Post-atheïst | Esthetiek

Foto: Post-Atheïst
Serie:

COLUMN - Zondag herdacht de katholieke kerk Petrus en Paulus, de twee apostelen die het christendom naar Rome brachten en daar om het leven kwamen toen keizer Nero de christenen liet executeren. De intree in de hemel is voor christenen iets feestelijks en lange tijd zette het Vaticaan de feestelijkheden op 29 juni extra luister bij door duizenden en duizenden lantaarns op de koepel van de Sint-Pieter te plaatsen. De foto, die de Vlaamse classicus Patrick Lateur zondag op zijn Facebookpagina deelde, toont de laatste keer dat dit gebeurde, in 1937.

koepel

Voor een moment heb ik overwogen op Lateurs Facebookpagina te schrijven dat het Vaticaan de traditie moest herstellen. Het heeft iets feeërieks. Ik zou ook de paus wel eens met een tiara hebben willen zien, rondgedragen in zijn draagstoel, en ik zou ook eens een Vaticaanse hoogmis hebben willen bijwonen, zoals die moet zijn geweest voor het Tweede Vaticaanse Concilie. Puur vanuit historische en esthetische motieven, zoals ik ook zou willen rondneuzen in Versailles, een Kruisvaarderskasteel of de bibliotheek van Alexandrië.

Maar nee, het Vaticaan kan de koepel van de Sint-Pieter beter ongeïllumineerd laten. Als ik voor de katholieke kerk een balans van goede en minder goede dingen zou moeten opmaken, dan staan de pracht en praal vrij hoog in het lijstje van mindere zaken. Voor het goede begrip haast ik me te zeggen dat er ook een lange lijst van goede dingen bestaat, waarbij ik meteen denk aan de wijze waarop de parochie in mijn stadswijk zorgt voor vereenzaamde ouderen, aan de hulp die de zusters augustinessen boden aan een gedwongen prostituee en een vluchtelinge, of aan recente pauselijke uitspraken over de georganiseerde misdaad.

Iedereen maakt echter fouten. Religie blijft mensenwerk. En welke deugden de katholieke kerk ook mag hebben, haar liefde voor schoonheid heeft niets te maken met de christelijke boodschap. De kerk is er voor de ontrechten; de bijbelse boodschap is – van een vroege profeet als Amos tot recente teksten als de evangeliën – er een van sociale rechtvaardigheid. Van Genesis 1.1 tot Openbaring 22.21 bevat de Bijbel niet één opmerking over esthetiek.

Begrijp me niet verkeerd: kunst kan worden gebruikt om een bepaalde boodschap over te brengen. De scène waarin Harvey Keitel staat te masturberen zal niet naar ieders smaak zijn, maar Bad Lieutenant legt het christelijke leerstuk van de genade overtuigend uit. Graham Greenes Monsignor Quixotte is een van de mooiste romans die ik ken – waarschijnlijk omdat Greene hardop twijfelt en andersdenkenden alle ruimte laat. Hier dient kunst de boodschap.

Maar de katholieke kerk heeft een lange traditie van franje, zoals de illuminatie van de Sint-Pieter, tiara’s en prachtige misgewaden. Ze hebben niets met de boodschap te maken en helpen ook niet om die over te dragen. Sterker nog, de franje kan haaks staan op het geloofsleven en dan denk ik concreet aan de gregoriaanse gezangen. Niet dat ze niet mooi zouden zijn en niet dat ze, wanneer je in alle rust op je kamer zit, niet zouden kunnen bijdragen aan een contemplatieve stemming. Ze zijn echter gezongen in een vreemde taal en hebben een ongebruikelijke structuur; ze dwingen de luisteraar tot een intellectuele activiteit die de spirituele ervaring blokkeert.

Een column moet puntig eindigen. Ik zou de vorige alinea hebben kunnen afronden met ‘weg ermee’. Dat gaat me te ver, al was het maar omdat mijn goede vriend Richard elke zondag weer in het gregoriaanse koor van de Amsterdamse Krijtbergkerk zingt. Maar laat dit soort franje een zachte dood sterven en laat de katholieke kerk doen waar ze goed in is, zoals zorgen voor vereenzaamde ouderen.

