De PVDA werkt aan een nieuwe nota over het integratievraagstuk. Hoewel de auteurs van het stuk ? waaronder Marianne Ploumen, Mariette Hamer en Achmed Aboutaleb – het stuk een stevigere toon willen meegeven dan het geluid dat we tot op heden van de PvdA gehoord hebben, heeft Wouter Bos op een recent partijcongres enkele kanttekeningen geplaatst bij de voorgestelde nieuwe koers van zijn partij.
Door de nadruk te leggen op de negatieve ontwikkelingen die gepaard gaan met de integratie van nieuwe Nederlanders, en daarmee dus ook op de repressieve maatregelen die voor verbetering zouden moeten zorgen, werk je een negatief toekomstbeeld in de hand. Bos wil dat de nota ook die dingen benoemt die wel goed gaan. We moeten trots zijn op wat er bereikt is, en een ‘beschaafde vorm van nationalisme ontwikkelen’, waardoor alle Nederlanders de toekomst met meer vertrouwen tegemoet zien.
Enigszins vertwijfeld lees ik dat kleine bijzinnetje nog eens terug, ‘beschaafde vorm van nationalisme’. Het is een nogal rare uitdrukking. De combinatie van woorden veronderstelt dat nationalisme op zichzelf niet beschaafd, en alleen in aangepaste vorm een positieve ontwikkeling is. Daar kan ik, links-georiënteerde multiculti wereldburger die ik ben, tot op zekere hoogte nog in meegaan. Maar wat wil hij er nu eigenlijk mee zeggen? Wat zou hij verstaan onder ‘beschaafd’? En wat bedoelt hij met nationalisme? Is het misschien een verkapte sollicitatie bij Trots op Nederland? Trots zijn op je land is mijns inziens een redelijk beschaafde vorm van nationalisme, dus het is geen absurde gedachte. Een meer voor de hand liggende interpretatie is dat het een verkapte aanval op de populistische rechterflank van het politieke speelveld is. Dat laatste vermoeden wordt bevestigd als ik later lees dat Bos ook heeft opgemerkt dat trots zijn op je land niet alleen ‘iets van rechts’ is.
Op het eerste gezicht lijkt er niks mis te zijn met een zekere mate van trots. Het komt me alleen vreemd voor dat in deze tijden van globale crisis ? waar overigens momenteel vooral de westerse wereld hard door wordt getroffen ? een persoon als Wouter Bos een dergelijke uitspraak doet. Hoewel Bos het vermoedelijk niet zo bedoeld heeft, kleeft er aan de term ‘nationalisme’ een isolationistisch en angstig gedachtegoed, waar Nederland en de wereld momenteel helemaal niet op zitten te wachten. Je mag best trots zijn, en de vele culturele en sociale verworvenheden die we met z’n allen bereikt hebben waarderen, maar daar moet het ook bij blijven. Zodra het buiten de sfeer van culturele gebruiken valt, is ‘Nederland’ als zodanig slechts een onderdeel van het geheel, en dus van ondergeschikt belang.
Feitelijk was het al jaren bekend, maar het is de laatste maanden weer duidelijk aangetoond, dat het in de 21ste eeuw in toenemende mate achterhaald is om landen als de ultieme eenheden van beleidsvorming te beschouwen. Zeker waar het gaat om het bestrijden van de ‘grote problemen’ als armoede, klimaatverandering, epidemieën, enzovoorts. Het is niet voor niets dat een organisatie als de Verenigde Naties al jaren de term ‘human security‘ gebruikt om veiligheidsproblemen en -oplossingen te definiëren, in plaats van het op staten gebaseerde veiligheidsbeleid dat begon en ophield bij landsgrenzen.
Aangezien Bos als Minister van Financiën goed geïnformeerd is en regelmatig in internationale kringen verkeert, zou het hem sieren als hij de populistische termen achterwege zou laten, en wat verder dan onze grenzen kijkt.
Ik ben me ervan bewust dat ik een vrij idealistische ? sommigen zouden zeggen, naïeve ? toon aansla, maar ik ben ervan overtuigd dat voor een betere wereld internationale samenwerkingsverbanden onmisbaar zijn. De wereld is nu eenmaal opgedeeld in staten, en er komen nog steeds nieuwe staten bij, maar de toekomst ligt in samenwerking.
