de integriteit van de soort’ en dergelijke; de gewone burger vreest dat soort onderzoek vanwege een irrationele vrees dat je van ‘vreemd’ DNA vast iets engs kunt oplopen.

Maar zodra onderzoekers zeggen dat het sleutelen met DNA geschiedt in de strijd tegen ziekten, om ‘straks misschien mensenlevens te kunnen redden’ (en welke onderzoeker zegt dat nou níét), dan wordt het grote publiek een stuk coulanter. Dan is de meerderheid best bereid om die onderzoeker zijn gang te laten gaan. Zo vindt 57 procent van de Amerikanen het prima om varkens te manipuleren zodat ze donororganen kunnen leveren, en een vergelijkbare meerderheid vindt het aanvaardbaar dat het DNA van een ongeboren vrucht gemanipuleerd wordt als het kindje daarmee gezond(er) blijft. Wat dat betreft hoeven Aaron Sun, van de universiteit van Pittsburgh, en zijn co-auteurs zich geen zorgen te maken, mocht hun onderzoek ooit het menselijk DNA gaan beroeren.

Sun et al. wierpen zich op oude vraag waarom het ene dier een verloren gegane ledemaat weer terug kan laten groeien, en een ander niet. Nauwkeuriger gesteld: waarom kunnen salamanders dat wél en hagedissen dat veel minder (die krijgen een lammig ding dat op de verdwenen ledemaat lijkt maar geen zenuwen heeft) en kunnen ‘hogere’ gewervelden zoals zoogdieren dat helemaal níét.

Foto: daisy.images (cc)

Goed volk | Sinterklaas op de Waddeneilanden

, door

De waddeneilanden zijn een schatkamer van volkscultuur. Eeuwenlang waren ze geïsoleerd van de rest van Nederland en eigenlijk is het isolement pas met de komst van het massatoerisme doorbroken. Daardoor komen op deze eilanden nog tradities en gebruiken voor die in de rest van Nederland verloren zijn gegaan.

Een spannend voorbeeld zijn de Sinterklaasfeesten die alleen de naam met het ons bekende Sinterklaas op 5/6 december gemeen hebben en overblijfselen lijken te zijn van oude vruchtbaarheids- en initiatieriten. Omdat ze geen toeristische attracties zijn maar alleen door de eilandbewoners zelf worden gevierd, is er weinig informatie over, vooral het ‘Sunneklaas’ op Ameland, dat door de eilandbewoners zó wordt afgeschermd van de ‘buitenwereld’ dat het zelfs in de documentaire ‘Wild Geraas‘ (2016) niet bij name genoemd wordt. Vaak zijn overeenkomsten met Carnaval evident.


Deze blog staat enerzijds op zichzelf, anderzijds is het één van de opwarmers voor een dubbelblog over Zwarte Piet dat volgens plan half november moet verschijnen. Het toont de lezer dat het Sinterklaasfeest past in een complexe traditie, maar aan de andere kant hoop ik te tonen dat je niet alles op één hoop kunt gooien omdat je anders onverantwoorde conclusies gaat trekken. Op een paar van deze ‘Sinterklaasfeesten’ kom ik in een latere column nog terug en zal ik ook uitleggen waarom deze feesten overblijfselen zijn van vruchtbaarheids- en initiatieriten. Vooralsnog een overzicht.

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten 2018 met Eric Wiebes

, door

RECENSIE - Fragmenten die je in Zomergasten ziet, kun je opdelen in twee categorieën: fragmenten die als kapstok dienen voor het verhaal dat de gast wil vertellen en fragmenten die laten zien waar de gast van houdt. De meeste fragmenten die Eric Wiebes liet zien, behoorden tot de eerste categorie. Slechts twee fragmenten vertelden iets over wat Wiebes leuk vindt: een fragment uit Creatief met Kurk en een uit Pippi Langkous. Het fragment uit Creatief met Kurk was uiterst grappig, maar waarom Wiebes het precies had gekozen bleef onduidelijk. Wat Pippi Langkous in deze avond te zoeken had, begreep ik wel. Zelf meende Wiebes dit te hebben gekozen omdat hij destijds verliefd was op Pippi Langkous. Maar waarom dan dit specifieke fragment? We zagen hoe een jongetje werd gepest. Het probleem werd geadresseerd door Tommy en Annika. Pippi erkende het probleem. Ze liep recht op het probleem af. Ze analyseerde het probleem. En ze loste het probleem op. Door de pestkop in de boom te gooien. Opgewekt en resoluut, vol vertrouwen in het eigen kunnen en in het eigen oordeel. Ik begreep toen: Pippi Langkous is Eric Wiebes. 

