Rechters in Polen de mond gesnoerd

ELDERS - Polen blijft de EU tarten

Opnieuw gingen woensdag in Polen duizenden mensen de straat op om te protesteren tegen wetgeving van de PiS-regering die tot doel heeft meer grip te krijgen op de rechterlijke macht. Een nieuwe wet moet rechters verbieden kritiek te leveren op politieke beslissingen, op door PiS opgerichte en overgenomen tribunalen of de controversiële Raad voor de Rechtspraak, een gepolitiseerd orgaan dat over rechtersbenoemingen gaat. De Poolse Hoge Raad heeft onlangs zowel deze Raad als een nieuw tuchtkamer veroordeeld. De Raad bepaalde dat de tuchtkamer „geen gerecht is binnen EU- en nationaal recht” en het benoemingsorgaan „niet onpartijdig en onafhankelijk is”. Ook het Europese Hof heeft zich kritisch uitgelaten over de nieuwe instellingen. Een eerdere veroordeling van een pensioenmaatregel voor Poolse rechters door het Europese Hof heeft wel geleid tot aanpassing van de PiS-wetgeving.

De Poolse premier Mateusz Morawiecki waarschuwde voor chaos in de rechtspraak als rechters de benoeming of de uitspraken van andere rechters in twijfel gaan trekken. ‘Welk ander Europees land zou zoiets tolereren’, vroeg hij in reactie op de protesten. President Andrzej Duda, die zich voorbereidt op de campagne voor zijn herverkiezing, zei over de rechters: ‘het niveau van hun leugens en hun hypocrisie verbijstert me’.

De demonstranten voor het Poolse parlement en bij rechtbanken in 160 andere plaatsen droegen woensdagavond spandoeken met teksten als: ‘Vandaag de rechters, morgen jij’ in een poging de publieke opinie op te zetten tegen de PiS-regering die nog altijd over een ruime steun kan beschikken. In het sterk gepolariseerde land zijn de voorstanders van het sociale beleid van PiS ver in de meerderheid boven de liberale, hoger opgeleide en kosmopolitische minderheid die meer belang hecht aan de rechtsstaat. Bij de demonstraties voerden verschillende rechters en aanklagers het woord. Zij wezen er onder andere op dat ze onder de nieuwe wetgeving met disciplinaire maatregelen rekening moeten houden als ze oordelen op grond van EU-wetgeving. De vrees is groot dat de aanvallen van de regering op de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht op den duur zullen leiden tot een uittreden van Polen uit de EU. Ook dat zou de regeringsgezinde meerderheid aan het denken moeten zetten, want hoe pro-PiS de Polen ook zijn, de EU levert hen voorlopig nog voldoende voordelen op om het lidmaatschap van de Unie te willen behouden.

LHBT-vrije zones

De nieuwe wetgeving zet de Europese Commissie verder onder druk om op te treden tegen de aftakeling van de Poolse rechtsstaat. Het Europees Parlement voegde daar deze week nog een extra drukmiddel aan toe met het aannemen van een resolutie die ‘LHBT-vrije zones’ in Polen veroordeelt. Dit gaat over minstens 80 locale besturen die -overigens geheel vrijblijvend- beloven dat hun gemeente verstoken blijft van acties en uitlatingen die tolerantie tegenover homosexuelen promoten. De financiering van organisaties die zich homo-vriendelijke opstellen wordt door hen ingetrokken. In Polen worden homosexuelen nog steeds erg vijandig bejegend, de agressie wordt openlijk gevoed door de pro-gezinspolitiek van PiS.

Bij de stemming in het Europarlement bleek dat niet alle Nederlandse delegaties met de resolutie hebben ingestemd. Nu.nl schrijft: ‘Forum voor Democratie (FVD), dat samen met PIS in de eurosceptische fractie ECR in het Europees Parlement zit, onthield zich van stemming. “Wij zijn wel voor homorechten, maar vinden dat landen dit soort gemeentelijk beleid zelf mogen bepalen”, licht een woordvoerder van het FVD toe. De SGP, die ook lid van de ECR is, stemde tegen de resolutie. “De SGP is tegen discriminatie”, zegt SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen. “Maar nog belangrijker is dat de EU zich niet moet bemoeien met dit soort lokale zaken.”‘ Op enige solidariteit van deze partijen hoeven de homo’s in Polen en elders dus niet te rekenen. Met gelijksoortige argumenten zullen ook de PiS-gezinde Polen zich opnieuw schrapzetten tegen bemoeienissen van Brussel met hun land. Over homosexuelen zal niet gesproken worden, wel over de aantasting van de vrijheid van het vaderland.

Voorbehoud klimaatplannen

Van de EU zal de komende tijd vooral veel behoedzaamheid worden gevraagd. Vorige week gingen 26 regeringsleiders akkoord met de plannen van de Europese Commissie om Europa in 2050 klimaat neutraal te maken. Eén land viel uit de boot: Polen. ‘Wij hebben een grote achterstand’,  zei premier Morawiecki. Polen trekt zo’n 80 procent van zijn energie uit ‘vieze’ kolencentrales, een erfenis uit het Sovjettijdperk. Het te snel verbieden van fossiele brandstoffen leidt volgens hem tot energietekorten en verlies van honderdduizenden banen.  Morawiecki kreeg van zijn collega’s nog even uitstel om te onderzoeken hoe Polen zich zou kunnen aansluiten bij de andere EU-lidstaten. Maar het is duidelijk dat klimaat geen prioriteit heeft in zijn land. De EU zal dus over een half jaar opnieuw worden geconfronteerd met Poolse viezigheid. Opgeteld bij de problemen met de rechtsstaat mogen we komend jaar nieuwe clashes tussen Brussel en Warschau verwachten. Nog voordat alle perikelen rond de zelf gekozen uittreding van een lidstaat zijn opgelost komt de EU nu voor de vraag te staan of een niet gewenste uitzetting ook een serieuze optie is.