COLUMN - In de voorstellen voor TTIP, het nieuwe Trans-Atlantische Handelsverdrag, heeft de Europese Commissie een clausule opgenomen hoe disputen tussen overheden en buitenlandse investeerders moeten worden opgelost. Die zogeheten State Investor Dispute Settlement (ISDS) komt erop neer dat buitenlandse investeerders het recht krijgen om nationaal beleid dat nadelig voor hen uitpakt, aan te vechten en schadevergoeding te eisen indien hun investeringen in de toekomst kunnen worden geschaad. De uitkomst van zulke disputen wordt niet door de rechter bepaald, maar door een arbitragecommissie die in principe onder toezegging van vertrouwelijkheid werkt.
Duitsland heeft aangekondigd deze clausule te willen blokkeren. Geen wonder: Duitsland kreeg met dergelijke claims te maken toen het in 2011 besloot hun kerncentrales te willen afbouwen. ‘Daar komt niks van in,’ verklaarde de Zweedse multinational Vattenfall, ‘en als jullie het tóch doen, eisen wij schadevergoeding.’ Vattenfall had zich namelijk stevig ingekocht in de Duitse kerncentrales, en het besluit zou dus voor inkomstenderving zorgen. Die toekomstige winst moet de Duitse overheid dan zelf maar ophoesten, meende Vattenfall. Hun claim van 3,5 miljard euro ligt al bijna drie jaar bij de Internationale ISDS arbitragecommissie in Washington.
Onder de nieuwe ISDS-regeling vallen meer van dergelijke claims te verwachten. Hopelijk zal Frankrijk zich ook tegen ISDS uitspreken: het land verzet zich sterk tegen fracking – te weten, het opblazen van de aarde op grote diepte om er gas uit te winnen – en vreest dientengevolge allerlei internationale oliebedrijven op zijn dak te krijgen. Burgerrechtenorganisaties vermoeden dat de entertainmentindustrie zich met ISDS in de hand tegen elke versoepeling van het intellectueel eigendomsrecht zullen verzetten en pogingen om technologische innovaties van derden in wetgeving in te bedden, zullen ondermijnen met schadeclaims. (Eli Lilly deed eerder iets vergelijkbaars met nieuwe medicijnwetgeving in Canada, die de looptijd van patenten verkortte.) Dit alles met een beroep op hun eigen toekomstige inkomensderving.
Winst is kennelijk heilig verklaard.
Zelfs zo heilig dat volgens ISDS buitenlandse bedrijven onze nationale milieu- energie-, voedsel- of medicijnwetgeving mogen aanvechten indien zij menen dat dit beleid schade toebrengt aan hun rechten, oftewel afdoet aan hun kansen om winst te maken. Maar is het kenmerk van ondernemen nu niet dat je risico’s neemt, dat je er rekening mee moet houden dat beleid en opinies kunnen veranderen? Je kunt toch niet botweg eisen dat een investering zichzelf altijd uitbetaalt?
(Dat zouden burgers trouwens ook wel willen: dat hun investeringen bij bedrijven zichzelf altijd uitbetalen, Maar daar hoor je investeerders nooit over.)
ISDS maakt overheden conservatief, en stelt het vermeende recht op winst boven democratische besluiten en de rechten van burgers.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (8)
Het geld wat voor onze welvarendheid zorgt moet ergens verdiend worden. Het is niet zo gek dat bedrijven die hele grote investeringen doen van de overhead enige consistentie verwachten. Het sluiten van de kernscentrales in Du was en is een domme en irrationele beslissing die voor grote schade zorgt. Het is niet meer dan terecht dat een overhead daar op wordt aangesproken.
Dit is gewoon het masker wat af gaat. De democratische overheid is allang overleden, en vervangen door een stelsel van door multinationals gemaakte wetten.
@1: Ja, en het tegengaan van roken is ook lange tijd een domme en irrationele beslissing geweest volgens onderzoeken door de tabaksindustrie. Mag een bevolking niet zelf beslissen welke domme en irrationele beslissingen ze neemt?