Want zoals Pippi Langkous de pestkoppen aanpakte, zo pakt Eric Wiebes (maatschappelijke) problemen aan. Met een rotsvast vertrouwen in zijn eigen analytische vermogen, in zijn liberale overtuigingen en in de vooruitgang. De vijfde aflevering van Zomergasten 2018 ging vooral over Wiebes kijk op de samenleving. En hoe hij problemen in die samenleving oplost. Een paar keer werd het persoonlijk. Op die momenten zette Wiebes zijn bril af en leken zijn ogen vochtig te worden. Tegen het einde van de avond, toen Janine Abbring hem vroeg waarom hij deed wat hij deed bijvoorbeeld. Had hij soms haast, vroeg Abbring. Waarmee ze een gevoelige snaar bleek te raken, want inderdaad: hij had haast. Zijn vader overleed toen Eric Wiebes negen was. Waardoor hij altijd heeft begrepen dat het leven kort is en je alles moet doen om alles eruit te halen. Met opgeheven hoofd alles aanpakken wat je de moeite van het aanpakken waard vindt.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2018 met Eric Wiebes

, door

COLUMN - De vijfde zomergast van dit seizoen, Minister Eric Wiebes, gebruikt zijn vakanties als verkapte werkbezoeken. Lees ik in dit uitgebreide profiel van Het Parool. Toen hij wethouder van Amsterdam was, ging hij samen met zijn vrouw naar Minneapolis op vakantie. Om daar het fietsnetwerk te bestuderen. Hij ging naar Detroit om te kijken hoe de stad reageerde op de leegstand. Wiebes is iemand wiens hoofd nooit uit staat. Hij wil problemen om op te kunnen lossen. Waarschijnlijk is hij de enige in Nederland die je een plezier doet met hoofdpijndossiers als de Noord/Zuidlijn en nu Groningen. Problem solven noemen ze dat bij McKenzie, waarvoor Eric Wiebes in de jaren ’90 consultant was.

Na Ben Verwaayen in 2012 (lees hier de recensie) en premier Mark Rutte in 2016 (lees hier de recensie), is Eric Wiebes de derde prominente VVD’er die in relatief korte tijd in Zomergasten z’n zegje mag doen. Verwaayen maakte er (het was verkiezingstijd) een extended VVD-spotje van. Mark Rutte lengde zijn verhaal subtiel aan met quotes over de stille meerderheid en cultuurabsolutisme, zodat hij de VVD kon neerzetten als het enige fatsoenlijke alternatief voor de PVV aan de rechterkant van het politieke spectrum. Eric Wiebes lijkt mij de man er niet naar om zijn interesses met partij-ideologische slogans te vervuilen. Hij schijnt ervan te houden taboes te doorbreken en heeft geen boodschap aan reputaties. Mocht hij nu wel een VVD-verhaaltje gaan houden, hoop ik dat Janine Abbring genoeg in huis heeft, om ’m daar vanaf te houden.

Foto: daisy.images (cc)

Goed volk | Moderne volkscultuur: urban legends en broodjeaapverhalen

, door

Dat de volkscultuur vergeven is van oude sagen en legenden is bekend, maar men is er zich meestal niet van bewust – vaak omdat men er onbedoeld van uitgaat dat volkscultuur iets van vroeger is – dat er heden ten dage nog steeds sagen en legenden ontstaan. Deze recente verhalen staan bekend onder de term ‘Urban Legends’, soms letterlijk vertaald met ‘Stadslegenden’, maar meer gebruikelijk is de wat wonderlijke betiteling ‘Broodjeaapverhalen’ (n.b.: dit samengestelde woord wordt tegenwoordig zonder spaties of verbindingsstreepjes geschreven).

Deze term is afkomstig van schrijfster Ethel Portnoy die in 1978 een aantal van dergelijke verhalen had gebundeld in het boekje ‘Broodje Aap: de folklore van de postindustriële samenleving’ gevolgd door ‘Broodje Aap Met’ (1992). De titels zijn ontleend aan het verhaal dat in een bepaald restaurant broodjes met apenvlees te koop zouden zijn. Hieruit is de definitie van Broodjeaapverhalen af te leiden: “een hardnekkig de ronde doend verhaal dat niet op waarheid berust” (Wiktionary).

Nu is de wetenschappelijke bestudering van Broodjeaapverhalen een relatief jonge discipline en definities worden dan ook vrij ruim gehanteerd.

