Recensie Zomergasten 2019 | Maxim Februari

RECENSIE - ‘Als het mijn ideale televisieavond zou zijn, dan zou ik er zelf niet in zitten’, zei Maxim Februari aan het begin van deze vierde aflevering van Zomergasten 2019. Het leek me een echo van de opmerking van Groucho Marx niet bij een club te willen horen die hem als lid accepteert. Maxim Februari is een bescheiden mens. Maakt de dingen graag kleiner dan ze zijn. Het understatement is veruit z’n favoriete stijlfiguur.

Een vrij groot gedeelte van zijn leven was hij ook lid van een club waar hij niet toe wilde behoren: als vrouw terwijl hij zich man voelde. Omdat er zoveel soortgenoten zijn die niet in de schijnwerpers staan, voelt Februari zich zo nu en dan geroepen om een en ander nader te belichten. Maar liever praat hij er niet over. Wanneer het onderwerp reeds met het derde fragment ter sprake komt, merk je zijn terughoudendheid erover te praten en zijn behoefte om de ingreep en impact zo klein mogelijk te maken. Na het fragment uit Crossing the Concourse over pianiste Sarah Buechner die geboren was als David Buechner, laat Februari een kleine tube zien waarin de testosteron zit die hij dagelijks op zichzelf moet smeren. Zoveel stelt het allemaal niet voor. ‘Het is een privékwestie die je even in de buitenwereld moeten aankaarten. Je moet zeggen dat je een andere naam hebt, maar verder hoeft er niet zoveel.’

Alleen vindt die buitenwereld het vaak verdomde interessant. Zo ook Janine Abbring die er uren over zou kunnen doorgaan. Vooral als ze zich realiseert dat Maxim Februari eigenlijk de ideale man is: intelligent, welbespraakt, grappig, hoffelijk én weet ook nog eens hoe het is om een vrouw te zijn. Dat laatste wil Maxim Februari graag even relativeren, op kenmerkende wijze, in schitterende volzinnen en met een uitgestreken gezicht: ‘In voorbereiding op dit programma zag ik op de sociale media dat een enkele man zich enorm zorgen maakte of er wel heterovrouwen waren die iets in mij zouden kunnen zien. De meneer die zich dat afvroeg in nogal duidelijke termen, kan ik vanaf deze plek geruststellen: ja, heterovrouwen zijn vaak onder de indruk dat ik de ideale man ben. Zelf denk ik dat dit een overschatting is. Ik ben natuurlijk nooit echt opgevoed als een vrouw.’ Vandaar ook die transitie.

Zo klein de persoonlijke transitie is, zo groot de culturele. ‘Je verhuist van het ene land naar het andere.’ Vandaar wellicht dat Maxim Februari zo goed in staat is om overal alle kanten van te zien. En mee te kunnen voelen met beide kampen. Nadat we een fragment over de documentaire The Wolfpack hebben gezien (over zeven kinderen die hun huis in New York nooit hebben verlaten), vertelt Februari welke ideeën de ouders van The Wolfpack hadden. Ze wilden naar Zweden om hun kinderen in een natuurrijke omgeving op te laten groeien, maar ze kwamen niet verder dan New York. En aangezien het op de straten van New York levensgevaarlijk is, besloten ze hun kinderen binnen te houden. Wat begint met goede bedoelingen mondt uit in een verschrikking. Maar het aardige is: de jongens uit The Wolfpack zijn allemaal behoorlijk goed terecht gekomen. Net zoals Maxim Februari behoorlijk goed terecht is gekomen, ondanks de, naar eigen zegge, gruwelijke lelijkheid van het Overvecht waar hij opgroeide. De kinderen uit The Wolfpack speelden films na, het meisje dat Maxim Februari ooit was, floot Bach.

Oftewel: probeer altijd verder te kijken, want de werkelijkheid is altijd complexer dan het lijkt. In het fragment uit de documentaire National Bird zien we een drone-aanval uitgevoerd worden op drie auto’s waarin vrouwen en kinderen blijken te zitten. Een schone oorlog is schijn. Het punt dat Februari wil maken: de wereld is niet in data te vangen, de wereld is een rommeltje. Terwijl data voor steeds meer overheden heilig is. Met als gevolg dat het individu het onderspit delft. In oorlogen gebeurt dat heel direct, maar op iets minder drastisch niveau gebeurt het hier ook. Woon je in een wijk waar statistisch gezien veel fraudeurs wonen, dan word je sneller van fraude verdacht.

Verlichtingspretentie, noemt Februari dat. Hij zet het fragment uit National Bird tegenover het eerste fragment van de avond, uit De Brief van de Burgermeester. In deze documentaire krijgen de bewoners van een straat in een Gronings dorp een brief van hun burgemeester die stelt dat er een probleem is. Alleen, de bewoners weten niet waar de burgemeester het over heeft: ze erkennen dat het een teringzooi is in hun straat, maar dat zien ze niet als een probleem. Wat de vraag oproept: wanneer is een probleem een probleem? Het grote verschil met de drone-aanval (naast het aantal dodelijke slachtoffers): de burgemeester gaat de dialoog aan en geeft de bewoners de mogelijkheid hun kant van het verhaal te belichten.

Want alles heeft meerdere kanten. En zelden is één kant goed. Moet je, zoals de Française in Februari’s keuzefilm Babettes Baestesbud, met volle teugen van het leven genieten of moet je godvrezend je plicht doen zoals haar Deense dorpsgenoten? En moet je de wereld rationeel benaderen of moet je je mee laten voeren door je romantische inborst? In het laatste fragment zien we hoe het nichtje van illusionist Fay Presto betoverd raakt door de magie van haar tante. De blik van het nichtje trof Maxim Februari reeds lang geleden zodanig dat hij bedacht dit ooit in Zomergasten te laten zien. ‘Mocht je ooit in Zomergasten komen’, zei Janine Abbring. Oftewel: ook al ben je zo bescheiden als Maxim Februari, toch kun je jezelf in Zomergasten zien zitten.

De avond was weer vlekkeloos verlopen. Net als vorige week leidde Janine Abbring alles in onberispelijke banen. Het leverde mooie momenten en interessante antwoorden op, maar voor ons als kijkers (en ik realiseer me dat ik hierdoor als een enorme zeikerd ga klinken, maar so be it) is die vlekkeloosheid ergens ook een gemis. Misschien illustreert het fragment met Sinead O’Connor dit wel goed: juist omdat het haar zoveel moeite kost om het nummer uit Porgy & Bess onder de knie te krijgen, juist omdat we haar op ontwapenende wijze fouten zien maken (‘Ze heeft geen schil’, zei Februari, ‘ze is volkomen kwetsbaar’), juist daardoor lijkt ze in staat boven zichzelf uit te stijgen. En is het kippenvel bij ons des te heviger. Of waren Janine Abbring en Maxime Februari als Fred Astaire en Ginger Rogers uit het tweede fragment die schijnbaar moeiteloos voor de camera zwierden? Ik ben er nog niet over uit.