COLUMN - gastbijdrage van Joep Bos-Coenraad
Waar je euro ook vandaan komt, hij is altijd precies één euro waard. En je mag over het algemeen zelf bepalen waar je ‘m aan besteedt, zolang je de wet niet overtreedt.
Het maakt verkopers daarom meestal niet uit waar hun omzet vandaan komt, als die maar zo hoog mogelijk is. En wij als consumenten? Wij willen graag zoveel mogelijk waar voor ons geld. Handel tussen vraag en aanbod zorgt ervoor dat producten en diensten terecht komen bij wie er het meeste voor wil betalen, in die fijne ethiekloze euro’s.
Zo haalt iedereen het meeste uit de deal, en daarmee zijn de meeste andere overwegingen ondergeschikt – aldus het marktdenken dat dominant is in onze wereld. Maar levert dit systeem ons wel op wat we echt nodig hebben? Wat heeft een mens eigenlijk nodig?
Dan denk ik allereerst aan eten en drinken, onderwijs en gezondheid. Maar we willen ook een veilige omgeving om in te wonen, en kleding natuurlijk. En dan zijn er nog de emotionele behoeften. Denk aan contact met andere mensen en het behalen van voldoening: waardevol zijn voor onze omgeving. Muziek, video en andere vormen van cultuur. Liefde. Volgens mij is dat de basis.
Misschien zegt het iets over mij, maar mijn opsomming begon met eten. Laat ik daar eens op inzoomen. Goed eten is enorm belangrijk. Genoeg en voedzaam eten, maar ook lekker eten en drinken! Goed eten zorgt voor een gezond en gelukkig lichaam. Maar ‘goed eten’ betekent niet dat alles altijd even voorradig moet zijn. Verse aardbeien komen in de winter uit verwarmde kassen, en zijn veel minder lekker dan die uit de volle grond. Toch wordt er voor deze inferieure kwaliteit enorm veel energie verkwist. Net als verse vijgen, die buiten het seizoen met het vliegtuig worden ingevlogen van buiten Europa. In die maanden kun je ook kiezen voor vers fruit dat past bij het seizoen, of dat zich rustig per boot laat vervoeren, zoals bananen of ananas, of gedroogde vijgen natuurlijk.
En wat te denken van de vleesconsumptie? Of mensen überhaupt vlees zouden moeten eten wil ik hier buiten beschouwing laten, maar de mate waarmee dat gebeurt is onhoudbaar. Ongeveer driekwart van alle landbouwgrond ter wereld staat in dienst van de veehouderij, en de meeste dieren leiden een bestaan dat de meeste mensen hun huisdier nooit zouden aandoen. Het vergt behoorlijk wat inlevingsvermogen om sympathie te voelen voor een kuipje gehakt in het koelvak (sorry Clarabella). Het resultaat is wel dat de meeste mensen veel meer vlees eten dan gezond voor ze is.
Samen met voedsel is onze honger naar spullen de grootste aanslag op klimaat en milieu. Gevolgd door wonen, transport en kleding; in die volgorde. Nieuwe auto’s, witgoed, computers, telefoons, modieuze kleding. Het kan de markt echt niet schelen of we er echt gelukkig van worden, als het maar de hoogste omzet oplevert tegen de laagste kosten. Een miljardenindustrie van reclameprikkels zorgt ervoor dat we denken dat het is dat we willen. We trappen er allemaal in.
En de markt, die oordeelt niet. De markt levert. Alsof het niet anders kan.
Maar het kan wel anders, en gelukkig dringt het tot steeds meer mensen door.
Door de coronacrisis wordt extra duidelijk dat veel mensen goed voor elkaar zorgen. We offeren tijd en middelen voor elkaar op. Een bloemetje voor een eenzame buur. Een horeca-tegoedbon voor onze helden in de zorg.
Maar we maken deze dagen ook vaker eerlijke reclame richting elkaar. We vertellen over onze goede ervaringen met kleine en lokale ondernemers. Als eerlijk alternatief voor de Jeff Bezos’ van deze wereld, die kwetsbare arbeiders uitknijpen voor de miljarden op hun bankrekening. Zelfstandige ondernemers hebben het in deze tijd extra zwaar, terwijl we ze voor een mooiere wereld juist zo hard nodig hebben.
Natuurlijk verlang ik naar de dagen zonder corona-restricties. Ik hoop dat we ons dan nog steeds realiseren wat we belangrijk vinden in deze wereld. Gezondheid. Eerlijkheid. Duurzaamheid. Keuzes zijn namelijk niet zo neutraal als de markt ze voorlegt. En het kan wél anders.
Joep Bos-Coenraad schreef ooit voor het epische en wonderschone maar momenteel helaas slapende Vrij-Zinnig.