Regeren met de Tegenpartij

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Vandaag is dat Ger Bosma. Dit stuk verscheen eerder op zijn eigen weblog.

De onverwachte winst van de PVV bij de verkiezingen van 9 juni heeft tot heel wat consternatie geleid. Hoe groot is de kans dat de partij van Wilders deel gaat uitmaken van een nieuw kabinet? En hoe (on)wenselijk is dat? Vier argumenten.

1) Als grote winnaar van de verkiezingen moet de PVV wel meeregeren.

De winst van de SP in 2006 was nog eclatanter dan van de PVV nu. De SP ging toen van 9 naar 25 zetels, een winst van 16. In de daaropvolgende coalitiebesprekingen werd deze grote winnaar echter door het verliezende CDA (-3) en de PvdA (-9) in no-time naar de zijlijn gemanoeuvreerd. Inderdaad, met samen 74 zetels, hadden CDA en PvdA genoeg andere – en een stuk gewilligere – danspartners. Aan de SP kleefde bovendien, net als aan de PVV nu overigens, sterk het beeld van een onverbeterlijke ‘Tegenpartij’ waarmee niet te regeren viel.

Maar toch, meer dan anderhalf miljoen stemmen is niet niks. Weinig hoorde je in 2006 echter frases als “de kiezer heeft duidelijk gesproken” of een “niet te missen waarschuwing van de kiezer aan de gevestigde orde”, zoals je nu wel bij de PVV hoort. Weliswaar heeft zo’n 15% van de Nederlanders gestemd op de PVV, maar deze stemmen zijn niet meer of minder belangrijk dan die van willekeurige andere kiezers. Daarentegen heeft 85% van de kiezers, vaak radicaal, anders gestemd. Het heeft dus geen pas om te zwichten voor het demagogische en onheilspellend klinkende argument dat deze kiezersuitslag ons dwingt tot een coalitie waarin behalve de VVD ook automatisch de PVV zitting neemt.

2) De PVV kan een stabiele en betrouwbare coalitiepartner zijn.

Wilders cultiveert op dit moment het beeld van iemand die staat te trappelen aan de zijlijn om mee te regeren. Of dat oprecht is? De recente ervaringen in Almere en Den Haag wijzen niet per se in die richting. Niettemin werden eerdere ‘keiharde’ breekpunten als de AOW-leeftijd al daags na de verkiezingen zonder blikken of blozen geloosd. Kiezersbedrog of onverholen dédain naar een groot deel van het PVV-electoraat, vaak mannen van 45+ in fysiek zware beroepen? Zeg het maar. Het mag een rechtse coalitie met CDA en VVD in programmatisch opzicht gemakkelijker maken, maar zaait ook grote twijfel over de duurzaamheid van de politieke beloftes van Wilders.

Vooral de VVD heeft natuurlijk redenen om huiverig te zijn. In de tijd dat Wilders nog als rechtsbuiten van de VVD opereerde, brak Wilders keer op keer zijn woord om in de media slechts partijstandpunten te vertolken. Net als zijn grote voorbeeld Ayaan Hirsi Ali trok Wilders lange tijd zijn eigen plan. Tot de breuk met de VVD in september 2004, dreven Wilders onvoorspelbare soloacties de partijtop en fractieleider Van Aartsen geregeld tot wanhoop.

Behalve uit ijdelheid, een andere onmiskenbare overeenkomst tussen Hirsi Ali en Wilders, is dat te verklaren uit het verlangen van Wilders om geschiedenis te schrijven in de vaderlandse politiek. En niet de fouten te maken van zijn grote voorbeeld Pim Fortuijn. Het egovehikel PVV heeft zich tot nog toe onder de strakke leiding van Wilders netjes achter de politiek leider geschaard. Probleem is echter dat in Wilders’ fluctuerende standpunten en schijnbewegingen steeds moeilijker een consistente lijn is te zien. Ook de recente soloactie van Hero ‘meer democratie‘ Brinkman en een fors uitgebreide fractie lijken een geheid recept voor LPF-achtige taferelen. Met soortgelijke ego’s op ministerposten, wordt dit scenario alleen maar waarschijnlijker.

3) In ruil voor regeringsdeelname matigt Wilders zijn toon drastisch.