Ik ben een Nederlander ? daar word je je nog sterker bewust van als je een tijdje in het buitenland woont ? en ik ben ook blij dat ik een Nederlander ben. Op sommige vooroordelen over Nederlanders ben ik best trots, over andere ben ik absoluut niet te spreken, maar als het erop aankomt, maakt het eigenlijk niet zo veel uit waar ik vandaan kom. Culturele eigenheden zijn ontzettend interessant ? ik ben antropoloog, dus weet ze op waarde te schatten ? maar als er globale problemen aangepakt moeten worden, gaat het vooral om wat ons bindt. Wat mij betreft moeten we het voortschrijdende proces van internationale samenwerking dan ook zonder meer stimuleren en, waar mogelijk, beleid in een groter verband gaan regelen. Een sterke Europese Unie is een goed voorbeeld, maar hopelijk pas het begin. Ik wil bij deze dan ook, Bos parafraserend, sterk pleiten voor een beschaafde vorm van globalisme.
Reacties (11)
Okay, maar hoe adresseer je de gevoelens van mensen die nog een beetje vastzitten in gisteren?
Met begrip, respect en nederigheid natuurlijk. Nu jij weer.
De onterechte verguizing van nationalisme werd scherp ingezien door Hobson, wiens boek IMPERIALISM gepubliceerd in 1902 door Lenin zo werd gewaardeerd. Daarin noteert Hobson dat de triomf van het nationalisme in zijn tijd, de opkomende hoop op internationalisme schijnt te hebben verpletterd. Meteen daarna wijst hij erop dat een werkelijk sterk internationalisme eerder het bestaan veronderstelt van machtige, zichzelf respecterende nationaliteiten die eenheid zoeken op basis van gemeenschappelijke nationale behoeften en belangen. Zo?n historische ontwikkeling zou veel meer in overeenstemming zijn met de wetten van sociale ontwikkeling (?growth?) dan het ontstaan van anarchistisch cosmopolitanisme uit individuele eenheden te midden van de decadentie van het nationale leven. ?Nationalism is a plain highway to internationalism,??. (Hobson, pp. 10-11).
?Vergeet nooit?, schrijft ook Matthias Storme in 1997 ?dat nationalisme niet het tegendeel is van internationalisme, maar van imperialisme, van de weigering om te erkennen dat elk volk recht heeft op zelfbeschikking.?
Elk verstandig mens is voor een beschaafd globalisme. Maar dat is niet al te werkbaar op de korte termijn.
Overigens is het niet vooral de westerse wereld die last heeft van de kredietcrisis. 20 miljoen werkelozen erbij in een maand in China, dat is niet westers en niet al te goed…
“waar overigens momenteel vooral de westerse wereld hard door wordt getroffen”
Is dat zo?
Nee hoor, de beurs van Rusland is een slordige 60% in waarde gedaald in een slordige 8 maanden en buitenlandse investeerders vluchtten massaal het land uit door het hernieuwde nationalisme in Rusland, China (groei gehalveerd) heeft een reddingsplan dat in absolute cijfers bijna net zo groot is als dat van Amerika wiens economie een slordige 8 keer groter is dan die van China. India en zuid Amerika hebben te kampen met hyperinflatie, in japan verwachten ze 2 jaar krimp van de economie, etc. Kortom zoals gewoonlijk komt de crisis dubbel zo hard aan in de ontwikkelende landen. Ik ben geen antropoloog maar het lijkt me dat het nationalisme ook een globaal fenomeen is waar elke beschaving mee bezig is op dit moment. zijn dat niet de logische gevolgen van de veranderdende machtsverhoudingen?
“waar overigens momenteel vooral de westerse wereld hard door wordt getroffen”
Het is inderdaad kort door de bocht. De crisis treft in deze fase echter wel sterk de landen die een op dienstverlening gebaseerde economie hebben, en dat zijn de meeste Westerse landen (op bijv. Noorwegen na). Echter in toenemende mate inderdaad ook India en Latijns-Amerika, met hun dataverwerkingscentra, callcenters, en dergelijke.
Het is verder ook triest maar waar dat ontwikkelende landen hier heel erg de dupe van gaan worden. In de toekomst nog erger dan nu.
De situatie in Rusland doet inderdaad weinig onder voor die in het Westen, en in China begint het ook ernstige vormen aan te nemen. Die daling in groei(!) is op het eerste gezicht misschien niet dramatisch, maar de enorm toegenomen werkloosheid spreekt inderdaad boekdelen, Hellemokers.
De crisis is zeker voelbaar in Latijns-Amerika en India, maar voorlopig veel minder dan bijvoorbeeld de VS of GB. Verder beschouw ik Japan overigens als onderdeel van de Westerse economische sfeer.
Als laatste opmerking, Frank, lijkt nationalisme me inderdaad een logische tegenreactie op negatieve veranderingen op globaal niveau. Op zich is nationalisme niet persé negatief en is het goed als sterke staten met zelfvertrouwen kunnen samenwerken, HPax, maar dit laatste moet wel gebeuren. Het is zaak om de blik nu niet teveel naar binnen te keren. Hervormingen moeten samen worden doorgevoerd.