Reacties (7)

#1 dus

“Maar laat dit soort franje een zachte dood sterven en laat de katholieke kerk doen waar ze goed in is, zoals zorgen voor vereenzaamde ouderen”.

Of het misbruiken van kleine kinderen.

  • Volgende discussie
#2 qwerty

Een werkelijk bizar stuk deze column.

1) …laat de katholieke kerk doen waar ze goed in is, zoals zorgen voor vereenzaamde ouderen.

Maar dat is echt het doel van de katholieke kerk niet.
Op zijn best een middel tot hun doel. En zelfs daar mag je aan twijfelen.

2) …de gregoriaanse gezangen. […] Ze zijn echter gezongen in een vreemde taal en hebben een ongebruikelijke structuur; […] die de spirituele ervaring blokkeert.

Om op basis hiervan het gregoriaans als franje te typeren gaat wel heel ver. Een anachronisme lijkt al beter. Het gregoriaans stamt van zeker iets van de 9e eeuw, wellicht eerder. Het gregoriaans heeft zijn rol gehad tot aan het tweede Vaticaans concilie. En ja, het latijn kan wellicht een vreemde taal zijn maar het heeft eeuwen gefunctioneerd als het moderne Engels. Het gregoriaans staat op zijn best voor de muziek. Nergens staat dat je het niet in het Engels kunt zingen. En het blokkeren van een spirituele ervaring? Het gregoriaans IS een spirituele ervaring (voor de meesten).

3) Het kan zijn dat de bijbel geen opmerking over esthetiek staat maar dat hij niet over esthetiek zou gaan daar denken anderen weer heel anders over. Maar die esthetiek – de tiara’s, kleding, schilderkunst, architectuur en noem maar op – dient slechts een doel bij die fantastische Roomse Kerk: propaganda. Kijk ons eens goed zijn. De mecenassen van de kerk steunen de kunstenaars. Maar het klagende volk werd niet gehoord, misbruik was schering en inslag en wetenschap is echt niet christelijk. Hoezeer sommige dwazen dat ook zouden willen.

Fuck off met je – en je vriendjes – positivo benadering van RK kerk. Dat instituut dient steen voor steen te worden afgebroken.

Ga maar vast minnen jongens, ik ben er klaar voor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Joop

De Roomse Katholieke Kerk, laatst de serie Borgias (de Europese versie) gezien. Hoe kan je het goddeloze vermengen met het vrome gedoe. Toen was het macht – met oorlogen, excommunicaties en Zuid-Amerika verdelen tussen de Portugezen en de Spanjaarden – tegenwoordig doen ze het anders, maar het Vaticaan blijft hetzelfde, een machtsfactor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 roland

Zonder franje blijft er weinig over.
De vele pompeuze kerken moeten ook als franje verdwijnen, inbegrepen de diensten met veel overdaad?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Joop

Franje verblindt het volk. Massapsychologie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Inkwith Barubador

Ik vind dat de schrijver van dit stuk wel erg veel respect voor de RK kerk toont. Als er al goede dingen gebeuren, dan is dat vrijwel altijd vanuit de basis. Dus vanuit individuen onderin de organisatie.

Zo gauw iemand al te hard aan de weg timmert met bijvoorbeeld mensenrechten of hulpverlening, dan wordt men hard teruggefloten door de kerk. Denk aan mensenrechtenactivisten in bijv. Latijns Amerika.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Ries

yafeh, ‘mooi’ komt in 38 verzen van de Tenach voor.
24x gaat het over de schoonheid van vrouwen
4x gaat het over de schoonheid van mannen
3x gaat het over de schoonheid van koeien (steeds dezelfde 7)
1x gaat het over de schoonheid van een stad (Jeruzalem natuurlijk)
2x gaat het over de schoonheid van ‘alle dingen’
3x gaat het over de schoonheid van een boom
1x gaat het over de schoonheid van een gezang van iemand met een mooie stem

Voor het NT is het wat lastiger, aangezien kalos niet alleen ‘mooi’ maar ook ‘goed’ betekent, dus die frequentie zou de statistieken wat vertekenen.

  • Vorige discussie