” ‘Gaat Oeroeg mee?’ vroeg ik, toen zij uitgesproken was. Mijn moeder zuchtte. Zij zat op een lage rieten stoel naast het bed, in een kimono van gebloemde stof, omgeven door haar onafscheidelijke aura van eau de cologne. ‘Hoe kan dat?’ vroeg ze ongeduldig, terwijl ze met een vochtige zakdoek haar slapen bette. ‘Wees toch niet zo dom. Oeroeg is immers een inlandse jongen.’
‘Hoeft hij niet naar school?’ hield ik vol. Mijn moeder stond op en kuste mij vluchtig op de wang. ‘Misschien wel,’ zei ze vaag. ‘Naar een ander soort school, natuurlijk. Ga nu slapen.’ ”
(uit Oeroeg van Hella Haasse – gratis voor leden van openbare bibliotheken in het kader van Nederland Leest)
Inlandse jongen, inlander – woorden uit de geschiedenis van Nederland. Het woord inlander resoneert. Het heeft golven in de tijd veroorzaakt, golven waar we nog steeds mee te maken hebben. Nederlands-Indië was een koloniale maatschappij, met gecompliceerde onderlinge verhoudingen. De essentie van een koloniale maatschappij is altijd dat zijn inwoners niet gelijk zijn. Nederlands-Indië kende inlanders, Europeanen, Indo-Europeanen, en ‘Vreemde Oosterlingen’. Allemaal hadden ze een andere rechtspositie.
De zogenoemde Vreemde Oosterlingen waren Arabieren en Chinezen. Zij waren geen inlanders en konden dus geen beroep doen op hun gewoonterecht (de adat), maar van de blanke Europeanen mochten zij ook niet met hen meedoen, geen beroep doen op dezelfde soort rechten. De Indo-Europeanen ontstonden doordat kolonisten, blanke mannen, kinderen bij hun inlandse huishoudster verwekten. Als ze hun kinderen erkenden konden deze de rechten van hun vader, Europese rechten, krijgen.
Het tegenwoordige Nederland is ook een ingewikkelde maatschappij geworden, met gecompliceerde verhoudingen tussen de inlanders alhier en groepen die oorspronkelijk van andere plekken op de wereldbol komen. Nu gebruiken we woorden als autochtoon en allochtoon. Nederland heeft iets geleerd van zijn koloniale geschiedenis, wat bijvoorbeeld blijkt uit het eerste artikel van de grondwet, dat stelt dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandeld worden. Toch blijft het ingewikkeld.
Als je deze woorden leest dan is het waarschijnlijk dat je niet als Oeroeg bent, maar naar een school bent gegaan, en toen naar een volgende school, en daarna naar weer een ander soort school. Maar heb je ooit op een van je opleidingen geleerd wat de essentie was van Nederlands vroegere koloniën? En hebben je leraren ooit op overeenkomsten en verschillen gewezen tussen bijvoorbeeld de vroegere inlanders en de huidige allochtonen. Gelukkig hebben we de literatuur, die verhalen vertelt, die resoneren.
Reacties (25)
Gelukkig hebben we de literatuur, die verhalen vertelt, die resoneren.
En die zorgen dat niet vergeten wordt en dat veranderingen dus moeilijker gaan. Het is altijd dubbel dat geheugen. Geen onverdeeld genoegen. Soms denk ik wel: elke dag opstaan zonder te weten wat er gisteren gebeurde en gewoon de vogeltjes horen fluiten en de zon zien opgaan zou de wereld wellicht een mooier aanzicht geven.
En wat betreft die resonantie: zoveel foute ideeën die resoneren dat ik die resonantie ook wel af zou willen schaffen.
En Haasse, tsja vooruit, ze heeft haar leeftijd mee zal ik maar zeggen.
@1: Maar Hans, je kunt alleen maar vaststellen dat een geheugen altijd dubbel is als je een geheugen hebt. En de vaststelling dat zoveel foute ideeën resoneren maak je ook al met behulp van je geheugen. En dat je je commentaar zomaar even opgeschreven hebt wijst er op dat er toch iets van je vroegere onderwijs moet zijn blijven hangen.
Je woorden hebben ook iets gratuits, zoals die drukke manager die tot over zijn oren in een vervelende reorganisatie zit, uit het raam kijkt naar een laaggeplaatste medewerker van de plantsoenendienst, en verzucht dat hij diens werk, zo heerlijk in de buitenlucht, wel zou willen overnemen.
@Danny Jouwe
Ik hoop dat je je realiseert, dat ik WEET en BEGRIJP dat ik niet op kan staan zonder me gisteren te herinneren.
Dat neemt niet weg dat de gedachte mooi is.
Het was een flits die door me heen schoot en dacht, die Hella, zo oud wat moet er niet allemaal in dat hoofd zitten over dat Indonesië. En zal iemand dat nu nog wel begrijpen.
