Foto: copyright ok. Gecheckt 10-11-2022
,

Internet heeft religie getransformeerd tot religie 2.0, vindt onderzoeker Michiel van Well. Een nieuwe aflevering in de serie Intieme Technologie van het Rathenau Instituut.

Religie is niet meer wat het geweest is. De grote religieuze transformaties van onze tijd gaan hand in hand met  grote technologische innovaties. Graag stel ik religie 2.0 aan u voor, waarin de religieuze ervaring en een gepersonaliseerde  iGod centaal staan. De nieuwe media maken religie persoonlijker en intiemer dan ooit.

Ik heb als protestantse jongen nog  het laatste staartje van de verzuiling meegepikt. Religie vormde het vanzelfsprekende decor van het leven. Zo leefden de schriftgeoriënteerde Protestanten rond ‘het Woord’. We gingen wekelijks naar de kerk en lazen dagelijks in de bijbel. De grote vragen en gebeurtenissen in het leven werden besproken met de dominee. Iedereen deed iets voor de kerk en deed mee in de kerk, via het zangkoor, de jeugdvereniging  of de rommelmarkt. De ontmoeting met God en met elkaar vond in een adem plaats op zon- en feestdagen.

Die zuil en dat soort samenleven bestaan niet meer. Ze is getransformeerd tot een Christian community in de netwerksamenleving. Als ontzuilde protestant vind je gelijkgestemden niet meer bij de plaatselijke jeugdvereniging. Je ontmoet elkaar tijdens events als de EO-jongerendag of op Hyves. De nieuwe media faciliteren nieuwe vormen van verbondenheid en zorgen voor nieuwe rituelen.

In dit ontzuilde nieuwe medialandschap ga je voor de grote levensvragen, of voor het omgaan met verwarrende ervaringen, niet langer naar de dorpsdominee. Je kan nu wereldwijd chatten, bloggen of mailen met je soulmates online. De Protestantse zuil is dood, long live the Christian community, and the Catholic Community, and the Islam Community and what have you.

The experience is the message

Nieuwe media brengen nog meer. Tijdens het Flevo Festival ga je op in de experience. Dergelijke events zijn techno-religieuze ervaringsmachines. Dankzij technologie wordt de podiumact, het stadion, de pr en marketing en dus the experience gecreëerd. Alles is erop gericht  je hart te raken. Het Woord staat niet langer meer centraal, maar de ervaring. Dat is de hedendaagse revolutie in het protestantisme. Jan van der Stoep noemt dat mooi de ‘oecumene van het hart’. Niet Sola Scriptura maar the experience is the message.

We geloven dus anders, om niet te zeggen dat we wat anders geloven. Religie is nu persoonlijker en intiemer dan ooit. Ze draait niet alleen om een God waarmee je direct contact hebt en een persoonlijke intieme relatie ontwikkelt. Vandaag de dag creëren de digitale gelovigen God steeds meer naar hun beeld. Ze struinen het internet af naar de juiste Fatwa’s, naar de exegeses die ze bevallen en naar de community waarin ze zich herkennen. Zo ontwikkelen ze hun personalized iGod. Dat in combinatie met een op ervaring gerichte cultuur creëert religie 2.0.

Techno-religieuze dynamiek in andere tijden

Religieuzen geloven graag in de standvastigheid van hun traditie, maar ook religie transformeert en verandert. De techno-religieuze dynamiek is van alle tijden. Ook de Reformatie in de zestiende eeuw was een techno-religieus product.

