Stemtijd stemfietijd. Maar je kleuter is te gevaarlijk

Er wordt weer gekozen, en ik verbaas me steeds maar weer over de stemfie. De Kiesraad heeft er blijkbaar geen enkel bezwaar tegen als je een selfie maakt waarop je ingevulde stembiljet zichtbaar is, maar een kind meenemen in het stemhokje? Dat mag niet, “in verband met het stemgeheim”. Alleen als de voorzitter ervan overtuigd is dat het kind geen invloed kan uitoefenen, bijvoorbeeld omdat het nog vooral op potloden kauwt in plaats van ermee kleurt, wordt een uitzondering gemaakt. Het is een merkwaardige tegenstrijdigheid. De staat vertrouwt op de standvastigheid van burgers met een telefoon, maar niet op die van die met een kleuter. Een foto van je keuze delen met een publiek dat wél kan lezen, oordelen en liken is blijkbaar minder controlerend of bedreigend dan de aanwezigheid van een kind dat nog niet kan spellen. Het stemgeheim wordt hier niet beschermd, maar geritualiseerd: de oude regels zijn belangrijker dan de veranderende realiteit die ze moeten beveiligen. Want waar ligt de echte dreiging van beïnvloeding? Niet bij het kind dat het potloodje het liefst mee zou nemen, maar bij de druk buiten het hokje. Dwingende partners die “even overleggen”, werkgevers die subtiel aanmoedigen “voor stabiliteit te kiezen”, kerkgemeenschappen die hun stemadvies op de kansel projecteren, of criminele organisaties die hun belangen behartigd willen zien worden: dat zijn de echte erosies van het stemgeheim. Toch is daar geen regel voor. En sinds de stemfie kan je 'bewijzen' dat je gedaan hebt wat je is opgedragen. Maar de Kiesraad houdt zich liever bezig met de hypothetische macht van een kleuter dan met de feitelijke macht van algoritmes, sociale of echte druk en digitale echo­kamers. De belangrijkste reden dat stemfies niet verboden worden, is vermoedelijk de praktische onmogelijkheid van handhaving. Je kan mensen immers moeilijk dwingen hun telefoon tijdelijk af te geven. Mocht dat zo zijn, dan is dat misschien waar, maar tegelijkertijd een gemakzuchtige redenering. Want een regel die niet goed te controleren valt, is niet per definitie zinloos, zeker niet als het gaat om de bescherming van het stemgeheim. De logica blijft op zijn zachtst gezegd scheef: een kleuter naast je in het hokje geldt als een bedreiging van het democratisch principe, maar een publiek archief van stemfies is een onschuldige uiting van burgerschap. Daarmee wordt een systeem gecreëerd en in stand gehouden waarin sociale druk en manipulatie mogelijk vrij spel krijgen. Elke stemfoto is niet alleen een persoonlijke verklaring die trots online wordt geplaatst, maar ook een digitaal spoor dat anderen kunnen gebruiken om te meten, beoordelen en sturen. Of erger. Wat begint als een schijnbaar onschuldige vorm van zelfexpressie, eindigt zo als indirecte controle: precies wat het stemgeheim ooit moest voorkomen.

Door: Foto: Stempotlood Verkiezingen 2021 - Gebruik op Sargasso met toestemming. (c) Sidney Smeets
Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Een publicatieverbod voor verkiezingspeilingen?

COLUMN - In landen zoals Frankrijk, Italië, Polen, Griekenland, Luxemburg en Cyprus is het verboden om vlak voor verkiezingen de resultaten van peilingen te publiceren. In Nederland staat een publicatieverbod opnieuw ter discussie. ‘De verslaving aan peilingen wordt iedere ronde erger’ schrijft Trouw. Deze krant vindt dat een verbod op publicatie in de slotfase van de campagne moet worden overwogen.