Ik zit in de zon en denk niet meer aan gisteren. Kijk eens wat een leven ik heb. Geen oorlog, Joden, Indo’s. Fuck de world. Dat is toch de moderne gedachte?
Wie leest Hella nu nog?
Laat staan begrijpen!
@3: Tuurlijk realiseerde me ik dat, Hans ;-)
Maar ‘fuck de world’ is niet mijn moderne gedachte. Het lijkt me een verzuchting van mensen die juist heel veel world tegenkomen, bijvoorbeeld op het internet, of gewoon op straat in de vorm van hun ‘anders’ zijnde buurman.
En Hella wordt nu juist wel veel gelezen, al was het alleen maar omdat haar roman nu in miljoenvoud wordt uitgedeeld in het kader van Nederland Leest.
Of verwacht je dat iedereen die ruim 100 pagina’s in het kader van fuck de world als wc-papier gaat gebruiken?
Lezen en begrijpen zijn twee verschillende dingen. De wereld van waaruit zij Oeroeg schreef is weg, vergeten en onbekend.
Overigens is Fuck The World niet mijn gedachte.
Maar dat terzijde.
@5: En het mooie van romans is dat ze een wereld tot leven kunnen roepen, en vele jaren later nog steeds. Misschien wel omdat het om teksten gaat die zich niet alleen richten op het denken, maar ook op de emoties, en niet in de laatste plaats op de zintuigen.
Ik kan nog steeds van romans uit de negentiende eeuw genieten, er om lachen zelfs (Dickens!), ook al is die wereld verdwenen, ook al maak ik me niet de illusie dat ik alles van die vroegere wereld zal begrijpen.
Oeroeg is van na de Tweede Wereldoorlog maar van voor de rock & roll, zeg maar, en des te beter na te voelen en te begrijpen.
“Nederland heeft iets geleerd van zijn koloniale geschiedenis, wat bijvoorbeeld blijkt uit het eerste artikel van de grondwet, dat stelt dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandeld worden.”
Wat is dat nou weer voor door neo-politiek-correctheid ingefluisterde bullshit ? Dat staat in de grondwet vanwege de Franse revolutie, en het heeft geen ene fuck te maken met ons koloniale verleden !
@7: Jij kent je geschiedenis niet, KJ. Tot begin jaren zestig was het zo dat allen die zich in Nederland bevonden NIET GELIJK behandeld werden voor de wet. Omdat Nederland tot dat moment koloniën had. In Nederlands Nieuw-Guinea woonden op dat moment INLANDERS.
Suriname bijvoorbeeld was in die jaren RIJKSDEEL en geen kolonie, wat onder andere wil zeggen dat daar geen inlanders waren, en burgers wel gelijk waren voor de wet.
Inlanders die al sinds de jaren vijftig alleen maar in naam nog Nederlanders waren, en daarvoor alleen in naam geen slaven. En die, als die zich in Nederland zouden hebben bevonden (d.w.z. het stuk tussen Zeeland en Maastricht, tussen Groningen en Den Helder) gewoon hun recht zouden kunnen hebben halen in om het even welk conflict. Even een vraagje, meneer de scherpslijpende historicus; hoe noemde men het huidige ‘Nederland’ als deel van ‘Nederland’ toen ‘Nederland’ ook nog ‘Nederlands Indie’ en ‘Suriname’ omvatte ?
@9: `als die zich in Nederland zouden hebben bevonden`: In de huidige grondwet staat bijvoorbeeld dat Aruba en de Nederlandse Antillen Nederlands grondgebied zijn. Tot 1975 was Suriname Nederlands grondgebied.
Of wou je beweren dat de tekst ´allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld´ op dit moment niet geldt op de Nederlandse Antillen?
Ik heb de boeken er nog eens op nageslagen, Danny, en je hebt gelijk. Volkomen gelijk. (Je weet dat ik dit niet zou zeggen als ik niet een addertje onder het gras had – komt ‘ie).
Van 1922 tot 1962, dus veertig jaar lang, is ‘het Rijk’ gedefinieerd geweest als ook omvattende de kolonien. Voor die tijd, dus van 1848 tot 1922, was ‘het Rijk’ alleen Nederland – ook al hadden we die kolonien toen al. En toenmalig artikel 3 (nu artikel 1) was zowat woordelijk hetzelfde, en wel degelijk geinspireerd op de Franse revolutie. Bovendien was de Nederlandse regering al in 1950 begonnen om Nederlands Indie voor te bereiden op onafhankelijkheid. Daarenboven kun je stellen dat er niet veel te regelen viel aldaar gedurende de tweede wereldoorlog.
Dus, voor de goede orde, de Nederlandse staat heeft slecht haar eigen grondwet nageleefd van 1922 tot 1940, en van 1945 tot 1950. Twee-en-twintig hele jaren. Je hebt volkomen gelijk !
Moet zijn 23, natuurlijk.
