De online sociale beweging Anonymous maakte het leven van tieners kapot met treiterij, maar schoot Tunesiërs te hulp toen Ben Ali’s regime de Jasmijnrevolutie probeerde neer te slaan. Hoe werkt deze ongrijpbare beweging, zonder formele leiders, organisatiestructuur, toelatingseisen of regels? Een gastbijdrage van Justus Uitermark, socioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Anonymous is als een virtuele zwerm vogels, steeds weer worden er nieuwe formaties gevormd rond uiteenlopende collectieve acties. Acties die soms grootschalig en risicovol zijn, soms gedragen worden door hoogdravende idealen en andere keren ‘alleen maar voor de lol’ zijn of eerder lijken op laag-bij-de-grondse pesterijen. De bekendste actie is het uitschakelen van de websites van financiële instellingen (zoals Mastercard, VISA en Paypal), toen deze in 2010 Wikileaks hun diensten ontzegden. Maar er zijn veel en veel meer voorbeelden.
Ondanks het gebrek aan eenheid en structuur en in weerwil van het ontbreken van een gemeenschappelijke noemer of leider, krijgt de beweging dingen voor elkaar. Anonymous werkt. Hoe kan dat? Hoe komen die collectieve acties tot stand? En waarom verschuift de aandacht van het pesten van christelijke pubers naar het ondersteunen van de Arabische revoluties? Justus Uitermark beantwoordt deze vragen in het artikel Revolutie ‘for the lulz’. De opkomst en transformatie van de online sociale beweging Anonymous. Hieronder een korte introductie op het artikel en een uitnodiging om vooral verder te lezen.
Hoe werkt Anonymus?
Van december 2010 tot en met juni 2011 volgde Uitermark actief de activiteiten van anons – de internetgebruikers die onder het label Anonymous opereren – op chatkanalen, image boards en Twitter. Het wordt duidelijk hoe het medium internet andere vormen van communicatie mogelijk maakt, waardoor ook andere vormen van mobilisatie en coördinatie tot stand komen. Uitermark laat op zien hoe de richting en inhoud van dat proces bij Anonymous tot stand komen.
Hij analyseert Anonymous als een rhizomatische beweging. Ze bestaat geheel uit open en collaboratieve netwerken: iedereen met een internetaansluiting kan – zonder enige toegangseisen – participeren en mensen werken samen, louter en alleen op basis van vrijwillige inzet. Het is vooral ook een radicaal decentrale beweging. De ontwikkeling – of liever evolutie – ervan wordt niet bepaald door een centrale ordenaar (iets als een leidinggevende, een organisatie of ideologie) maar door een telkens veranderende virtuele samensmelting van geografisch verspreide gebruikers en systemen.
Dat betekent dat iedereen ‘iets’ kan doen uit naam van de groep. En dat gebeurt ook: dagelijks worden er voorstellen gedaan voor nieuwe initiatieven. Meestal komt er niks van terecht, maar soms wel. Het succes van acties lijkt af te hangen van een aantal zaken, die Uitermark uitwerkt onder de volgende noemers:
-Kudopolitiek en epidemische evolutie
Een kudo is een virtuele variant van een duim omhoog of omlaag. Talloze triviale acties van schakelende gebruikers bepalen óf en hoe een aankondiging of boodschap zich verspreidt. Kwaliteit ontstaat via selectie en transformatie. Succes (bijvoorbeeld websites overbelasten of software ontwikkelen) wordt bepaald door de onafhankelijke en vrijwillige inzet van gedecentraliseerde gebruikers.
-Anonymous als een superwezen
Anonymous is een projectie van anonieme gebruikers. Juist de anonimiteit versterkt de decentrale structuur: zonder namen – geen leiders; zonder leiders – geen hiërarchie. Het afwerpen van een individuele identiteit maakt dat superwezen mogelijk, dat tot dingen in staat is die individuen nooit zouden kunnen bereiken of durven doen.
-Geen coördinatie, wel kinnesinne en ego’s
Helemaal wars van machtsmechanismes is Anonymous niet. Integendeel: bij het ontbreken van formele regulering is informele regulering (uitsluiting, intimidatie, bonding) des te belangrijker. Die informele regulering leidt tot lokale en tijdelijke vormen van leiderschap maar zodra iemand macht naar zich toetrekt, worden tegenkrachten opgeroepen en branden anons de groeiende ego’s af of nemen ze aspirerende leiders de maat.
Evolutie van Anonymous
De fluïde beweging die Anonymous aldus is, neemt steeds verschillende verschijningsvormen aan. Uitermark beschrijft de evolutionaire dynamiek en geeft daarmee een kijkje achter de schermen. De strijd tegen de Church of Scientology neemt volgens hem in deze evolutie een belangrijke plaats in. In deze fase verandert de aard en verschijningsvorm van Anonymous: van het ‘trollen voor de lol’ – een verstoring van de normale gang van zaken – naar een politieke (non)identiteit en mondt uit in een meer algemene strijd voor vrije communicatie en tegen de toe-eigening van informatie.
