ELDERS - Regeren is vooruitzien. Zegt men. Kan de overheid ook ter verantwoording worden geroepen als ze dat niet doet? Hongarije heeft als een van de weinige landen een ombudsman die de verantwoordelijkheid van de overheid voor toekomstige generaties in de gaten houdt.
De rechtszaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat heeft wereldwijd de aandacht getrokken van juristen die gespecialiseerd zijn in milieurecht. De uitspraak van de rechter dat Nederland tekort schiet wordt gezien als een bevestiging van de algemene verplichting tot het treffen van voorzorgsmaatregelen als er sprake is van een voldoende reëel risico, een verplichting die niet alleen voor alle burgers en bedrijven geldt, maar zeker ook voor de staat. Roger Cox, een van de advocaten van Urgenda, ziet daarnaast ook aanknopingspunten in het Europees mensenrechtenverdrag, omdat de consequenties van klimaatverandering zodanig groot zijn dat mensenrechten zoals het recht op leven en het recht op een ongestoord gezinsleven geschonden zullen worden. Hij verwijst naar de begin dit jaar door experts geformuleerde Oslo Principles On Global Climate Change Obligations. Dit initiatief zou volgens The Guardian de impasse kunnen doorbreken in de aanpak van de klimaatverandering wanneer, zoals gevreesd wordt, de resultaten van de VN-conferentie volgende week onvoldoende blijken te zijn . De juristen brengen daarvoor een groot aantal wetten en verdragen in stelling. Als de politici niet tot actie te bewegen zijn: See you in court!
In Hongarije bewaakt Marcel Szabó de rechten van toekomstige generaties. Hij is benoemd door het parlement en zijn mandaat is in de grondwet vastgelegd. Individuele burgers kunnen bij hem milieubeschermingskwesties aankaarten, al heeft hij niet de macht ze zelf op te lossen.
De ‘ombudsman voor toekomstige generaties’ is ondergebracht bij het bureau van de algemene ombudsman in Hongarije. Hij houdt de wetgeving in de gaten die raakt aan de belangen van toekomstige generaties, zoals natuurwaarden en de kwaliteit van het water op de lange termijn. Hij kan zelf ook wetsvoorstellen indienen en onderzoeken uitvoeren naar bodem- en waterverontreiniging. Szabó bracht onder andere wetenschappers bij elkaar om samen te werken aan de instandhouding van de biodiversiteit. Hij nam het initiatief om voor elk nieuw geboren Hongaars kind een boom te planten (Zie Trouw, 23-11, over Jan van de Venis, de zelf benoemde ‘ombudsman voor de toekomst’ in Nederland).
In Wales doet Peter Davies overeenkomstig werk. Wales heeft de rechten van toekomstige generaties vastgelegd in The Well-being of Future Generations Bill. De wet moet garanderen dat maatregelen die nu genomen worden toekomstige generaties niet verhinderen om in hun behoeften te voorzien. De ‘ombudsman voor de toekomst’ van Wales heeft hiermee ook een legale basis gekregen.
Het netwerk Future Justice promoot de ‘ombudsman voor de toekomst’ als middel om overheden te dwingen de gevolgen van hun handelen op lange termijn in de wetgeving te betrekken. Hoe meer dat gebeurt, hoe sterker burgers staan als ze opkomen voor de rechten van toekomstige generaties. Zoals Urgenda in Nederland. Ook op het niveau van de Europese Unie moet er zo’n waakhond komen volgens de juristen.
Het is geen eenvoudige opgave. Politiek is een kwestie geworden van reacties op het hier-en-nu. De meeste politici schuwen grote verhalen en zijn ver afgeraakt van hun ideologische bronnen. Kiezers letten ook vooral op onmiddellijk verkrijgbare baten. De politicus zal zich om die reden ook niet te ver van huis bewegen. Misschien slagen juristen, die niet afhankelijk zijn van de kiezersgunst, er wel in de politiek te verleiden tot wetgeving die onze nazaten zekerheid kan bieden. Zodat rechters straks kunnen spreken voor de toekomstige generaties.
Reacties (7)
Wat die klimaatzaak betreft prima hoor maar om het nog breder te trekken zoals 0 doet is een beetje gevaarlijk. Geert Wilders zou ook heel wat maatregelen willen nemen ten behoeve van de toekomst van NL. En ten behoeve van de toekomst is het vanuit mijn oogpunt gerechtvaardigd om economische groei onmiddellijk een halt toe te roepen.
@1: Wat is er gevaarlijk aan rechtspraak die gevaren probeert te voorkomen? Wat heb ik “breder getrokken”? De juristen die de Oslo Principles opstelden zijn uitgegaan van geldende verdragen. Wilders kan voor zijn toekomstbeeld geen enkel verdrag of bestaande wet inzetten. Als hij dat zou willen. Denk je echt dat het bij hem om de toekomst gaat?
@2 Je kan natuurlijk niet alleen de rechter boven de politiek zetten alleen als het in jouw straatje past. Het verdrag van Schengen wordt door met name door Duitsland met de voeten getreden en de meeste immigranten die nu in de EU komen voldoen niet aan de definitie van vluchteling in het verdrag van Oslo, Wilders heeft dus wat dat betreft wel degelijk kans in de rechtbank.
Daarnaast is het recht veelal conservatiever dan de politiek. Vanuit een progressief oogpunt is het in een democratische rechtstaat wenselijk dat ten aanzien van checks and balances en machtsverhouding het primaat bij de politiek ligt. Een uitschieter zoals de milieuzaak is mooi meegenomen.
@3: Het gaat er niet om de rechter boven de politiek te stellen. De politiek moet de verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van besluiten voor toekomstige generaties. Bestaande verdragen bieden nu al voldoende basis om kortzichtige politici daarop aan te spreken.
Hoe kom je hierbij? De meeste vluchtelingen komen uit oorlogsgebieden en hebben gegronde vrees dat zij in hun eigen land vervolgd worden. Zie het VN-verdrag
Overigens gaat mijn artikel niet over hedendaagse hypes maar over voorzorg voor toekomstige generaties.
@4: Het primaat hoort bij de politiek te liggen. Mee eens. En inderdaad het recht is doorgaans behoudender dan de politiek. Maar ik krijg tegenwoordig de indruk dat de politiek hoofdzakelijk inert is, stil staat, bevreesd is om in actie te komen en blijft kibbelen. Dan is het goed dat iemand die politici wijst op verdragen die ze gesloten hebben toen ze nog wel wat wilden betekenen voor de toekomst.
@6: zijn we het snel helemaal eens.