En, als ik even ongegeneerd idealistisch mag zijn, een crisis van deze omvang is misschien een uitgelezen kans om de bestaande, ongelijke machtsverhoudingen ten goede te veranderen. Een beetje meer gelijkheid in de globale verdeling van welvaart zou geen slechte zaak zijn.
Nationalisme brengt mensen uit een bepaalde groep bij elkaar. Zij onderscheiden zich door dat nationalisme van andere groepen. Zij verstevigt daarmee de onderlinge banden binnen de eigen groep, maar polariseert tegelijkertijd naar andere groepen toe. Het internationalisme (samenwerking tussen staten) wordt erdoor versterkt, het globalisme (wegvallen van nationale grenzen) wordt er door verzwakt.
Nationalisme is dus imho niet het tegendeel van imperialisme, het is een vorm van imperialisme. Als voorbeeld is er ons eigen Nederland, waar meerdere volkeren samen wonen. Die volkeren zijn in de loop van de geschiedenis soms door onderwerping en soms uit een gezamenlijke strijd tegen een veroveraar, die al die volkeren samen wil onderwerpen, samen gekomen en worden door nationalistische symbolen aan elkaar gebonden. Deze kunstmatig gecreëerde nationaliteit is en wordt van boven af opgelegd. Deze strategie van een opgelegd nationalisme werd ook voor de grotere imperia toegepast. Deze natiestaten en imperia hebben de neiging uit elkaar te vallen bij de minste of geringste tegenslag, juist omdat er meerdere volkeren samenwonen (kijk naar Joegoslavië en de SU).
Welke visie je aanhangt, hangt af van de visie, die je hebt op de eeuwenoude tegenstelling tussen degenen, die de mens in zijn primitieve staat als een puur individualistisch wezen beschouwen (in de oerstaat verwikkeld in een oorlog van allen tegen allen), of dat de mens veel meer een sociaal wezen is, vrijwillig gericht op samenwerking (en samenwerking dus niet als noodzaak gezien wordt, om zich groepsgewijs te verdedigen tegen andere groepen).
Maar de stelling, dat nationalisme tot internationalisme leidt, is dus alleen waar, wanneer die samenwerking zich af kan zetten tegen een gezamenlijke externe vijand of gevaar. Is die niet aanwezig of te sterk, dan leidt nationalisme tot wrijvingen tussen de verschillende volkeren binnen de samenleving.
Beste Dekker,
Bedankt voor uw reactie. Over de crisis: De afname van de groei in China is niet gering, ook niet ogenschijnlijk. China moet een groei van 6% halen om de aanwas van het platteland naar de stad op te kunnen vangen. China beweert die groei behaald te hebben maar veel economen verdenken de Chinezen van creatieve boekhouding, de grote lading werklozen ondertreept die mening. En daar zit hem het probleem voor China. Waar men in het westen kan terugvallen in een sociaal vangnet bestaat dat in China nauwelijks. Een wekloze kan in Nederland zij het in mindere mate doorconsumeren, in China is dit niet het geval. In verhouding tot het BNP is het reddingsplan van China vele malen groter dan dat van Amerika. Dan nog blijft China afhankelijk van de export, binnenlandse consumptie kan natuurlijk nooit tippen aan wat de Amerikanen en Europeanen willen betalen voor producten. India kent al langere tijd hoge inflatie en is bovendien maatschappelijk onstabiel, een slechte combinatie. De crisis reikt intussen verder dan de financiele dienstverlening. De olie is 40 dollar waar hij eerst 140 dollar was. Het Midden Oosten, Rusland maar ook Latijns Amerika zijn allemaal economien die sterk op de verkoop van grondstoffen leunen. In veel van die landen is olie de grootste bron van inkomsten. De begrotingen van die landen zijn op basis van de verwachte olieprijs en inkomsten uit de verkoop. Maar ook de economie van Singapore is meer dan 15% gekrompen in het laatste kwartaal. Kortom de hele wereld wordt geraakt, niemand uitgezonderd en naar het verleden gekeken is de kans dat de ontwikkelende landen uiteindelijk dubbel zo hard geraakt worden niet gering voor zover dat dat nu al niet is.
Over u laatste alinea:
Is dat idealistisch of een proces dat al langzaam bezig is zich te voltrekken? Ik denk namelijk het laatste, met vallen en opstaan natuurlijk, maar dat moet ook want als het van vandaag op morgen zou veranderen weet ik ook niet of het zo vredig zou zijn op aarde.
Mvg
@7: “Is dat idealistisch of een proces dat al langzaam bezig is zich te voltrekken?”