Rond eind 2010 en begin 2011 groeit Anonymous explosief. De doelwitten veranderen in rap tempo: dat varieert van aanvallen tegen anti-piraterij-organisaties en financiële organisaties tot Operation Freedom en een hack op de hoogmoedige Aaron Barr, directeur van het cybersecuritybedrijf HBGary. Deze verschuivingen kun je alleen verklaren, aldus Uitermark, als je Anonymous niet als een coherente organisatie beschouwt, maar als een telkens veranderende zwerm van anons die de concentratie en aandacht verlegt van het ene naar het andere doel.
Heeft internet geen revolutionaire werking?
De analyse van Anonymous lijkt haaks te staan op de huidige consensus dat sociale bewegingen niet kwalitatief veranderen door het gebruik van internet of (volgens Malcolm Gladwell) zelfs status quo bestendigend werken.
Uitermark stelt inderdaad dat internet wel degelijk de mogelijkheid lijkt te scheppen voor nieuwe sociale bewegingen. Misschien is Anonymous van zichzelf geen revolutionaire kracht. Maar het kan wel een schakel zijn in een bredere beweging die een bepaalde ontwikkeling – bijvoorbeeld de Jasmijnrevolutie – net kan doen kantelen. Anonymous heeft een revolutionair randje maar gebruikers worden nog steeds gedreven door ‘the lulz’.
Justus Uitermark is socioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Lees het hele ‘Revolutie ‘for the lulz’. De opkomst en transformatie van de online sociale beweging Anonymous’ hier . Het artikel verscheen eerder in Sociologie: (http://www.boomlemmatijdschriften.nl/tijdschrift/sociologie/2011/2/TS_1574-3314_2011_007_002_004)
Reacties (23)
Tsja wil je verder lezen moet je inloggen. Dan moet je eerst registreren. Daar ben ik zuinig mee. Voor je het weet liggen je gegevens op straat omdat een of andere lulz de site hackt.
Het gaat dus niet gebeuren dat ik mijn mening dat A bestaat uit elkaar opjuttende, verwende, hormonaal gekwelde pubers en infiltranten van de diverse veiligheidsdiensten, reviseer.
je hoeft niet in te loggen als je verder wil lezen, want de PDF staat ook op sociale vraagstukken: http://www.socialevraagstukken.nl/site/wp-content/uploads/2012/02/uitermark-anonymous-20112.pdf
Overigens denk ik niet dat je je mening hoeft te herzien na lezing maar je leert er wel weer wat bij :)
@1; de link naar het volledige artikel staat onder het woordje ‘hier’. En nu ook hier
Artikel is alweer een half jaar oud, maar reteinteressant om te lezen als je (zoals ik) niet echt ingevoerd bent in het hele anonymous-gedoe.
He bedankt. Ik ben gewoon een slordige sukkel.
@Sjiek: Je vergeet de White Hat Hackers nog.
M.b.t. registeren: Ja, dat is behoorlijk irritant…
normaal gesproken moet je wel betalen voor wetenschappelijke artikelen, dus daarom staat Sociologie achter een muurtje.
maar als je op een van de links hierboven klikt, hoef je dus niet te registreren.
Het tegenoffensief door het establishment is van start gegaan,eerst in het NRC en nu de sociologie.De apolegeten van Stichting Brein timmeren natuurlijk alweer een tijdje langer aan de weg.
L.Brusselman, waar heb je het over? Waar zie jij een “tegenoffensief” in dit artikel?
Dat is een sociologentruuk,door het onderwerp te maken van een gedegen studie proberen ze de angel eruit te halen.
L. Brusselman,
bedankt voor het compliment (“gedegen studie”) maar ik probeerde niet de angel eruit te halen. Ik zie ook niet direct hoe dit/een artikel daaraan bij zou kunnen dragen.
Fascinatie en nieuwsgierigheid waren de enige drijfveren.
Ik ben wellicht wat bevooroordeeld,in het verleden zijn sociologische studies en analyses regelmatig door overheden of instanties gebruikt om bepaalde “ongewenste” maatschappelijke ontwikkelingen te bestrijden of tot staan te brengen.De socioloog mag dan zelf een oprecht wetenschapper zijn,de resultaten van zijn /haar arbeid voorzien de autoriteiten regelmatig van handvatten(al dan niet als zodanig bedoeld) om bepaalde groepen effectief te kunnen bestrijden.