Nadat de reformator Maarten Luther de bijbel vertaalt had in de volkstaal, kon deze dankzij de uitvinding en ontwikkeling van de boekdrukkunst  snel en grootschalig verspreid worden. Omgekeerd dankte de boekdrukkunst haar succes onmiskenbaar aan de Reformatie. Die creëerde een ongekende behoefte aan Bijbels en zorgde voor een unieke bestseller. Het was de enige tekst die op grote schaal vermenigvuldigd werd en creëerde zo een markt voor de drukpers. Hiermee verweven  ontwikkelde zich een religieuze traditie waarin gelovigen zelfstandig, individueel en direct een relatie met hun God konden gaan onderhouden. De regie lag niet langer in de handen van de Rooms-Katholiek kerk en priester die bemiddelde in het onbegrepen Latijn tussen jou en God. De gereformeerde gelovige leerde zelf zijn bijbel te lezen in de volkstaal en richtte zich direct tot God.

Technologie maakt ons niet van God los, maar ze geeft mede vorm aan religieuze relaties tussen gelovigen onderling en hun eventuele opperwezen. Het religieuze leven en -voor wie geloven wil- God, trekken samen op met technologie en samenleving. Die techno-religieuze dynamiek is een factor in onze en andere tijden. Desondanks is ze een blinde vlek in onderzoek en beleid. Dat is zonde, want ze kan een waardevolle bron zijn vol ideeën, inzichten en aanknopingspunten voor onze multireligieuze samenleving en technologische cultuur.

Drs. Michiel D. J. van Well is Health innovator bij Vital Innovators in Ede. Daarnaast werkt hij aan de Universiteit van Maastricht aan een (promotie)onderzoek naar zorginnovatieprocessen, met daarbij een bijzondere belangstelling voor de rol van religie daarin. Van Well was eerder projectleider bij de Stichting Toekomstbeeld der Techniek, waar hij onder meer werkte aan een verkenning van de verwevenheden tussen technologie en religie. Daarvoor was hij programmamedewerker Biomedische technologie bij het Rathenau Instituut en werkte hij aan de Universiteit van Amsterdam bij de vakgroep Wetenschaps- en Technologiedynamica.

Reacties (4)

#1 dominique

Duiden deze dingen niet eerder op een inter-persoonlijke en horizontale structuur ?

Want duiden niet juist de R.K.kerk en de verzuilde Protestantse kerken op een verticale structuur (van God naar de priester/dominee naar de kerkganger) ?

En duidt niet juist Luther’s nadruk op het belang van een zelfstandige individuele relatie met God op een persoonlijke structuur ?

En duiden dan de ontzuiling , en het níet terugtrekken in de louter persoonlijke relatie met God maar het ontstaan van “communities” en “events” – waar niet meer de priester/dominee/tradtie tussen God en de mens staat maar waar iedereen gelijk staat en waar het vooral om de onderlinge ervaring en het onderlinge gesprek gaat – dan niet op een ínter-persoonlijkere en een horizontalere structuur van de hedendaagse religie ?

  • Volgende discussie
#2 alt. johan

Ik denk dat religie 2.0 een goede omschrijving is van de situatie. Sommige bedrijven maken er ook geen geheim van, ik heb wel eens een Microsoft vacature gezien, waar ze zochten om een platform evangelist. Serieus.

http://en.wikipedia.org/wiki/Evangelism_marketing

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Frits van Veen

Ben het helemaal eens met de auteur Michiel van Well. Alleen krijgen we onze “oude” God in religie 2.0 natuurlijk nooit meer terug. Ook de religies buiten de drie als monotheistisch beschouwde godsdiensten (jodendom, christendom en islam), zoals het hindoeisme en boeddhisme, zullen in religie 2.0 een rol gaan spelen. Het begrip God gaat met name bij het hindoeisme (dat volgens mij ongeveer even oud of nog ouder is dan het het jodendom waarmee voor ons alles begon) dan niet meer op, omdat deze godsdienst meerdere goden telt. Lijkt me trouwens ook veel prettiger: meerdere goden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Mark3000

God, Zeus, Wodan, Jahweh, Elohiem, Adonai, Theos, Kyrios, Allah, Vishnu en Shiva zou pas echt een toffe peer zijn als hij/zij/het/een ook een facebook pagina aanmaakt.

  • Vorige discussie