Ik ben al weer een tijdje bezig om Star Trek: the Next Generation terug te kijken. Het is een serie die gaat over het ruimteschip Enterprise dat door de ruimte reist om nieuwe levensvormen en nieuwe culturen te ontmoeten. In het contact met deze culturen geldt echter de prime directive, een principe van non-interventie. Bij het volgen van de serie vraag ik me steeds meer af of dit een juist principe is.
De prime directive valt uiteen twee principes: ten eerste dat in het contact met alle beschaving geldt dat de Enterprise zich niet mag bemoeien met de interne aangelegenheden van die beschaving: er mogen wel verdragen worden gesloten, gehandeld worden of worden samengewerkt maar alleen op basis van vrijwilligheid en zelfstandigheid. In het contact met primitieve culturen (die bijvoorbeeld nog niet door de ruimte kunnen reizen) geldt ook nog dat iedere vorm van culturele contaminatie moet worden voorkomen. Deze culturen mogen niet in contact komen met de moderne techniek van de Enterprise, omdat dit hun culturele ontwikkeling sterk zou kunnen beïnvloeden. De Prime Directive mag alleen worden geschonden als het voortbestaan van de eigen beschaving in gevaar komt.
Ik vraag me af hoe je dit principe kan rechtvaardigen. Een klassieke manier om zulke principes te rechtvaardigen is het utilisme. Dit houdt in dat we proberen om het geluk van alle bewuste wezens proberen te vergroten. Als een samenleving gelukkig is, dan hoeven we inderdaad niet in te grijpen, maar juist het utilisme gebiedt interventie op het moment dat er sprake is van ziekte, natuurrampen of uitbuiting. De tegenhanger van het utilisme is het libertarisme, dit stelt dat er bepaalde rechten zijn die alle bewuste wezens toe komen, zoals de vrijheid van meningsuiting en geloof. Opnieuw vanuit zo’n perspectief hoef je niet in te grijpen in een samenleving die deze rechten respecteert, maar als een samenleving mensen onderdrukt, als er sprake is van slavernij bijvoorbeeld, dan moet je wel ingrijpen. Het idee dat samenlevingen een recht zouden hebben op eigen ontwikkeling is absurd: rechten komen individuen toe, geen groepen.Je zou ook kunnen stellen dat zolang mensen via een democratische procedure toestemming hebben gegeven aan de regels waaraan zij gebonden zijn, je niet mag interveniëren. Dat betekent opnieuw dat je niet hoeft in te grijpen in democratische samenlevingen, maar wel als er sprake is van een dictatuur, die mensen bindt aan regels waar ze geen toestemming aan hebben gegeven.
Eigenlijk lijkt het erop dat de Prime Directive zich lastig verhoudt tot verschillende principes van rechtvaardigheid: als een samenleving ongelukkig, vrij of democratisch is hoeven we niet in te grijpen. Natuurlijk: we hebben de waarheid over hoe de goede samenleving in elkaar zit niet pacht. Misschien dat we een soort laat duizend bloemen bloeien mentaliteit moeten hebben. Laat verschillende samenleving maar naast elkaar bestaan. En dan kijken we wel welke de beste is? Dat is toch ook het principe van het liberalisme: laat iedereen zijn eigen idee van het goede leven vinden? Dat is alles goed en aardig, maar in mijn ogen is er een verschil tussen de vrijheid die we individuen geven en de vrijheid die samenlevingen toe komen. Je kan niet geloven aan de kant dat alle bewuste wezens vrij moeten zijn om hun eigen idee van het goede leven te formuleren en dat alle samenlevingen vrij moeten zijn om hun eigen idee van de goede samenleving te formuleren: er ontstaat een spanning tussen die twee als samenlevingen die fundamentele vrijheid aan hun burgers ontzeggen, met name als dat gepaard gaat met grootschalige onderdrukking.