Campagnestrateeg Marije Brinkhorst pleit in de NRC voor terughoudendheid in de laatste weken. ‘Media verslaan de campagne met de peilingen als een paardenrace: wie ligt op kop? Wie valt terug? Redacties bepalen hun gastenlijst op basis van wie het goed doet in de peilingen. Bij televisiedebatten worden partijen uitgenodigd die hoog staan in de peilingen. Het gevolg is een zelfversterkend mechanisme: wie in de peilingen stijgt, krijgt meer aandacht, groeit verder, en bepaalt zo de dynamiek van de hele campagne.’ Want het band-wagon-effect leert ons al jaren: de meeste mensen willen bij de winnaar horen. Het gevolg is dat er niet of nauwelijks meer over de inhoud wordt gesproken. De show, de wedstrijd tussen koplopers trekt alle aandacht weg van de politieke thema’s die het verschil zouden moeten maken. Brinkhorst: ‘Laat de laatste week van de verkiezingen weer gaan over ideeën, waarden en plannen. Er is immers genoeg te bespreken over waar we als land naartoe willen. Niet over wie er toevallig die week in de lift zit.’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Tweede Kamer

Lekker Nederlandstalig popliedje met een serieuze ondertoon van Sophie Straat en Goldband. Gebruik je democratisch recht en ga stemmen morgen voor de Tweede Kamer. Ik stem in ieder geval op een vrouw.

Foto: Roel Wijnants (cc)

De A12 spreekt als het Malieveld niets meer zegt

Afgelopen zondag liep een stoet van tienduizenden mensen door Den Haag. Geen plunderaars, geen hooligans, geen ‘linkse relschoppers’. Gewoon burgers – waaronder ik – die zich zorgen maken over een planeet die soms letterlijk in brand staat. ‘We’ deden precies wat mensen van ons verwachten: netjes binnen de demonstratielijntjes kleuren, op het Malieveld. Je zou denken dat zo’n massale opkomst de voorpagina’s zou halen. Maar bij een significant deel van de Nederlandse media bleef het oorverdovend stil. Nu.nl bijvoorbeeld, doorgaans niet vies van een liveblog over een losgebroken alpaca, negeerde de klimaatmars volledig.

En precies dáár zit het gelijk van Extinction Rebellion. Want vandaag blokkeren ze opnieuw de A12. Weer die snelweg, weer die heisa, weer de voorspelde verontwaardiging van politie en politici. Maar wat moet je anders, als de boodschap van tienduizenden op het Malieveld niet eens de krant haalt?

De oproep van XR is simpel: stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen. Een eis die zelfs de VVD in theorie onderschrijft, maar in de praktijk verbergt achter uitzonderingen, overgangstermijnen en “internationale concurrentieposities”. De macht heeft alle tijd, de planeet niet.

Het contrast tussen de demonstratie op het Malieveld en een blokkade van de A12 legt een pijnlijk mechanisme bloot. In Nederland mag je best protesteren, zolang het niets verandert. Je mag roepen, zolang niemand luistert. Zolang niemand er last van heeft. Zodra je iets doet dat de normale gang van zaken echt verstoort, een stukje asfalt bezetten, een distributiecentrum blokkeren, word je ineens een bedreiging voor de rechtsstaat.

Foto: Stempotlood Verkiezingen 2021 - Gebruik op Sargasso met toestemming. (c) Sidney Smeets

De ongewisse flirt van Rob Jetten

Rob Jetten lijkt de laatste tijd steeds meer te flirten met rechts. Wie luistert, hoort het schuiven. Hij benadrukt dat de keuze in de politiek “niet zozeer over rechts of links” gaat. Dat klinkt als de openingszin van iemand die alvast een uitweg zoekt voordat de avond goed en wel begonnen is. D66, ooit het geweten van het ‘redelijke midden’, maakt zich op voor weer een ronde ideologische Tinder: swipen naar wie de macht heeft, niet per se naar wie de principes deelt.

De partij lijkt te leven van ambiguïteit. D66 is een kameleon die in elke coalitie van kleur verandert. In een kabinet met linkse partijen verdedigen ze de rechtsstaat en het klimaat. In een kabinet met rechts dereguleren ze de markt en praten ze over “persoonlijke verantwoordelijkheid”. Dat is niet ideologische lenigheid, dat is strategische vloeibaarheid: alles om in de regering te mogen zitten.

Zo bezien is het logisch dat Jetten de afgelopen tijd opvallend vaak tegen rechts-conservatieve thema’s aanschurkt. Hij flirt met patriottisme, spreekt over “een sterk Nederland” op een toon die een PVV’er of VVD’er niet zou misstaan, en laat de deur open voor samenwerking met partijen op de radicale rechterflank. Tegelijk probeert de partij links-progressief Nederland ook te paaien.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Closing Time | Electioneering

Een sardonisch liedje over verkiezingen en dan vooral over cynische politici die zich ineens in allerlei bochten wringen om in het gevlei te komen bij de gewone man, de kiezer dus.