Dat is idealistisch, want dat proces is zich helemaal niet aan het voltrekken. Het is ook helemaal geen (zelfstandig) proces, maar kan alleen door menselijk ingrijpen bewerkstelligd worden, ofwel doordat mensen uit zichzelf beslissen vergaarde rijkdom te delen (actie van onder uit), ofwel door herverdeling van de rijkdom van bovenaf (belastingen). Zo lang de heersende ideologie ons echter verteld, dat we alle rijkdom, die we verwerven, alleen aan ons zelf te danken hebben en daar niets van hoeven te delen, denk ik dat de eerste optie weinig kans maakt.
Ik zit in het buitenland en hier is de crisis ook bezig zich binnen te dringen. Het land heeft valuta nodig om projecten vnl. infrastructuur op gang te zetten om mensen werk te verschaffen. Samenwerking met de Wereldbank, IMF, Asian bank, EBRD en Rusland. Dus samenwerking: er gaat geld komen, maar ook politieke of economische eisen vb. Rusland eist voor hulp het gaan gebruiken van de roebel als betaalmunt; de Westerse instellingen bepaalde hervormingen en zelfs druk op het Nagorno Karabagh proces. Dus men kan het samenwerking noemen, maar waarbij wel bepaalde druk op de zwakkere wordt gelegd.
Gaat men er niet in mee dan wordt er wel hulp gegeven (menselijke redenen), maar niet genoeg (politieke redenen) om uit de problemen te komen.
Dat is idealistisch, want dat proces is zich helemaal niet aan het voltrekken maar kan alleen door menselijk ingrijpen bewerkstelligd worden
Idealistisch is het om van de westerse machthebbers te verwachten dat zij het initiatief nemen.
Dat de machtsverhoudingen aan het veranderen zijn staat buitenkijf en dat is wel degelijk een proces. Een proces dat door mensen wordt ingevuld. China verkrijgt meer macht omdat haar economische macht aan het toenemen is. Zo gebeurd dat in heel veel landen, per saldo zal het aandeel van het westen in de wereldeconomie gestaag afnemen. De hegenomie van Amerika is tanende, die van andere mogendheden rijzende. Termen als wereldmacht, wereldleider, nieuwe wereldmacht, hernieuwde wereldleider (Obama) onderschrijven het proces dat gaande is. Op deze manier gaat dat verre van vlekkeloos omdat er van samenwerking nog niet echt sprake is. Toch zie je langzaam verbeteringen, waar volkeren elkaar begin vorige eeuw nog uitmoordden in Europa is dat nu moeilijk meer voor te stellen. De eenwording van Europa is ondanks haar mankementen een nobel doel op een duurzame basis. Diplomatie als wapen i.p.v militair, vreedzaam met andere wereldelen als doel in de grondwet verankerd, zelfs duurzaamheid is opgenomen. Niemand is zonder zonde dus ook Europa niet, maar er mogelijk wel een weg ingeslagen die tot een duurzame, vreedzame en welvarende wereld zal leiden.
Mvg
@10: de machtsverhoudingen wijzigen idd. Dat is een proces. Of het leidt tot meer gelijke machtsverhoudingen of ‘Een beetje meer gelijkheid in de globale verdeling van welvaart’ is maar de vraag. Zoals je al aangeeft: “Idealistisch is het om van de westerse machthebbers te verwachten dat zij het initiatief nemen”, waaraan ik graag toe wil voegen, dat dat niet alleen voor de westerse wereldleiders geldt.
En natuurlijk hoop ik ook, dat wel een weg is “ingeslagen die tot een duurzame, vreedzame en welvarende wereld zal leiden”. Meer dan hoop en een constatering, dat we in West Europa al ruim 50 jaar vrede hebben, is dat echter niet. Ook in West Europa groeien de inkomensverschillen -met horten en stoten- meer dan er genivelleerd wordt en vreedzame periodes van een halve eeuw lang hebben we hier ook al wel vaker gehad. Als ik naar andere delen van de wereld kijk, zakt dat optimisme weer voor een deel in. En als we dan niet mogen verwachten, dat de westerse machthebbers het initiatief nemen, daalt dat optimisme tot bijna 0, want onze westerse machthebbers zijn op dit moment de economische wereldleiders. Zij zouden dat initiatief moeten nemen, zoals een goede leider imho betaamd. De ontwikkelingen in Europa lijken echter op het eerste gezicht positief, dat ben ik met je eens, en lijken te wijzen op (eindelijk eens) verstandige leiders. Maar het zou evengoed kunnen zijn, dat dit uit nood geboren oplossingen zijn, slechts ingesteld om een volgende wereldoorlog te voorkomen, en niet ingesteld om een beetje meer gelijkheid in machtsverhoudingen of welvaart te bevorderen om ons zo doende naar een “duurzame, vreedzame en welvarende wereld” te leiden.