Maar daarnaast, de Prime Directive verbiedt ook interventie die de natuurlijke ontwikkeling van een primitieve beschavingen kan beschadigen, als het gaat om natuurrampen. Het achterliggende idee dat daarbij soms genoemd wordt is dat er kosmisch plan is voor de ontwikkeling van alle beschavingen, en dat de bemanning van de Enterprise niet de arrogantie moet hebben om God te willen spelen. Echter als je denkt dat er zo’n kosmisch plan is, dan moet je niet de arrogantie hebben om te denken dat jij daar geen onderdeel van is. In de West Wing wordt er een mooie analogie voor gesteld: er is een overstroming in een dorp, een gelovige man ligt in het water en dreigt te verdrinken. Verschillende boten varen langs en bieden hem aan te helpen. Hij weigert want God zal hem redden. Als hij uiteindelijk toch verdrinkt dan vraagt hij aan God waarom hij niet gered is en dat zegt God dat alle boten die Hij had gezonden door hem geweigerd zijn.
De Prime Directive lijkt met name een manier om geen verantwoordelijkheid te hoeven dragen voor de ontwikkeling van een beschaving. Maar de vraag is of dat zo makkelijk gaat: is niet handelen dan ook niet een keuze? Neem je dan ook geen verantwoordelijkheid voor de uitkomsten die dan ontstaan?
Ik vind het lastig om de Prime Directive te rechtvaardigen: hebben beschavingen recht op hun eigen ontwikkeling? Zelfs als dat grote onrechtvaardigheid, ongeluk en onvrijheid tot gevolg heeft? Is er geen verschil tussen een samenleving die zijn weduwe mee verbrandt met haar overleden man en die haar een weduwepensioen geeft?
Een ander principe vind ik aanzienlijk minder lastig om te funderen: dat is de Temporal Prime Directive die verbiedt dat de bemanning van de Enterprise het verleden beïnvloedt, als ze door de tijd heen reizen. Het gaat hier meer om een prudentiële dan om een normatieve redenering: als je de tijd die beïnvloedt die achter je ligt dan kunnen er allerlei paradoxen ontstaan, waarvan de fysisch en metafysische gevolgen moeilijk te bevatten zijn, omdat te voorkomen, lijkt me een zekere terughoudendheid gepast.
[cmon]
Reacties (8)
De Prime Directive doet me aan de sleuteluitspraak in Chinatown denken: “As little as possible” (antwoord op de vraag wat je als agent in Chinatown moet doen).
Een nieuwe planeet, met een nieuwe, onbekende bevolking en maatschappij kent waarschijnlijk zo veel verschillende fracties, meningen, belangen, etc, dat wat je ook doet, ja nooit echt doorhebt wiens belang je dient, wie je helpt en wie je (uiteindelijk) de vernieling in helpt. Vanuit dat oogpunt is de prime directive vooral een heel pragmatische instelling om veel gedoe te voorkomen…
Wat natuurlijk geen fundamenteel filosofisch argument is, maar wel erg praktisch. Fundamenteel gezien heb je volgens mij gelijk dat de PD niet echt een keuze voor een politieke stroming maakt en problemen met zich mee brengt. Maar net als de niet perfecte laws of robotics zorgt dit wel voor goede scripts (in een kartonnen decor, dat dan weer wel ;-))
Vergeet niet dat het om fictie gaat! En zulke goede, dat de mogelijkheden in die wereld erg geloofwaardig overkomen. Wat mij in de prime directive aanspreekt is de bescheidenheid.
De westerse cultuur heeft de arrogantie dat het de juiste criteria heeft gevonden om andere samenlevingen mee de maat te nemen. Maar klopt dat wel? Jij schrijft je reactie in 2010. Inmiddels zijn veel culturen ter wereld in meer en mindere mate ver”westerd” en vele zijn verdwenen. Maar komt dat doordat ze “slechter” zijn? Jij noemt typisch westerse criteria. Ik kan me voorstellen dat er andere culturen zijn die de westerse erg slecht vinden volgens hun criteria, ook al is er bij ons veel “individuele vrijheid”. Wij bieden weduwen een pensioen, maar als ze oud en ziek zijn verwaarlozen wij ze, bijvoorbeeld, zodat hun kwaliteit van leven oms zeer slcht is. De prime directive maakt het mogelijk je niet druk te maken om die specifieke dingen en je er niet in te mengen want in de korte tijd van een encounter begrijp je veel te weinig van een andere cultuur. De Enterprise directive houdt de mogelijkheid open dat die een ander leven mogelijk maakt die niet per se slecht is.
Het gaat er ook om dat het niet zomaar mogelijk is om andere samenlevingen in de door jou gewenste richting te sturen; zie Irak en Afghanistan, democratie kun je niet zomaar top-down in een land installeren en verwachten dat het werkt.