Sociologische analyses kunnen helpen om iets beter te begrijpen dus ook om iets beter te bestrijden. Maar autoriteiten onderzoeken Anonymous al intens, dus ik vertel hier niets dat ze niet al weten. Het stuk geeft wel nieuwe informatie aan het publiek en ik hoop dat het duidelijk maakt wat Anonymous drijft en waar anons naar streven.
Daar zijn waarschijnlijk ook sociologen bij betokken.
Het stuk is zeer lezenswaardig.
Veel huidige politiek gemotiveerde anonymous acties worden toch voornamelijk door enkele relatief kleine groepen mensen uitgevoerd of geïnitieerd. De kracht van deze groepen ligt in het feit dat ze zeer snel en effectief een groot publiek weten te bereiken door handig gebruik maken van de anonymous identiteit, die een veel groter groep aanspreekt.
Ik zou zelf dan ook niet van een decentrale organisatie spreken, daarvoor is de kerngroep waaruit de meeste acties voortkomen te klein en te gericht en bewust bezig met het organiseren van acties. Wat dat betreft is het denk ik wel handig om onderscheid te maken tussen de anonymous identiteit (die een grote groep aanspreekt, voornamelijk bezoekers van image boards, waarvan slechts een minderheid veel affiniteit heeft met de politiek gemotiveerde anonymous acties) en de anonymous organisaties (veel kleiner, georganiseerde en voornamelijk op IRC te vinden) die anonymous meer zien als een gereedschap om gebruikt te worden.
Satou, op IRC zijn er zeker mensen die elkaar goed kennen en acties plannen. Maar die groepen zijn dynamisch en ze verschillen ook sterk per operatie. Er zijn wel overlappen en sommige gebruikers zijn veel invloedrijker dan anderen maar er is niet één duidelijk afgebakende en continue groep die acties initieert.
Het is inderdaad niet één enkele groep en het ledenverloop bij dit soort groepen is groot. Maar er is binnenin deze groepen wel sprake van planning, taakverdeling en machtsverschillen. Zeker bij de kleinere en stabielere, wat minder zichtbare groepen die zichzelf anonymous noemen, waarvan er maar enkelen zijn en die wat opzet betreft maar weinig verschillen van hackerscollectieven (behalve dat ze vaak meer leden hebben die wat minder technisch begaafd zijn). Die zijn op zichzelf dan toch gewoon in hoge mate georganiseerd en gecentraliseerd? Dat er meerdere groepen dezelfde naam claimen/gebruiken maakt het praten hierover natuurlijk wel verwarrend.
Satou, het klopt precies wat je zegt.
Het gaat om een verzameling van groepjes met meer of minder vaste kernen die opereren onder dezelfde vlag als een amorfe en vluchtige zwerm van gebruikers die zich voor even de identiteit van Anonymous aanmeten. Er zijn trouwens ook hackersgroepen die soms eventjes opereren onder de naam Anonymous om vervolgens weer verder te gaan onder hun eigen naam.
De verschillen tussen settings en vormen van verbondenheid worden ook beschreven in het artikel.
Tja, het is ook wel een kwestie is van in hoe verre je zo’n beweging als anonymous holistisch (of niet) bekijkt.
Als je verandering wilt zul je je ideeën moeten overdragen aan anderen. De wereld wordt in zijn geheel complexer, met name op het gebied van communicatie. Een strategie die zich richt op exponentiële verspreiding van ideeën wordt daardoor steeds effectiever. Zelfs al gaat dit ten koste van de kwaliteit van de overdracht (en dus overtuigingskracht en scherpte van een boodschap) , zolang je maar genoeg mensen bereikt zullen er altijd wel mensen tussen zitten die wel bereid zijn tot het nemen van risico’s en acties. Juist het relatieve gebrek aan identiteit van anonymous zorgt ervoor dat het zoveel mensen kan aanspreken en mobiliseren.
Je kan, bij wijze van spreken, een doel raken met een gericht schot, maar een paar keer blind vuren met een hagelbuks kan net zo effectief zijn.
Het blijft leuk om te lezen wat ze nu weer “geflikt” hebben.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2668/Buitenland/article/detail/3155340/2012/02/03/Anonymous-onderschept-geheim-overleg-FBI-en-Scotland-Yard.dhtml
Anonymous members are like Gremlins :-)
En nu is ook de nederlandse politie aan de beurt. Ze hebben blijkbaar ook de nederlandse politie gehacked. lekker dan…
http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1389883/2012/02/03/Anonymous-hackt-gesprek-tussen-agent-en-crimineel.dhtml
prima…
Soms gooien ze iets te scheutig informatie die ze gevonden hebben het net op: http://www.rawstory.com/rs/2012/02/03/anonymouss-data-dump-from-hacked-lawfirm-may-have-unintended-consequences/