Parijs, Europa

COLUMN - Parijs is méér dan de hoofdstad van Frankrijk. Het is de stad waar in de achttiende eeuw de ideeën van de Verlichting werden geconcipieerd en in de praktijk gebracht. Het is de basis waarvandaan Napoleon deze ideeën exporteerde, onder andere naar Egypte. Het is een plaats met een spreekwoordelijk losse seksuele moraal. Het is de belichaming van een land dat, trots op zijn laïcité, religieuze symbolen in het openbaar onderwijs verbiedt. Het biedt ruimte aan de meest vrije pers ter wereld.

Parijs is, tot slot, de plek waar de coördinatie plaatsvindt van militaire operaties in islamitische landen als Libië, Mali en Syrië. Dat is niet van vandaag of gisteren: het assertieve contraterrorismebeleid is ontworpen na de metro-aanslagen van ’95. Parijs staat hoog op de lijst van steden waaraan jihadisten een hekel hebben. Het is de hoofdstad van een militair actieve staat met een traditie van secularisme en Verlichting.

Niet alle West-Europese landen zijn even militair actief in de islamitische wereld, maar ze delen wel allemaal de normen van Verlichtingsdenken en secularisme. In die zin is de aanval op Parijs een aanval op ons allemaal. We zullen er nog meer gaan meemaken. Doodsimpel omdat Europa een logisch militair doelwit is.

Jihadisten zijn fanatiek en wijzen onze waarden af, maar zijn niet dom. Een Bin Laden wist dat hij nooit in staat zou zijn de Verenigde Staten te verslaan en deed daarom vooral zijn best de wereld te tonen dat Amerika niet onoverwinnelijk was. Je kunt zeggen dat hij in dat doel is geslaagd, zoals de islamisten er in de voorgaande generatie in waren geslaagd te bewijzen dat de Sovjet-Unie een reus op lemen voeten was. Vanuit islamistisch perspectief geldt: de islam heeft het communisme helpen omvallen, de islam heeft de macht van Amerika gebroken. De wereldheerschappij is nog niet binnen handbereik, maar men kan langzamerhand iets ambitieuzer zijn en het destabiliseren van het verdeelde Europa is een voor de hand liggende volgende stap.

O ja. Europa. U weet wel, dat is de potentiële supermacht die almaar niet in staat is tot eensgezindheid. In Europa moeten achtentwintig – achtentwintig! – lokale regeringen instemmen voordat een besluit kan worden genomen. Europa is te verstikt in de stroperige overlegstructuren om de Griekse schuldencrisis op te lossen. Europa belijdt mensenrechten maar is niet bij machte een Hongarije tot de orde te roepen. Als een Oekraïne zich voor Europa uitspreekt, hoeft Poetin maar “boe” te roepen en Europa kruipt in zijn schulp. Kortom: val Europa aan, en je kunt als jihadist genieten van de aanblik van een verdeeld werelddeel dat tegen je zal blaffen maar niet kan bijten.

Er is de laatste twee dagen een hoop gemeningvormd. We hebben gelezen dat “links” verantwoordelijk was, dat alles een gevolg is van Bush’ inval in Irak en dat het allemaal komt door het inherente kwaad in – naar keuze – godsdienst in het algemeen of de islam. (Aanname: er is een zondebok nodig.) We hebben gelezen dat Obama moest erkennen dat hij te lang passief is geweest. (Aanname: in een democratisch land mag de president oorlog voeren als het volk dat niet wil.) We hebben gelezen dat we speciaal de christenen in het Midden-Oosten moeten beschermen en dat er een eeuwige clash of civilizations is tussen Het Westen en Het Oosten. (Aanname: ISIS heeft gelijk – het gaat om christendom versus islam.) We hebben gelezen dat we hypocriet zijn omdat we wél geschokt zijn door Parijs maar niet door Beiroet of door het in de Sinaï ontplofte vliegtuig. (Aanname: je moet even van slag zijn om mensen die je niet kent als om mensen die je wel kent.)

Het zal allemaal wel. Volgens mij wordt het belangrijkste almaar niet gezegd. Dat is dat ISIS de druk op Europa aan het opvoeren is en dat de terroristische organisatie, zolang Europa verdeeld is, een alleszins redelijke kans maakt een aanzienlijke puinhoop te scheppen. Wil Europa de schade beperken, dan zal het eensgezind zijn waarden moeten verdedigen: secularisme, Verlichting, vrijheid, openheid en tolerantie.

Die eensgezindheid kan er – en dit is mijn punt – maar op één manier komen: als Europa zelf een eenheid wordt. Militair, politiek, economisch, sociaal en cultureel.

Ik denk dat die eenheid er ook wel zal komen. In zekere zin is ze er al want een aanval op Parijs is, zoals ik al zei, een aanval op ons allemaal. We zijn als collectief aangevallen en zullen collectief onze waarden moeten verdedigen. We kunnen immers niet toestaan dat we tweemaal per jaar worden opgeschrikt door een aanslag, nu eens op een synagoge, dan weer op een theater, vervolgens op een redactie, daarna op een voetbalstadion, dan op een trein, vervolgens op een school, waarna iemand een moskee in brand steekt.

Dus zal er een eenheid komen. De vraag of Europa een eenheid moet zijn, is beantwoord. De nieuwe kernvraag, die ik de afgelopen dagen heb gemist, is welk eenheids-Europa we willen: de huidige technocratie of een democratie. Het feit dat deze vraag de afgelopen dagen niet oorverdovend heeft geklonken, suggereert dat er weinig animo is voor het tweede alternatief.