Wikipedia omschrijft Broodjeaapverhalen als: “Een Broodjeaapverhaal is een (meestal) verzonnen verhaal dat als waar gebeurd wordt doorverteld. Vaak ontbreken exacte data, locaties en namen van personen en zijn er ook geen bronnen te vinden die het verhaal bevestigen. Degene die het verhaal vertelt, heeft het veelal via iemand anders gehoord die het weer van iemand anders… en zo voort”. De voornaamste valkuil van Broodjeaapverhalen is dat ze op zich vrij logisch in elkaar zitten maar dat ze anderzijds appelleren aan onderbuikgevoelens, existentiële angsten en dergelijke. En een samengaan van sentimenten (sommigen spreken in deze van intuïtie) met logica is bepaald geen gelukkige combinatie.

Foto: daisy.images (cc)

Goed volk | De verdampte heilige (2)

, door

Het eerste deel van dit artikel eindigde met het feit dat op 11 juni j.l. onder de toren van de oude Jeroenskerk in Noordwijk op aanwijzing van een paragnost twee schedels waren gevonden waarvan er één van Sint-Jeroen zou zijn. De betreffende paragnost bleek helaas niet helderziend genoeg om te vertellen welke van de twee schedels aan Jeroen had behoord, maar had misschien zijn dag wel niet.

Hierover zo meteen meer. Ik laat het nu even bij het feit dat de schedels momenteel wetenschappelijk worden onderzocht door IDDS Archeologie in Noordwijk, die ook de opgraving zelf verrichtte en pas na de zomervakantie de uitkomsten bekend kan maken. We gaan eerst kijken naar de negentiende-eeuwse opleving van de Jeroen-bedevaart in Noordwijk en de wetenschappelijke publicaties die daarvan het gevolg waren.

Opleving van de Jeroencultus

Zoals we in het eerste stuk zagen hebben de relieken van Sint-Jeroen gerust in de abdij van Egmond tot deze in 1573 werd verwoest. (De huidige abdij met die naam dateert uit de jaren dertig.) Er kwam een einde aan de pelgrimage. De relieken waren echter naar Haarlem overgebracht en in 1892 werden ze ten geschenke gegeven aan de parochie te Noordwijk.

Foto: daisy.images (cc)

Goed volk | De verdampte heilige (1)

, door

COLUMN - Nederland grossiert niet in grote, internationaal bekende heiligen. Met de relatief recente Titus Brandsma, Peerke Donders, Petrus Canisius en de middeleeuwse Lidwina van Schiedam heb je het wel zo’n beetje gehad. Uit de Vroege Middeleeuwen hebben we meer namen, waarvan de bekendste Willibrordus (658-739) is, de patroonheilige van de Nederlandse kerkprovincie. En dan is er natuurlijk Bonifatius (ca 672-754) die het, zoals we allemaal weten, het niet redde tegen de heidense Friezen.

Beide zijn voorbeelden van Britse missionarissen die vanaf de westelijke eilanden naar het vasteland kwamen om hier het christendom te verkondigen. Hun Latijnse of Nederlandse namen kregen ze dan ook pas later.

Een van hun jongere collega’s was de uit Schotland of Ierland afkomstige Iero (of Jero of Jeron), geboren eind achtste eeuw en gesneuveld op 17 augustus 856 in, jawel, Noordwijk. Hij staat dan ook bekend als Jeroen van Noordwijk. Maar zelfs de meest fanatieke Jeroenvereerder zal moeten toegeven dat de geschiedschrijving over deze heilige van los zand aan elkaar hangt.

De legende

De hagiografie van Jeroen, de vita et translatio (translatio = het overbrengen van de relieken, vaak gevierd met een aparte feestdag), is pas eind elfde eeuw op schrift gesteld door een benedictijner monnik uit Egmond, Fredericus. Onder abt Asselijn (1122-1129) werd deze tekst afgeschreven en tezamen met het leven van Sint-Adelbert in een boekje gebonden.

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten met Romana Vrede

, door

RECENSIE - We waren op de helft met deze eerste aflevering van Zomergasten 2018 toen het gesprek over de kracht van de stilte ging. Volgens Romana Vrede was stilte het antwoord op alles. Stilte had iets magisch. Dat had haar autistische zoon Charlie haar doen inzien. Die had tot nu toe geen woorden nodig gehad om te communiceren. Romana Vrede gebruikte de kracht van de stilte ook. Was mij eerlijk gezegd ook wel opgevallen tijdens dit gesprek. Het waren stiltes die tegen het pijnlijke aanzaten. Zelf vond ze het heel fijn, dat soort stiltes. Zelf vond ze ook dat die stiltes haar kwetsbaar maakten. Janine Abbring vond van niet. Die noemde het intimiderend. Waar Romana Vrede dan weer van schrok. 