Matigt Wilders zijn toon? Volgens sommige commentatoren zou Wilders de laatste weken veel milder zijn geweest in zijn uitspraken, welhaast ministeriabel. Zelf zag ik tijdens de tv-debatten vooral een verbeten ogende lijsttrekker die door de gespreksleiders nauwelijks een strobreed in de weg werd gelegd toen hij, bij elk willekeurig onderwerp, het probleem reduceerde tot ‘criminele buitenlanders’, al of niet met een islamitische achtergrond.

Zonder allochtonen blijft de WAO betaalbaar, kan er veel meer geld naar de zorg en is de economische recessie al bijna opgelost. De niet-westerse immigranten kosten ons klauwen met geld, zijn crimineel en lui en integreren niet, tenzij als dekmantel voor hun intrinsiek anti-Westerse sentimenten. En geen journalist die een kritisch geluid durft te laten horen, uit angst tot de ‘linkse kerk’ te worden verketterd. Wat is er toch gebeurd in Nederland? In de jaren ’80 en ’90 herkende iedereen dit nog feilloos voor wat het was: discriminerend, polariserend, karikaturaal en nodeloos grof. Vandaag de dag wordt dit geluid uit de onderbuik veel te kritiekloos omarmd als de zoveelste openbaring van het gesundes Volksempfinden. Zo zie je maar: elk volk krijgt de media die het verdient.

Dat Wilders zijn toon zal matigen in een coalitie is verder nogal een naïeve aanname. Door bikkelhard oppositie te voeren is Wilders groot geworden. Op het moment dat Wilders denkt politieke munt te kunnen slaan uit een onderwerp, zal hij dat niet nalaten, regeerakkoord of niet. Wanneer Wilders in de Kamer blijft, zal dit doorgeschoten dualisme helemaal een nachtmerrie worden voor de andere coalitiepartners. Ook de torpedering van een kabinet, waarbij Wilders – of dat nou geloofwaardig is of niet – de andere partijen de schuld in de schoenen kan schuiven, is een levensgroot risico. Zijn potentiële electoraat is immers toch al behept met een enorm wantrouwen tegen de gevestigde politiek. Een kabinet Rutte I dat al binnen een jaar sneuvelt, zal ongeacht de oorzaak, dit cynisme alleen maar voeden.

4) Een coalitie CDA, VVD en PVV is nu de logische keuze.

De achterban van de PVV lijkt ondertussen oprecht verguld met het idee van deelname van de partij aan een rechtse regering. Maar binnen het CDA, de benodigde derde partij, lijkt een sterke stroming te zijn die onder geen beding met de PVV wenst te regeren. En hoezo regeren? Oppositie ligt meer voor de hand voor het CDA. Na de ongekende draai om de oren, waarbij CDA-stemmers in Brabant en Limburg massaal overliepen naar de PVV, lijkt het aanschuiven van het CDA in een nieuwe coalitie patent absurd. Als derde, ‘meest linkse’ (ahem) partij genadebrood eten in een door PVV en VVD gedomineerd kabinet, het lijkt electorale zelfmoord. Toch is het CDA als machtspartij bij uitstek ertoe in staat, zeker onder Verhagen. Zij het dat er, zoals gezegd, dan wel een gerede kans is op een schisma in christelijke gelederen.

Ondanks het feit dat bijna de helft van de VVD-achterban vindt dat Rutte met de PVV in zee moet gaan, denkt de partijtop hier ongetwijfeld heel anders over. De risico’s zijn eenvoudigweg te groot. Er moet echter wel een lastige horde worden genomen. De schuld van de mislukking moet door de buitenwacht niet bij de VVD gelegd worden. De enige oplossing lijkt net zo lang onderhandelen tot voor iedereen zonneklaar is dat de PVV geen geschikte coalitiegenoot is. Dit lijkt trouwens ook de insteek van Wilders zelf te zijn: zijn politieke huid zo duur mogelijk verkopen, alvorens hij zich terugtrekt binnen het door hemzelf verkozen cordon sanitaire. Daarmee wordt de huidige paringsdans een opzichtig en smakeloos toneelstukje.

Dus zeg maar dag met je handje tegen een afgeronde formatie op 1 juli. Voor de door velen op links gewenste Paars Plus coalitie kan worden verkend, zal eerst deze doodlopende weg tot het einde toe moeten worden bewandeld. De 15% PVV-stemmers zal zijn mening over de politiek er ten enen male door bevestigd zien. Maar de rest van de kiezers doet er verstandig aan zich niet psychologisch te laten gijzelen door een gebrek aan politieke realiteitszin bij een zesde deel van de bevolking.