Politiek steun aan de inval in Irak ? de tussenstand

[i]Er is inmiddels een hoop gezegd en geschreven over een onderzoek naar de politieke steun aan de oorlog in Irak. Geencommentaar maakt een klein historisch overzicht.[/i]

Februari 2003: De internationale gemeenschap is verdeeld over de vraag of Saddam WMD?s heeft. De VS, VK en Spanje zetten de harde lijn in, terwijl o.a. Frankrijk en Duitsland vinden dat inspecties hun vruchten af werpen. De Nederlandse regering houdt zich op de vlakte, maar voert al wel ‘wederzijdse informerende’ gesprekken met de VS. Op 5 februari houdt Colin Powell zijn (in)fameuze presentatie voor de Veiligheidsraad, een presentatie waar hij later spijt van zei te hebben.

De inval zelf en de puinhopen die de afhandeling daarvan veroorzaakten zijn geschiedenis. Maar waar het vandaag de dag nog altijd om draait is waar de ‘politieke steun’ die Nederland aan de inval verleende vandaan kwam. De regering zei destijds namelijk informatie te hebben dat de oorlog gerechtvaardigd was, maar wilde die informatie niet delen met het parlement. Bovendien werd nog tijdens de invasie duidelijk dat Nederland toch iets meer dan alleen politiek bij de inval betrokken was toen plotseling een Nederlandse militair op het podium verscheen bij een persconferentie rond de militaire kant van de invasie.

In de VS en het VK bleek al snel dat flink gespind was om de invasie politiek rond te krijgen. Kent u Valerie Plame en David Kelly nog? Later volgden in beide landen nog onderzoekscommissies naar wat precies mis ging (zover was men al wel) en hoe het verder moest. In Nederland bleef het van regeringszijde stil.

Maar nadat Balkenende II en III tot het verleden behoorden, begonnen oud- bewindslieden zich te distantiëren van de gang van zaken rond Irak. Balkenende deed de kritiek af als die van slechte verliezers.

In de aanloop naar de verkiezingen verklaarde oppositieleider Bos zich een sterk voorstander van een onderzoek, maar tijdens de formatie bleek de PvdA wel mee te willen gaan in Balkenende’s zwijgen. Een poging om Klaas de Vries, geen fan van Bos en sterk voorstander van een onderzoek, politiek [i]kalt zu stellen[/i] mislukte. Bos gaf openlijk toe dat hij het onderzoek op had moeten geven in de onderhandelingen. In eerste instantie leek dit weer een voorbeeld van Bos als windvaan, maar achteraf gezien heeft hij zich er netjes mee van Balkenende gedistantieerd en hield hij de hoop op een onderzoek levend.

De afgelopen maand stond de ene na de andere voorstander voor een onderzoek op: eerst waren er CDA kopstuk Wijffels en oud-Commandant der Strijdkrachten Berlijn. In de derde coalitiepartij ten tijden van de invasie, de VVD, begon de twijfel ook toe te slaan. De parlementsfractie houdt zich oorverdovend stil, maar in de Senaat begint men zich te roeren. Henk Kamp, die Minister van Defensie was in 2003, heeft Den Haag al verlaten en binnenkort zal ook de militaire [i]hardliner[/i] van Baalen naar Brussel vertrekken. Voor de VVD wordt het dus ook steeds makkelijker om politieke lijken te ruimen. Later waren vijf oud-ministers van Buitenlandse Zaken, waaronder twee CDAers, het eens dat een onderzoek moest komen.

Maar dit weekend begon de sneeuwbal pas echt te rollen. Eerst kwam het NRC met de onthulling dat de juristen op het Ministerie van Buitenlandse Zaken niet overtuigd waren van de juridische houdbaarheid van de politieke steun. Een soortgelijke boodschap kwam ook al in een uitzending van [url=http://player.omroep.nl/?aflID=4343116]Reporter[/url] van bijna twee jaar terug aan bod: volgens een notitie van Buitenlandse Zaken was de juridische grond voor een invasie voldoende, maar ‘niet onaanvechtbaar’. Vervolgens kwam VVD senator Uri Rosenthal uitleggen in Buitenhof dat wat zijn fractie betreft de mist op moet trekken. Inmiddels hebben ook de Tweede Kamer fracties van CDA en CU verklaard een onderzoek niet uit te sluiten ? of er in ieder geval over te willen praten.

De politiek werd eens door ?inmiddels- minister Plasterk eens vergeleken met pupillenvoetbal. Iedereen staat op een kluitje op de bal te schoppen, en dus zit er een hele tijd geen beweging in. Totdat de bal om een of andere reden plotseling uit het kluitje springt, men [i]en masse[/i] er achteraan rent en verderop weer op een kluitje gaat staan spelen. Datzelfde lijkt nu met een onderzoek naar ‘Irak’ te gebeuren. De vraag is: hoe moet de houding van de minister-president in deze allegorie gezien worden? Is hij een politiek visionair die het veld breed trekt terwijl al zijn mede- en tegenspelers achter de bal aan blijven rennen? Weet hij niet welke kant hij op moet schoppen en blijft hij daarom maar staan waar hij staat terwijl het spel elders doorgaat? Of is hij overtuigd dat hij op de juiste plaats staat en zal niets hem daar weg krijgen, ook al vraagt de realiteit om een andere aanpak? En komt hij binnenkort toch schoorvoetend meevoetballen?

Maar komt dat onderzoek er ook? Het lijkt steeds waarschijnlijker te worden. De kans is groot dat het CDA zal toestemmen als een vorm gevonden wordt die niet tot politieke slachtoffers leidt (lees: de partij onthoofdt). Balkenende komt in ieder geval wat Irak betreft steeds meer op een eiland te staan, zowel in Nederland, als internationaal. Blair, Aznar, Howard en Berlusconi zijn vertrokken en Bush morgen ook. En nu zijn eigen partij niet pertinent tegen een onderzoek lijkt te zijn, komt de eenzame rechtsbuiten wel heel alleen te staan.