Schoonheidsconsumenten verenigt u!

OPINIE - Minister Schippers van VWS gaat scherper toezien op de cosmetische industrie. Mensen die het slachtoffer zijn geworden van charlatans en misstanden in de cosmetische sector reageerden positief. Zij dringen al langer aan op strengere regelgeving. Het nieuws werd ook enthousiast ontvangen door cosmetisch artsen die wèl deskundig en betrouwbaar zijn. Zij moesten tot nu toe met lede ogen aanzien hoe hun reputatie en die van hun vak verpest werden door een handjevol cowboys.

Je kunt tegenwerpen (zoals NRC deed in het hoofdredactioneel commentaar van 23 oktober jongstleden) dat de overheid zich niet moet bemoeien met dit soort luxe behandelingen. Dat de cosmetische branche vooral zelf orde op zaken stellen door introductie van kwaliteitseisen, keurmerken, waarschuwingen, klachtenprocedures en schadefondsen. En dat consumenten die cosmetische ingrepen ondergaan zelf verantwoordelijk zijn. Dat wie ervoor kiest om een ingreep te ondergaan zonder dat er enige medische noodzaak is, niet naar de overheid moet gaan wijzen als het misgaat. Dat er dan (in het geval van permanente fillers zelfs letterlijk) simpelweg sprake is van: eigen schuld, dikke bult.

Jampotglazen

Een beetje kortzichtig is zo’n benadering wel. Natuurlijk kiezen mensen zelf of ze een cosmetische ingreep ondergaan. Maar hoe vrij is die keuze? Het schoonheidsideaal is sterk en dwingend. Het wordt – vooral voor vrouwen, maar in toenemende mate ook voor mannen – steeds moeilijker om je eraan te onttrekken. Wanneer verandert massieve sociale druk in dwang? Scheve tanden en jampotglazen worden maatschappelijk al niet meer geaccepteerd. Voor blubberbuiken, AA-cups, hangende oogleden en zware wallen geldt al bijna hetzelfde. Langzamerhand groeien we toe naar een situatie waarbij mensen met dit soort ‘afwijkingen’ zich moeten verdedigen als ze niet onder het mes gaan. In sommige kringen is het al lang zo ver.

Er is al veel gedebatteerd over de vraag of dit geen zorgelijke ontwikkeling is. Documentairemaakster Sunny Bergman die in 2007 de documentaire ‘Beperkt Houdbaar’ uitbracht, is een van de belangrijkste critici van de hedendaagse schoonheidsdwang. Ze kan rekenen op veel bijval vooral uit intellectuele en feministische hoek.

Achterhoedegevecht

Maar dit verzet tegen de groeiende macht van de schoonheidsindustrie krijgt steeds meer trekken van een achterhoedegevecht. Want de cosmetische trend zet door en het aantal ingrepen blijft maar groeien. En voor iedereen die een goede uitgangspositie ambieert op de huwelijks- en/of de arbeidsmarkt wordt het alleen maar steeds moeilijker om zich aan de dwang van het schoonheidsideaal te onttrekken. Het valt daarom toe te juichen dat minister Schippers maatregelen gaat nemen om ervoor te zorgen dat de mooimaakindustie veiliger wordt en beter gereguleerd.

Maar meer regulering alleen is niet genoeg. Er is meer nodig. En dat is tegenwicht van kritische, goed geïnformeerde consumenten. Het wordt hoog tijd dat de afnemers van de cosmetische industrie zich gaan organiseren en tegenmacht ontwikkelen.

Onafhankelijke voorlichting

Fietsers, vegetariërs, mensen met een (onvervulde) kinderwens, patiënten met een chronische of ernstige ziekte: allemaal hebben ze hun eigen bond, platform of belangenvereniging. Waar blijft de bond of stichting die gesteund door de overheid en de koepelorganisaties van cosmetisch artsen en schoonheidsklinieken, ijvert voor veilige en verantwoorde cosmetische ingrepen en die goede onafhankelijke voorlichting biedt aan consumenten? Ook de media kunnen een rol spelen. Bijvoorbeeld door recensies te plaatsen van klinieken, misstanden en problemen aan de kaak te stellen en nieuwe middelen en ingrepen te bespreken. En waar blijft toch de Michelingids voor cosmetische klinieken met inspecteurs die als mystery guests de kwaliteit komen beoordelen en sterren toedelen?

Er zijn al enkele initiatieven. De website www.Ietsmooier.nl bijvoorbeeld, opgezet door Elvire Jaspers en Marian Pronk, met reviews van cosmetische behandelingen en klinieken, vergelijkbaar met Zoover (voor vakanties) en Iens (voor restaurants). En Sylvia Veerman die zelf ernstig verminkt is geraakt als gevolg van een behandeling met permanente rimpelvullers zette de Stichting Slachtoffers Cosmetisch Artsen op.

Handje helpen

Het is te hopen dat deze initiatieven het begin inluiden van de opkomst van een beweging van mondige kritische schoonheidsconsumenten die samen macht gaan uitoefenen zoals mondige en kritische consumenten dat op andere markten ook doen. En daar kunnen de overheid, de schoonheidsindustrie, de media en de bestaande patiënten- en consumentenorganisaties best een handje bij helpen.

Antoinette Thijssen is Hoofd Communicatie bij het Rathenau Instituut.

Deze blogpost verscheen op 29 oktober 2013 als ingezonden brief in NRC Handelsblad.