Het is erg geestig geschreven, met verwijzingen naar hoe George H. Bush zijn eveneens Republikeinse tegenkandidaat Reagan begin jaren tachtig wegzette als een prutser.

I go forwards

You go backwards

And somewhere we will meet.

Foto: Alex Knight on Unsplash

Chatbots gebruiken meer naamwoorden

COLUMN - Kun je herkennen of een tekst geschreven is door een computer? Ja, zegt een groep onderzoekers in een recent online geplaatst artikel. Tenminste, als je een computer hebt die het herkennen voor je kan doen.

De onderzoekers lieten mensen en chatbots een aantal taalopdrachten doen. Zo moesten ze teksten herschrijven in de stijl van een schoolopstel of een Wikipedia-artikel. Hoe succesvol waren ze erin? Chatbots bleken hun teksten wel licht aan te passen aan het genre, maar veel minder dan de mensen deden. Dat valt in ieder geval op een statistische manier vast te stellen: als je kijkt naar wat voor woorden er gebruikt worden, dan zit er bij de teksten van chatbots minder variatie.

Een belangrijk verschil tussen mensen en chatbots was, los van het gekozen genre, dat chatbots een veel ‘naamwoordelijker stijl’ hadden. Ze gebruikten meer zelfstandig naamwoorden (‘huis, genre, chatbot’), meer zogeheten nominalisaties (‘werken is een genot’ in plaats van ‘ik werk graag’) en bijvoeglijk naamwoorden werden vaker bij een zelfstandig naamwoord gezet (‘het mooie huis’) dan in het gezegde (‘het huis is mooi’). Mensen deden veel meer met werkwoorden (‘het huis schittert in de zon’).

Simuleren

Wat verklaart nu dit verschil? Die chatbots hebben de taal immers van ons geleerd, wat verklaart dan dat ze dingen op zo’n specifieke manier anders doen? De onderzoekers wijzen erop dat het gebruik van veel zelfstandig naamwoorden een tekst erg rijk aan informatie maakt: ieder zelfstandig naamwoord benoemt een zaak of een idee, hoe meer je daarvan geeft, hoe meer informatie in de tekst. Werkwoorden geven je zin wat dat betreft meer lucht.

Onderzoek naar Russische schaduwvloot wint Europese prijs voor de journalistiek

De Daphne Caruana Galizia Prize for Journalism 2025 is gewonnen door een collectief van journalisten dat onderzoek deed naar de de verborgen financiële netwerken die de Russische oliehandel mogelijk maken, ondanks sancties.

De prijs is in 2017 ingesteld door het Europees Parlement en vernoemd naar de Maltese onderzoeksjournalist Daphne Caruana Galizia die door een bomaanslag om het leven kwam. Een onafhankelijke jury van 28 journalisten (uit alle lidstaten van de Europese Unie, plus een uit Brussel) ontving dit jaar meer dan driehonderd inzendingen, en koos de Shadow Fleet Secrets als winnaar.

Closing Time | She Moved Through the Fair

_

Gastbijdrage van Gajes

‘She moved through the fair’ is een van de meest populaire Ierse folk songs. Het lied is meer dan 100 jaar oud en door vele artiesten gecoverd, zoals Sinéad O’Connor, Van Morrison maar ook bijvoorbeeld een Nana Mouskouri.

Er is wat onduidelijkheid over de origine van het nummer omdat folk songs vaak spontaan opkwamen, over een gebroken hart, een verkeerd gevallen boom whatever, en vaak zonder muzikale begeleiding.

Foto: Klimaatmars Banner 26 oktober 2025

Klimaatmars

In Den Haag is de Klimaatmars van start gegaan met een programma met sprekers en Spinvis. Daarna volgt een 3 km lange tocht door Den Haag.
Om zo vlak voor de verkiezingen de politici er aan te herinneren dat het klimaat geen ondergeschoven kindje van de rekening mag zijn.

Voor wie er niet bij kan zijn: hier de livestream:

Hieronder kunt u uw berichten kwijt als deelnemer aan de mars en als toeschouwer langs de kant of bij de livestream

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende