Rousseau in de VS

The American dream bestaat uit respect voor het individu, vrijheid en persoonlijke ontwikkeling. Een denker die je gemakkelijk aan deze begrippen zou kunnen koppelen is Jean-Jacques Rousseau. In zijn lezing voor de serieVan nature goed laat professor Michael Zuckerman echter zien dat de invloed van Rousseau op het Amerikaanse denken heel gering is geweest. Een nieuwe lezing van Studium Generale Utrecht.

Hoewel Rousseau in het Amerika van de 18^eeeuw in brede kringen gelezen werd, heeft hij op het onderwijssysteem geen blijvende indruk achtergelaten. Prof. Zuckerman verbaast zich erover dat een filosoof die in theorie zo dicht bij de grondbeginselen van Amerika aansloot, zo weinig weerklank heeft gevonden.

De oude wereld versus de nieuwe wereld

Zowel Europa als de Verenigde Staten maakten in de 18^e eeuw een grote transitie door. In Europa vond in 1789 de Franse revolutie plaats en de Verenigde Staten maakte zich definitief los van het moederland, Groot-Brittannië. Europa had voor de Amerikanen afgedaan; het was in hun ogen een antieke wereld die gedragen werd door verouderde systemen. Dit was ook op onderwijsgebied het geval.

In Europa ging het onderwijssysteem terug tot de middeleeuwen, terwijl men in de Verenigde Staten met een schone lei begon. De Amerikanen begrepen heel goed het verband tussen onderwijs en burgerschap. De eerste Amerikaanse presidenten, waaronder George Washington, maakten van onderwijs dan ook een speerpunt. Door middel van gedegen onderwijs zouden de Amerikanen opgevoed worden tot verlichte burgers.

Ruimte voor het kind en nadruk op het fysieke, antagonisme tegen intellect en een afkeur van morele indoctrinatie ten faveure van het leren door de ervaring, vormden de uitgangspunten voor een nieuw onderwijssysteem. Al deze punten lijken direct afkomstig te zijn van Rousseau’s gedachtegoed. Dit was echter niet het geval; hoewel de onderwijsidealen van de nieuwe wereld in theorie heel dicht bij die van Rousseau lagen, kwam er in de praktijk niet veel van terecht.

De bovenstaande idealen moesten in de praktijk namelijk wijken voor republikeinschap. De nieuwe staat vond het uiteindelijk belangrijker om haar kinderen op te leiden tot goede republikeinen dan tot kritische en autonome burgers. Volgens Michael Zuckerman heeft dit geleid tot een zeer verstard schoolsysteem waarin er weinig ruimte is voor individuele expressie. En al helemaal niet op de manier waarop Rousseau dat voorzag in zijn Emile: In zijn ogen moest het kind de vrijheid krijgen om door ervaring te leren en zeker niet voor zijn twaalfde naar school gaan of een boek lezen. Dat zou het kind alleen maar corrumperen en tot een kuddedier maken.

De Amerikaanse identiteit

Michael Zuckerman stelt dan ook dat je je kunt afvragen of de Verenigde Staten daadwerkelijk een land zijn waarin het individu, vrijheid en persoonlijke ontwikkeling zo hoog in het vaandel staan. Of de American dream niet een mythe is die nergens op gestoeld is. Dat de noties van vrijheid en individualiteit van Rousseau weinig invloed hebben gehad op het Amerikaanse gedachtegoed is in ieder geval duidelijk. The land of the free is op onderwijsgebied een stuk minder vrij dan het zichzelf graag wil voorhouden.

De hele lezing van prof. Zuckerman en column van dr. Bas Levering terugzien? Bekijk hem hier. Meer weten? Bekijk alle andere lezingen van deze serie terug.