Polen meer dan ooit verdeeld

ELDERS - In de afgelopen jaren is er als nooit tevoren gedemonstreerd in Polen. Zowel door links als door rechts.

Zondag zijn er parlementsverkiezingen in Polen en de verwachting is dat de conservatieve, nationalistische PiS (Recht en Rechtvaardigheid) van Jaroslav Kaczynski nog meer stemmen haalt dan in 2015, toen de partij de absolute meerderheid veroverde. Het succes van PiS is haar sociale politiek. Terwijl elders in Europa grote zorgen worden geuit over de toekomst van de rechtsstaat, constateert een grote meerderheid in Polen dat het hen beter gaat dan onder het regime van het Burgerplatform, dat nu in een nieuwe coalitie het voornaamste alternatief is bij de verkiezingen. PiS heeft zich aan de belofte gehouden alle gezinnen een toelage van 500 zloty te geven. Voor schoolgaande kinderen is er daar boven op nog een toelage voor schoolboeken. De pensioenleeftijd is verlaagd, gepensioneerden krijgen een dertiende maand, het minimumloon wordt volgens de belofte van PiS de komende vier jaar verdubbeld. En tegen de waarschuwingen van de oppositie in is het ook allemaal betaalbaar gebleken. De groei van de economie is 4% en voor 2020 is er een sluitende begroting.

Boeren

De verwachting is dat PiS met name op het platteland meer stemmen gaat winnen omdat de partij belooft de EU-bijdragen voor de boeren te verhogen tot het niveau van Duitse en Franse boeren. Dat wordt nog lastig te realiseren omdat er binnen de EU weinig steun is voor het volledig gelijktrekken van de subsidies. Nu wil het toeval dat de nieuwe EU-commissaris voor landbouw een Pool wordt, Janusz Wojciechowski, maar hij was zo wijs om zich bij zijn ondervraging in het Europese Parlement niet vast te leggen op dit punt. De verwachting is dat veel voormalige kiezers van de Boerenpartij PSL, ooit coalitiegenoot van het liberale Burgerplatform, ondanks dat verleid zullen worden door de belofte van PiS. De PSL heeft zich voor deze verkiezingen losgemaakt van het Burgerplatform en is een coalitie aangegaan met onder andere de anti-establishmentpartij van de punk rock zanger Kukesz.

Kaczynski’s PiS krijgt wel veel Polen mee, maar niet alle. Het lijkt er wel op dat de grote meerderheid die PiS gaat behalen het land nog verder gaat verdelen.

Oppositie

In de reportageserie ‘Langs de oevers van de Wisla‘ van VPRO’s Bureau Buitenland bezocht Michiel Driebergen de havenstad Gdansk. Daar is onlangs de burgemeester, een criticus van de regering, doodgestoken. De stad is sindsdien meer dan ooit een bolwerk van de oppositie. Protesten zijn gericht tegen de afbraak van de rechtsstaat, vóór de EU en tegen een nieuwe, beperkende abortuswetgeving. De nieuwe burgemeester van de stad waar ooit Solidarność de val van het communisme inluidde pleit voor een ‘solidaire stad’. Daarbij hoort ook respect voor rechten van de LHBT-gemeenschap die door PiS op harde manier wordt uitgesloten. Het leidt tot steeds meer en steeds grotere deelname aan Gay Prides, zoals in Torún.

Links terug in het parlement

Wiosna (Lente), de nieuwe partij van LHBT-activist Robert Biedroń, de voormalige burgemeester van Slubsk, haalde bij de Europese verkiezingen zelfstandig drie zetels. Biedroń droomde van een succesvolle ‘alleingang’, zoiets als Macron’s La République en Marche, maar hij heeft toch eieren voor zijn geld gekozen en zich aangesloten bij de linkse coalitie Lewica waar ook de sociaaldemocraten en het links activistische Razem (Samen) deel van uitmaken. Daarmee wordt het mogelijk dat links na vier jaar totale afwezigheid weer terugkeert in het Poolse parlement. Op papier zou de oppositie van het Burgerplatform met aanhang, Lewica en de Poolse coalitie van PSL en Kukesz even groot kunnen worden als PiS. Maar de overmacht van de laatste zal de samenwerking binnen de oppositie gemakkelijk kunnen breken.

Extreem-rechts

Ook aan de rechterzijde heeft PiS concurrentie. De Konfederacja is een samenwerkingsverband van extreem-rechtse partijen. Vier jaar geleden behaalde een daarvan (KORWIN) vijf zetels. Bij de Europese verkiezingen bleven ze net beneden de kiesdrempel van 5%. Veel jongeren (mannen vooral) vinden PiS ideologisch niet radicaal genoeg en kiezen voor de extremere variant. De extremisten hebben het vooral gemunt op homoseksuelen. In het noordoostelijke Białystok werd een kleine Gay Pride onlangs verhinderd door een overmacht aan stenen gooiende hooligans. Zij voelen zich gesteund door standpunten van hoge kerkelijke en politieke leiders die bij alles wat afwijkt van het standaard gezin met hel en verdoemenis dreigen. Zo verklaarde Kaczynski eerder dit jaar LHBT-rechten als een ‘bedreiging voor de Poolse identiteit, voor onze natie, voor het bestaan ervan en dus voor de Poolse staat’. En deze boodschap wordt door de regeringsgezinde media onverkort doorgegeven en herhaald.

Gisteren, drie dagen voor de verkiezingen zond de Poolse staatstelevisie een documentaire uit over de ‘achtergronden, doelen, methoden en het geld van de LHBT- “invasie” in Polen.’