De bemoeienis van de overheid met het internet groeit met de dag. En dat geldt niet alleen voor landen als China, Iran of Saoedi-Arabië. Begin juli organiseerde de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Verhagen samen met zijn Franse collega Kouchner een conferentie over internetvrijheid in andere landen. In een gezelschap van regeringsvertegenwoordigers van 18 landen, ngo’s en bedrijven spraken zij over het beter naleven van internationale verdragen, een gedragscode voor bedrijven die technologie leveren, hulp aan cyberdissidenten en het internationale juridische kader voor het internet. En zij wijdden mooie woorden aan de bescherming van grondrechten op het internet. Nog dit jaar krijgt de conferentie een vervolg in Nederland. Verhagen en zijn collega werken aan een gedragscode met richtlijnen voor de export van internetfilters.
Verhagen heeft kennelijk weinig contact met zijn Nederlandse collega Hirsch Ballin. Deze publiceerde niet kort daarna voor Nederland een concept-wetsontwerp Bestrijding Computercriminaliteit waarin het Openbaar Ministerie volgens Bits of Freedom een censuurknop krijgt. Zonder rechterlijke toetsing zou het OM volgens dit ontwerp straks Internetaanbieders kunnen verplichten een site te blokkeren als er een vermoeden is van een strafbaar feit. Dat is een wel erg ruime formulering waar van alles en nog wat onder kan vallen, van kinderporno tot het downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal of het toegankelijk maken van gedigitaliseerde oude kranten.
De minister is ook al veel langer bezig met providers tot een afspraak te komen over het blokkeren van (voornamelijk) kinderpornosites. Maar wat er precies gebeurt is nog steeds niet duidelijk. Duidelijk is wel dat de misdadigers er niet door worden gepakt. Het blokkeren van bepaalde sites vanwege het overtreden van de wet, zeggen Bits of Freedom en ook de Europese organisatie voor digitale rechten EDRi, mag geen vervanging worden voor het opsporen en berechten van wetsovertreders.
Deze week kwam er een nieuw onderwerp bij waarvoor de vrijheid op het internet zou moeten worden beperkt: pokeren. Pokeren op het internet moet volgens een advies van een door minister Hirsch Ballin ingestelde commissie gelegaliseerd worden. Maar dan moet Justitie ook harder optreden tegen illegale aanbieders en moeten hun sites worden geblokkeerd. Omdat het opsporen en berechten van buitenlandse aanbieders zo moeilijk is adviseert de commissie “te trachten illegale aanbieders af te snijden van hun Nederlandse publiek.Dit is mogelijk door het invoeren en handhaven van een verplichting voor Nederlandse dienstverleners (zoals internet service providers, betaaldienstverleners en media) om niet langer mee te werken aan het onderhouden van contacten tussen illegale aanbieders en het Nederlandse publiek (zoals dataverkeer, betalingsverkeer, en reclame).” Over een of andere vorm van rechterlijke toetsing wordt ook hier niet gesproken. Ook in andere landen worden internet service providers gedwongen dergelijke sites af te sluiten.
Het vrije verkeer van informatie loopt grote schade op als een noodzakelijke beperking niet gebaseerd is op de wet en daarbij passende juridische procedures voor vervolging en berechting. Een land dat zelf niet de nodige zorgvuldigheid in acht neemt kan een ander land moeilijk kapittelen over het handhaven van grondrechten. “Treden jullie dan nooit op tegen een misdadiger op het internet?” kunnen China en Iran aan Verhagen vragen als hij protesteert tegen het oppakken bloggers. Het gemak waarmee Europese regeringen internet service providers politietaken toekent belooft niet veel goeds. Het is spelen met grondrechten. Een kwaadwillende, autoritaire regering kan wat er nu gebeurt met gokken, kinderporno of downloaden van beschermd materiaal eenvoudig uitbreiden naar alles wat haar niet bevalt. Maar ja, zo’n regering is hier ondenkbaar, toch?