Poolse regering in de problemen

Verwarring in het Poolse parlement. Nadat een besluit over een omstreden mediawet aanvankelijk was uitgesteld tot september vroeg de parlementsvoorzitter een nieuwe stemming aan omdat er geen datum was genoemd. In tweede instantie bleek er een nipte meerderheid tegen uitstel en vòòr de nieuwe wet die een Amerikaans TV-station mogelijk de licentie gaat kosten. De populaire nieuwszender TVN24, via een Nederlandse holding onderdeel van het Amerikaanse Discovery,  is al jaren een doorn in het oog van de PiS-regering vanwege zijn kritische berichtgeving. De nieuwe wet beperkt de uitgifte van licenties tot Europese bedrijven. Het wetsvoorstel “is rechtstreeks gericht op TVN en is een ongekende aanval op de vrijheid van meningsuiting en de onafhankelijkheid van de media”, zei het management van TVN in een verklaring na de stemming, eraan toevoegend dat het 30 jaar Pools-Amerikaanse betrekkingen dreigt te ondermijnen. Duizenden Polen hadden dinsdag al in verschillende steden tegen de wet gedemonstreerd.

Het is opmerkelijk dat de PiS-regering het risico heeft genomen van een verkoeling van de betrekkingen met de VS. Die zijn sinds de omwenteling altijd gekoesterd door achtereenvolgende Poolse regeringen als garantie voor bescherming tegen mogelijke Russische agressie. De reactie van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken op de mediawet moet Kaczynksi c.s. toch aan het denken zetten.  Blinken toonde zich ‘zeer verontrust’ over de wet die volgens hem is gericht ’tegen het meest bekeken onafhankelijke nieuwsstation, dat ook een van de grootste Amerikaanse investeringen in het land is.’ Hij kan nog hoop putten uit de Senaat, waar PiS geen meerderheid heeft en die volgens voorzitter Tomasz Grodzki de wet nooit zal goedkeuren. Maar dan is het kwaad van het geschokte vertrouwen tussen de VS en Polen al geschied. Met alle risico’s voor een afname van Amerikaanse investeringen. Er gaan zelfs al geruchten dat de VS troepen wil verplaatsen naar Roemenië.

Na de mediawetgeving heeft Polen de Amerikaanse regering nog op een ander punt zwaar teleurgesteld met een wet die teruggave van door de communisten onteigende bezittingen aan banden legt. De wet treft ook Holocaustslachtoffers, reden voor de Israëlische parlementsvoorzitter om de vriendschappelijke betrekkingen met de Poolse collega’s op te zeggen. Polen zegt dat de nieuwe wetgeving een reactie is op fraude en onregelmatigheden in het restitutieproces. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken heeft een beroep op president Duda gedaan om de wet niet te ondertekenen. 

Minderheidsregering

De mediawet leidde eerder deze week tot het ontslag van de conservatieve vice-premier Jaroslaw Gowin van een kleine coalitiepartner van PiS.  Gowin vertelde aan TVN24 dat ze na zes jaar gezamenlijk bestuur uit de alliantie waren gegooid. ‘Dit betekent het einde van het project.’ Met het uiteenvallen van de door PiS geleide alliantie Verenigd Rechts verliest de regering van Mateusz Morawiecki de meerderheid in het parlement. PiS zal nu nieuwe bondgenoten moeten vinden bij kleinere rechtse partijen of het verder moeten proberen met een minderheidsregering.

Kaczynski, de leider van PiS, lijkt met het doorzetten van de mediawet en de restitutiewet zijn hand overspeeld te hebben. Hij heeft nu zowel aan Europese als aan Amerikaanse kant te maken met boze gezichten. De Europese critici probeerde hij eerder wat milder te stemmen door de aankondiging dat de tuchtkamer voor rechters zal worden hervormd. Het Europese Hof bepaalde vorig jaar al dat de tuchtkamer in strijd is met Europese rechtsbeginselen,  maar Kaczynski gaf daaraan tot nu toe geen gehoor met het argument dat alleen Polen gaat over zijn eigen rechtssysteem. Een ultimatum uit Brussel heeft hem nu over de streep getrokken, al blijft hij het oneens met het Europese Hof. Het Poolse Constitutionele Hof had de werking van de tuchtkamer eerder al stilgelegd na eisen van de Europese Commissie. Daarmee is het conflict met Brussel even stilgelegd. Kaczynski’s  gezag in eigen land zal door al deze affaires niet gegroeid zijn en PiS zal er nog veel aan moeten doen om bij de volgende verkiezingen (in 2023) weer als winnaar uit de bus te komen.

Een ‘symbolische middelvinger naar Rusland’

Van de milieubeweging mag PiS geen stemmen meer verwachten. Na de ‘hakbijl in het Poolse oerbos‘ graaft Polen nu een nieuw kanaal door een beschermd natuurgebied.  De regering wil een rechtstreekse vaarroute naar de haven van Elblag aan de Oostzee die niet alleen veel korter is, maar ook de Russische wateren mijdt. Volgens de critici is het een zinloos project omdat de route te ondiep is voor grote schepen. Elblag heeft ook geen grote haven. “Ze hebben ons prachtige schiereiland verminkt voor twee idiote bruggen en een ondiepe geul, waar geen groot schip kan varen, ” zei Barbara Dobrzyniecka in een reportage van Nieuwsuur. En waarom? Om Poetin te pesten? Je zou het wel denken. De Russische president een hak zetten lijkt bij de Poolse regering voorlopig een hogere prioriteit te hebben dan de zorg voor het natuurlijk milieu.