@1: Natuurlijk, gelijk kerel! Geld staat boven alles! Gezondheid (bijvoorbeeld) is maar overschat. Het is dus maar goed dat die linkse hobbies afgeschaft worden zodat de grote firma’s nog meer winst maken.
Ik kan mij een paar maatregelen voorstellen waarvoor bedrijven schadevergoeding zullen eisen:
– als besloten wordt dat bepaalde giffen niet gebruikt mogen worden als bestrijdingsmiddel: schade voor de giffabrikant
– als besloten wordt dat kinderspeelgoed veiliger worden moet: schade voor de fabrikant van onveilig speelgoed
– als de overheid maatregelen neemt om recycling te stimuleren: schade voor de fabrikanten van verpakkingsmaterialen
Helaas komen alleen buitenlandse bedrijven in aanmerking voor een schadevergoeding, want volgens het ISDS mogen alleen buitenlandse bedrijven onze overheid aanklagen.
@1: Anton,
Als iemand schade lijdt door de overheid, moet dat in een normale, openbare rechtszaak behandeld worden.
En dat geldt, vind ik, ook voor schade die een persoon of onderneming aan de samenleving toebrengt.
Tot nu toe is geen enkele energiemaatschappij in staat gebleken, zich deugdelijk te verzekeren voor de risico’s van een nucleaire ramp, dus ik denk dat in zo’n situatie de overheid krachtige maatregelen nemen mag.
Tenslotte wordt mijn auto ook in beslag genomen als ik onverzekerd rondrijd.
Waarborgen dat bedrijven niet te veel risico nemen op bijvoorbeeld veiligheid en milieu. Met wetgeving als wapen. Dat is nou nét waar we een overheid voor hebben…
Waarom plaatst de overheid zich zo hard buiten spel? Van enig preventief optreden kan geen sprake meer zijn. Nu moet het eerst verschrikkelijk fout gaan voordat we een bedrijf echt op de vingers kunnen tikken. Wie wil dit? @1
Hoe vervelend het ook kan zijn voor bedrijven, in dit geval moet het recht van een democratie toch boven dat van het bedrijf gaan. Grote multinationals zijn al véél te machtig. Laat staan als dit doorgang vindt. Die clausule ISDS (en misschien wel het hele TIPP verdrag) moet gestopt worden. In een democratie moet een overheid (namens de bevolking) kunnen besluiten over haar eigen regel/wetgeving op alle gebieden van milieu, gezondheid, energie, etc.
Democratie is tegenwoordig al een zeer uitgehold begrip, als je alle macht van multinationals en grote bedrijven bekijkt.
Het feit dat er ook nog eens niet in een openbare rechtszaak maar in een achterkamertje door een ‘commissie’ ‘rechtgesproken’ wordt maakt het nog veel erger. Eén keer raden wie er dan in die commissies komen te zitten. Natuurlijk (deels) dezelfde mensen die voorheen of in de toekomst bij of voor dezelfde multinationals werken waar ze over moeten beslissen.
@1: Er moet dus wetgeving komen om bedrijven meer macht te geven omdat daarmee de economie (harder) kan groeien? Vreemde redenering. Op de lange termijn groeit de economie al eeuwen, zonder dergelijke wetgeving en met overheden die wel de hoogste baas zijn. Momenteel hebben we minder economische groei door een crisis die veroorzaakt is door …. private ondernemingen op jacht naar kortetermijnresultaat, in combinatie met een terugtredende overheid (afschaffen regels voor banken vanaf de jaren ’90).
En verder: in China en andere Aziatische landen kennen ze jarenlange spectaculaire economische groei in combinatie met een overheid die veel macht heeft. Ook het Duitse Wirtschaftswunder na de tweede wereldoorlog ontstond in een gemengde economie met een machtige overheid. Kortom: er is geen enkel bewijs dat het goed is voor de economie om de machtsbalans tussen bedrijven en overheid te verschuiven.