@8: Artikel 1 staat echter pas sinds 1983 in de grondwet. Iets te laat om nog van kracht te zijn voor Suriname. Ik heb overigens een sterk vermoeden dat artikel 1 (ingevoerd samen met een hele berg andere burgerrechten-artikels, zoals vrijheid van meningsuiting) niet ingegeven is door de lessen van het kolonialisme, maar eerder de bekroning vormde van de emancipatie van de katholieken, die tot aan deze wijziging toe grondwettelijk achtergesteld waren.
@Bismarck; Artikel 1 is het oude artikel 3.
Linkie
@13 en 11: van de emancipatie van de katholieken weet ik niet zoveel. Maar kun je nagaan dat de grondwet in de huidige vorm er pas sinds 1983 is…
Dan hebben de Hollandse regenten dus pas zo´n tweehonderd jaar later – na 2 wereldoorlogen, na het koloniale tijdperk en ook pas na de ontkerkelijking – echt gevolg gegeven aan de geest van Franse Revolutie. Zuinige jongens, die Hollandse regenten!
@ KJ onafhankelijk in 1949 bedoel je.
@14: Het artikel 3 waar je naar linkt heeft een heel andere (veel smallere) betekenis dan artikel 1 uit 1983.
Verder zou ik in de grondwet (behoudens uit- en inschrijven van gebiedsdelen) niet teveel invloed van koloniale lessen zoeken. Die zitten er echt niet in. De grondwet volgt (eventueel met enkele decennia achterstand) vooral de verhoudingen zoals ze in Nederland lagen.
@parallax – Danny had het over Papoe Nieuw Guinea.
@Bismarck – Geen mening. Vrouwe justitia is blind, dat moet het zo ongeveer wezen in mijn ogen, en volgens mij staat dat in allebei.
@KJ: Papoea-Nieuw-Guinea is het oostelijke deel van het eiland, tegenwoordig een zelfstandige republiek.
Ik had het over Nederlands Nieuw-Guinea, het westelijke deel van het eiland Nieuw-Guinea. Begin jaren zestig overgedragen aan de Verenigde Naties, die het later weer overdroegen aan Indonesie. Tegenwoordig heet het gebied (grotendeels) Papua, provincie van Indonesie.
We hebben het trouwens over een gebied waar Nederland meer dan tien keer in kan.
@18: Dat staat feitelijk in geen van beiden, maar is wel een gevolg van artikel 1 (en niet uit artikel 3 van 1848). Daarnaast gaat artikel 1 niet alleen over gelijkheid in justitie, maar in een veel breder kader (in alle overheidsrelaties) en bevat daarnaast een verbod op discriminatie, dat zelfs nog breder getrokken wordt (ook buiten de overheid).
Weer eens een onzin stukje om allochtonen een positief discriminerend schouderklopje te geven.
@21: Je noemt geen enkel argument, maar laat wel het woord schouderklopje vallen. Komend van jou moet dat wel grote lof zijn!
22. Danny
Wat heeft het woord schouderklopje met grote lof te maken? Je antwoord is net zo warrig als jouw stukje. Jij kent je eigen motieven beter waarom je dit schrijft, maar ik herleid er uit dat je Nederlanders die de multiculti-onzin hoog in het vaandel hebben graag nog eens een positieve blik op allochtonen wil geven. En dat we niet bang hoeven te zijn om gekolonialiseerd te worden want Neerlands-Indië zal nooit meer gebeuren want de allochtonen van nu hebben echt het beste met ons voor dankzij de fantastische Nederlandse wetgeving omtrent gelijkheid. Met dit stukje kun je alle kanten op en kun je alle kritiek wegwuiven. Lekker slap verhaal dus en een vergelijking die volkomen mank gaat.
Je schijnt me te kennen, “komend van jou”, maar ik ken jou niet. Wat is je alter ego op dit forum?
Ben je eigenlijk wel eens in Indonesië geweest?
@23: Ik heb je gegoogeld Anton Hering. En toen was het eenvoudig om te zien dat jouw politieke standpunten, eh, beslist niet links van het midden zijn;-)
Ik herken me verder niet in jouw weergave van mijn stukje.
In antwoord op jouw concrete vraag: ja, ik ben er geboren. Om precies te zijn: de eerste zes jaar van mijn leven heb ik doorgebracht op wat toen Nederlands Nieuw-Guinea heette.
Beste Danny, dank voor je reactie.
Een echte Indonesiër! Ik woon en werk er op het moment. Fantastisch land maar er zijn hier nogal wat mispercepties aangaande het koloniale verleden. Alles wat hier fout gaat is namelijk de schuld van de Kompeni omdat die de Indonesiërs dom zouden hebben gemaakt. Erg interessant.
Ik ben inderdaad niet zo weg van links. De intenties van links waren ooit goed maar men is doorgeschoten. Gisteren nog een stukje nieuws over een PvdA representatief dat men in Amsterdam niet bang hoeft te zijn voor rondvliegende kogels want het gaat om gerichte afrekeningen. Toch wel geruststellend.
Maar wat bedoel je dan met je artikel?