Dit ‘Prime directive’ lijkt me vanuit pragmatische en ethische motieven verstandig, wat reactie 1t/m 3 al aangeeft.
De Europese ontdekkingsreizigers moesten het zonder ‘prime directive’ stellen, met alle ellende van dien. Want ook al heb je louter goede bedoelingen, pas op voor de ‘unintended consequences’.
In de huidige tijd wordt nog steeds geworsteld met deze materie. Zoals je zelf beschrijft, komt de nadruk steeds meer op individueel niveau te liggen: de vrijheid om het eigen leven in te richten. Een onontdekte stam in de Amazone kan je om dat te bereiken misschien wel het beste met rust laten.
De laatste alinea breekt de poten onder de rest van je betoog weg. Waarom zou de crew van de Enterprise niet mogen tijdreizen om slavernij in het verleden te bestrijden? Omdat het tijdslijnen in de war zou brengen? Waarom brengt een huidig ingrijpen niet net zozeer tijdslijnen in de war? Wat als je een nieuwe slavenplaneet ontdekt, de mensen uit de slavernij en in de 25e eeuw brengt en zij vervolgens besluiten dat jouw voorouders hun lot van vrijheid ook verdienen? Of, met minder tijdreizen, wat als je door de slavernij op te heffen, de planeet in een ontwikkeling stuurt die uiteindelijk tot veel meer leed leidt, dan zou zijn gebeurd als je je er niet mee had bemoeid?
De Westerse(?) arrogantie druipt van dit stuk af. Niet alleen wordt er een De Waarheid veronderstelt, eveneens meent Simon deze te kennen, dan wel te kunnen benaderen.
Maar laten we sci-fi gaan. Voyager maakt een first encounter. Er vanuitgaande dat de bemanning van Voyager de taal verstaat, dan is het de arrogantie ten top om vervolgens ook te stellen dat de betekenis ook wordt gekend. Aan de hand van Thomas Kuhn is dit beter inzichtelijk te maken. De Voyager zit in haar paradigma, de onbekende planeet in hun eigen paradigma(‘s). Dezelfde begrippen van de bevolking van de onbekende planeet en van de bemanning van Voyager betekenen niet hetzelfde. MAW de begrippen geluk, rechtvaardigheid enzovoort zijn niet te vertalen tussen verschillende paradigma’s.
(Vergelijk het begrip massa of rust tussen de relativiteitstheorie en de Newtoonsche mechanica)
Zonder De Waarheid te willen claimen, lijkt het voorschrift van de Prime Directive over het algemeen dus er voor te zorgen dat een cultuur die niet om hulp heeft gevraagd, dan wel kan vragen, met rust wordt gelaten door de Simons van Star Trek die hun paradigma willen opleggen, omdat zij wel het licht hebben gezien en die arme kneusjes moeten het ook zien. Of ze willen of niet.
Vraag voor Simon: Het verschil tussen niet klooien in het verleden omdat je niet weet welke gevolgen er aan vast kleven, en niet klooien in een cultuur omdat je niet weet welke gevolgen er aan vast kleven is mij niet duidelijk. Je laatste paragraaf spreekt je hele stuk tegen.
Ik zie de prudentiele, praktische overwegingen om niet (altijd) te intervenieren: maatschappijen zijn niet maakbaar, er zijn unintended consequences, we hebben zelf ook misschien niet het absoluut juiste maatschappelijk model om op te leggen. Dat lijkt me geen reden om dit tot je hoogste wet te maken. Waarom zou je een natuurramp daar niet stoppen. We vallen misschien Pakistan niet binnen om er democratie te brengen, maar we sturen wel hulp als het land overstroomt. Er kunnen altijd uitzonderingen op zijn.
Zulke prudentiele overwegingen zijn overigens wel wat anders dan de prudentiele overwegingen bij tijdreizen. Stel je gaat terug in de tijd om Hitler te vermoorden. Dan is er geen Tweede Wereldoorlog geweest, de geschiedenis is anders verlopen en hoogst waarschijnlijk ben ik niet geboren (WOII heeft gevolgen gehad voor het leven van mijn grootouders) dus zou ik niet terug kunnen zijn gegaan om Hitler te doden.
@7: Geen probleem toch, want als je er niet was om Hitler te vermoorden, ben je wel geboren.