Ergens in de communicatie tussen Romana Vrede en Janine Abbring zat een kleine kortsluiting. Zo wilde Romana Vrede in het begin van de uitzending haar zoontje groeten. Instinctief koos ze de juiste camera uit en begon ze enthousiast te zwaaien. ‘Welke camera moet ik kiezen?’, vroeg ze zwaaiend. ‘Maakt niet uit’, zei Janine Abbring en wees een andere camera aan. Waarna Romana Vrede enthousiast naar de verkeerde camera begon te zwaaien. Niemand kon hier iets aan doen (alhoewel, in de montageruimte had iemand de slapers uit z’n oog kunnen wrijven en even naar de juiste camera kunnen switchen), maar ergens was het tekenend voor dit gesprek waarin Romana Vrede heel graag wilde zeggen wat ze bedoelde en Janine Abbring haar daar heel graag bij wilde helpen, maar op cruciale momenten net het verkeerde knopje drukte. Ik hoopte maar dat Charlie thuis niet te veel van slag raakte nu zijn moeder tegen de verkeerde camera aan het praten was.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2018 met Romana Vrede

, door

NIEUWS - In de allereerste aflevering van Zomergasten 2018 (lees hier de recensie) ontvangt Janine Abbring actrice Romana Vrede (Paramaribo, 1972). In een quote op haar profiel lees ik dat ze Zomergasten gaat gebruiken om de schoonheid te laten zien die schuilgaat in details van lelijkheid.

Over lelijkheid gesproken, terwijl ik dit schrijf, kijk ik naar de gerimpelde onderkant van mijn rechtervoet. (Ik zit op bed, vandaar.) Ik zie ineens een oud, chagrijning mannetje tussen de rimpels verschijnen. Echt mooi wil ik ‘m  niet noemen, maar wonderlijk is het wel. Hij heeft duidelijk een zwaar leven gehad en is nu aan het vereenzamen. Verbitterd over alles wat hem is ontzegd, de kansen die hij heeft gemist en de mensen die hem hebben verraden. Wellicht kijkt hij vanavond en leert Romana hem hoe je alles moet bekijken alsof je het voor de eerste keer ziet. Zoals zij dat heeft geleerd van haar autistische zoon Charlie.

Uw snedige opmerkingen over de uitzending kunt u hieronder kwijt in de reactieruimte. Of op Twitter natuurlijk, met hashtag #zg18 of #Zomergasten (schijnt de officiële hashtag te zijn). Voor mijn part gooit u er ook #romanarocks, #abbringgohome of #origineeldecorhoor tegenaan. Vanaf woensdag kunt u de uitzending van Zomergasten met Romana Vrede hier terugluisteren als Podcast. En op maandagochtend rond de klok van zeven leest u hier op Sargasso een verslag van een hopelijk zeer grappige, ontroerende en boeiende avond.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Stef Blok

, door

COLUMN - Stef Blok gaat diep door het stof, hoor ik Mariëlle Tweebeeke zeggen. Ik zie Blok zeggen dat hij dingen heeft gezegd die hij niet had moeten zeggen tijdens de bewuste ‘besloten bijeenkomst met Nederlanders die werkzaam zijn bij internationale organisaties’.

De Volkskrant vroeg zich af of er opzet in het spel was, want: ‘Op beelden die vorige week dinsdag zijn gemaakt, is duidelijk te zien dat de camera recht voor de neus van Blok moet hebben gestaan.’ Oftewel: hij wist dat hij werd opgenomen. Dat klopt, alleen zijn de beelden die wij te zien krijgen niet gemaakt door de camera die daar recht voor Bloks neus stond. De beelden die Zembla had bemachtigd, zijn beelden van de tv waarop de beelden te zien waren waar de betreffende camera opnames voor maakte. Stef Blok werd gefilmd, zodat ook mensen die in een belendend zaaltje zaten op een groot scherm konden meegenieten van zijn woorden. Dat scherm is vervolgens gefilmd. 

Hoe komt zo’n opname van een opname tot stand, vraag ik me dan af. Wie besluit om het scherm te gaan filmen waarop Blok zijn speech geeft?

Eerste mogelijkheid is dat iemand van tevoren heeft besloten om de complete speech (was het eigenlijk een speech, of was het meer een geïmproviseerde Q&A?) van Stef Blok op te nemen. Dat soort mensen bestaan. Misschien hebben we hier met een Blokfan te maken. Iemand die alle media-optredens van Blok opneemt. Koffie drinkt uit een Blokmok. Slaapt onder een dekbedovertrek met het uitvergrote gezicht van Blok die, aan zijn zelfgenoegzaam glimlach te oordelen, net aan zijn ambtenaren heeft gevraagd om een land op te noemen waar verschillende culturen vreedzaam naast elkaar leven. Maar zou zo’n dergelijke fan z’n beelden aan de staatszender geven?

Vorige Volgende